Okatmagy guramagyň kömekçi formalary okuwçylaryň synp-sapak işini ösdürýän we ony doldurýan dürli görnüşli sapaklardyr. Olara: gurnaklar, praktikumlar, amaly sapaklar, konferensiýalar (maslahatlar), fakultatiw sapaklary, okuw ekskursiýalary, okuwçylaryň özbaşdak öý işleri degişlidir. Ýokarda ady agzalan okatmagyň kömekçi formalarynyň toparlanylyşy şertlidir. Sebäbi olaryň käbiri bu gün eýýam adaty däl (standart däl) sapaklar toplumyna girdi we okatmagyň esasy formasy bolmaga hereket edýärler. Okuw jaýlarynyň köpdürliligi, okuw işiniň guralyşynyň köpgörnüşliligi, olaryň käbirleriniň, mysal üçin amaly sapaklaryň, özbaşdak öý işleriniň, fakultatiw sapaklarynyň, syýahatlaryň belli bir wagt okuw işini guramagyň esasy formalary bolup bilmegine getirýär.
Mekdepden daşary sapaklaryň esasy we stabil okatmak prosesiniň sostaw bölegi hökmünde garalýan görnüşleriniň biri okuwçylaryň özbaşdak öý işleridir. Okuwçylaryň ukyplaryny we zehinini, aýrybaşga gyzyklanmalaryny, sapakda alnan bilimlerini, başarnyklaryny giňeltmek we çuňlaşdyrmak, olaryň ýatdan çykmazlygynyň öňüni almak özbaşdak öý işleriň esasy maksadydyr. Özbaşdak öý işler okuw maksatnamalarynyň talaplaryny, okuwçylaryň gyzyklanmalaryny we talaplaryny, olaryň ösüş derejesini hasaba alyp guralýarlar. Sapakdan daşary okuw işi çagalaryň özbaşdaklygyna, aňlylygyna, işjeňligine we başlangyçlaryna daýanýar. Dogry gurnalan sapakdan daşary işiň okuwçylary ösdürmek täsiri synpda geçirilen işjeň işden az däldir.
Okuwçylaryň ýerine ýetirýän özbaşdak öý işleri kesgitlenen didaktiki funksiýany ýerine ýetirýärler. Olaryň arasynda esasylary şulardyr:
sapakda alnan bilimleri, başarnyklary berkitmek;
synpda öwrenilen okuw maglumatlary giňeltmek we çuňlaşdyrmak;
gönükmeleri özbaşdak ýerine ýetirmek başarnyklaryny we endiklerini kemala getirmek;
maksatnamada berlen maglumatlardan daşa çykýan, ýöne okuwçylaryň mümkinçiliklerine göwrümi boýunça laýyk gelýän aýrabaşga ýumuşlary ýerine ýetirmegiň ýollary bilen özbaşdak pikirlenmegi ösdürmek;
|
|
|
sapaklarda täze temalary öwrenmek üçin aýrabaşga syn etmek, tejribeler geçirmek; gerbariýler, otkrytkalar, görkezmek üçin ulanylýan şekiller, gazet we žurnal makalalaryny, statiki maglumatlary ýerine ýetirmek.
Soňky on ýylyň içinde okatmagyň tejribesiniň ösüşi özbaşdak öý işiniň roluny we funksiýalaryny gaýtadan gözden geçirmegi talap etdi. Käbirleri öý işsiz işlemek pikirini öňe sürdüler. Bu pikir okuw işini we didaktiki gatnaşyklary täzeden gurmakda uly ädim diýip hasaplandy. Ýöne öý işleriniň peýdasyzlygyny ynandyrýan, tassyklaýan maglumatlar ýok. Tersine, öýde sapakda alnan bilimler gaýtalanmasa olaryň tiz ýatdan çykýanlygyny tassyklaýan köp asyrlar dowamynda hereket edip gelýän tejribe we pedagogik kanunlar bar. Öý işden ýüz döndermek okuwyň hilini peseltmäge getirýär. Mugallymyň borjy ondan ýüz döndermek däl-de bu işe dogry ýolbaşçylyk etmek we ony optimallaşdyrmakdyr. Okuwçylaryň öý işini maksaimal okuw ýüküniň normatiwlerini göz öňünde tutup, dogry anyklamaly, çaklamaly we meýilnamalaşdyrmaly.
