Сабаққа қатысты ескертпелер

Оқушылар бұл сабақта әріптің орнына санды қойып және нәтижесін есептеп санды өрнек алады, әріпті өрнектің сан мәнін анықтайды. Есептеуде

әріптің орнын ауыстыратын санды әріпті өрнектегі әріптің мәні деп атайды. Оқушылар әріптің орнына

түрлі сандар, кей жағдайда кез келген сандарды қоюға болатынын білетін болады. “Айнымалы” атауы енгізілмейді.

Кіріспе тапсырма. Сабақты сыныппен жалпы жұмыс істеуден бастаңыз. Оқушыларға “=” таңбасының бір жағында әріпті өрнектің тұрғанын көрсетіңіз.

Мысалы, 6 + а = 18. Оқушыларға тура теңдік шығу үшін әріптің орнына қоятын санды табуды ұсыныңыз­. Іріктеу тәсілі арқылы санды анықтатыңыз. Жауабын

тапқан соң 18 саны шығу үшін 6 + а әріпті өрнегіндегі әріптің мәні 12 саны екенін айтыңыз.

Егер әріптің мәнін өзгертсеңіз, одан кейін қосындыны табуды ұсыныңыз. Мысалы, а = 14. Оқушылар­дан­ 6 + 14 өрнегін есептеуді сұраңыз. Шыққан 20 саны

а = 14 жағдайындағы 6 + а әріпті өрнегінің сан мәні екенін хабарлаңыз.

Әріпті өрнектегі әріптің орнына түрлі сан тұра­ тынына оқушылардың назарын аударыңыз. Әріптің мәніне әріпті өрнектің сан мәні тәуелді.

“Құпия код” ойыны. Сабақтың тақырыбын пысықтау үшін топтық ойын ұйымдастырыңыз­. Мысал келтіре отырып сыныпқа ойын­ның шартын түсіндіріңіз. Әрпі бар теңдікті ұсыныңыз. Мысалы,8 – х = 5. Әріптің мәнін табуды сұраңыз, бірақ дауыстап айтуға болмайтынын ескертіңіз. Оқушы­ әріптің мәнін тапқанын білдіретін­ белгі беруі тиіс. Енді оған осы әріптің мәнін қолданып­ басқа­ теңдік құруды ұсыныңыз. Мысалы,­ ол мынадай х + 4 = 7 теңдігін құрады, осылай ол “құпия кодты” тапқанын­ дәлелдеп көрсетеді. Келесі­ оқушы үшінші теңдікті­ берілген “кодпен” құрады­ да, оны шешуге ұсы­нады. Осылайша, топтағы барлық­ оқушылар әрпі бар бір-бір теңдіктен құрап бітпейінше,­ “құпия кодты” таба алмайды.

Әр үйде қанша қонақ бар? Топпен жұмыс ұйымдастырыңыз. Егер әріптің мәні белгілі болса, онда әріпті өрнектің сан мәнін табуды ұсыныңыз­. Тапсырманы орындау үшін топпен жұмыс ұйым­ дастырыңыз. Тапсырманы бірінші болып орын­­ даған топ өз жауабын айтады, ал қалған топ­ өз жауаптарын тексереді. Тапсырма ламинатталған­ қағаздарда орындалады. Тексеру кезінде алынған санды өрнектерді үйлердің шаты­рының түстерімен ажыратуға болады. Мысалы, “Сары шатырлы үйде … қонақ бар”.

Жауабы:

сары шатырлы үйде 3 қонақ; жасыл шатырлы үйде 9 қонақ; ал қызыл шатырлы үйде 4 қонақ; қоңыр шатырлы үйде 6 қонақ; көк шатырлы үйде 10 қонақ; қызыл шатырлы үйде 8 қонақ; күлгін шатырлы үйде 5 қонақ;

ашық қоңыр түсті шатырлы үйде 7 қонақ бар.

Шығарып көр. Бұл тапсырманы жұпта орын­ датыңыз. Шелек қозғалғанда алынатын әріпті өрнек­ тердегі әріптің мәнін табуды ұсыныңыз. Шелек құдыққа түсіп, одан кейін қайта көтерілген кезде шелектегі х саны құдықтың қабырғасында жазыл­ ған теңдіктердегі бос торкөзге қойылады. Мысалы, 4 + = 7 теңдігіндегі “бос торкөзді” шелек­пен ауыстырғанда 4 + х = 7 теңдігіне ауысады да, оқу­ шылар теңдіктегі х-тің мәндерін таңдап ала алады­. Олар тапсырманы ламинатталған қағаз парақтарында­ орындайды.

Жауабы:

а) х = 3; ә) х = 5.

Орындап көр. Тапсырманы жалпы сыныппен орындатыңыз. Әңгіме жүргізіңіз.

— а – 0 өрнегіндегі а-ның орнына қандай санды қоюға болады?

— Қане, тексеріп көрейік, барлық сандар сәйкес келе ме?

Бірнеше оқушыдан кез келген санды атап және есептеп беруді өтініңіз. Сонымен қатар а – 0 өрнегіне кез келген санды қойып көріңіз. Оқушылар екінші тоқсанда оқыған 0 санының қасиеті туралы білімдерін естеріне түсіреді.

— Қандай тұжырым жасауға болады?

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Осымша тапсырмалар

Әріпті өрнектердің сандық мәндерін тап.

Оқушылар кестені толтыра отырып, әріпті өрнектегі әріп мәнінің қосындысы мен айырмасын табады.

Жауабы:

айырмаға — 7, 1, 3. қосындыға — 7, 19, 9.

Қосу амалымен берілген әріпті өрнектердің мәнін тап. Азайту амалымен берілген әріпті өрнектердің мәнін тап. Оқушылар “математикалық

мәшинені” қолданып­ өз бетінше ойнауына болады.

“Мәшинеге” түскеннің бәрі а-ға артады немесе а-ға кемиді. Оқушылар­ “мәшинеде” жетіспей тұрған сандарды жазып, арифметикалық амалдардың нәтижесін есептеуі­ тиіс.

Жауабы:

6, 9, 7, 7; 4, 0.

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

әріптің мәні арқылы әріпті өрнектің мәнін таба біледі;

0 санын қосу мен азайту ережесін өрнектейтін (а + 0 = а; а – 0 = а) әріпті өрнекпен берілген теңдіктің мағынасын түсінеді;

әріпті өрнектің сан мәнін табуды меңгереді.

Оқушылардың сабақты меңгеру деңгейін бағалау үшін сұрақтар қойыңыз:

— Әріпті өрнектегі әріптің мәні қалай аталады?

— а + 0 = а өрнегіндегі әріп қандай мәнге ие болады? Ал а – 0 = а өрнегінде ше? Неліктен?

— 7 + b өрнегінде b әрпі қандай мағына береді?

— 7 – b өрнегінде ше?

— 7 – b әріпті өрнегінің сан мәнін қалай табуға болады?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо-йынша өз-өзін бағалатыңыз.