Тақырыбы: Шәді Жәңгірұлы дастандары

Негізгі қаралатын мәселелер:

1.«Назым Сияр шариф немесе Пайғамбардың ақ жолы туралы» дастаны.

2.«Ибраһимпайғамбардың хикаялары» дастаны.

3. «Абылай» дастанындағы Абылай бейнесі (Есте сақтау картасын дайындау).

Тапсырмалар:

1.Дастан кейіпкерлеріне: Аллаһ,Ибраһим пайғамбар, Нәмрут патша, Сара, Ажар, Исмаилге образдық талдау жасау, Құран Кәріммен салыстыру.

2. Төмендегі үш тақырыптың біріне шығарма жазу.

А) Бұқар, Үмбетей, Тәттіқара, Сүйінбай, Доспер Саурықұлы жырларындағы Абылай бейнесі.

Ә) Шоқан Уәлиханұлы, Мәшһүр Жүсіп Көпейұлы жазбаларындағы Абылай жайлы мәліметтер.

Б) Мағжан Жұмабайұлы, Сәкен Сейфуллин, Мәжит Айтбаев, І.Есенберлин т.б. ақын-жазушылар шығармаларындағы Абылай бейнесі.

3. Сұрақ-жауап

1. Ш.Жәңгірұлының ата-тегі, өскен ортасы жайлы әңгімелеңіз

2. «Ибраһим пайғамбар хикаяты» дастанындағы әр кейіпкерге образдық талдау жасаңыз.

3. «Ибраһим пайғамбар хикаяты» дастанындағы Ибраһимнің түс көруі жайлы айтыңыз.

 

4.Сұрақтарға жазбаша жауап беру

«Ибраһим пайғамбардың хикаяты» дастаны бойынша сұрақтар:

1. Нәмрут патша түсінде не көрді?

2. Ибраһим пайғамбар қай жерде дүниеге келді?

3. Қай уәзір Ибраһим пайғамбарды отқа сыйынады деп жала жауып, екі көзінен айырады?

4. Шайтан қандай кейіпке еніп, Ибраһим пайғамбардың жауларын азғырады?

5. Нәмрут патша Аллаһпен соғысамын деп не істейді?

6. Ажар Сапа мен Мәуәнің арасында не үшін жеті рет жүгірді?

7. Ажардың құлағы қалай тесілді?

8. Ажар мен Исмаил шөл далада қалай тірі қалды?

9. Аллаһ Ибраһим пайғамбарды ұлы Исмаил арқылы қалай сынады? 10.Ибраһим пайғамбардан қалған қандай сүннет бар?

11. «Ибраһим пайғамбар хикаяты» дастанында Намрут патша не себептен өзін құдаймын деп, барлық қол астындағы елдерге өзіне сәжде қылғызады?

12. «Ибраһим пайғамбар хикаяты» дастаны қалай аяқталды?

13. Ибраһим пайғамбар тәңірге сыйынғанда аспаннан не түседі?

14. Ибраһим пайғамбардың ұстанған діні?                  

15. Ибраһим пайғамбардың баласы шайтанға неше рет тас лақтырады?

16. Нәмрут патшаның жарлығы?

17. Ибраһим пайғамбардың жары Ажарды қарғыстағанда не болады?

18. Ибраһим пайғамбардың үйіне неше періште келеді?

19. Ибраһим пайғамбардың әкесінің аты?

20. Нәмрут патшаның өлімі кімнен болады?

 

«Абылай» дастаны бойынша с ұрақтар:

1. Абылайдың арғы атасы кім болған?

2. Абылайдың жастық шағы қалай өтті?

3. Абылай үйленген найман қыздан туған ұлдың аты?

4. Абылайдың ерлігіне сүйсінген Жәнібек хан оны кімнен сұрап біледі?

5. Қай жеңістен кейін Абылай ұлы жүз төресінен қыз алады?

6. Жаугершілікте Абылай қалмақтың қай батырын өлтіреді?

7. Абылайдың жау қолына түсуі қай тарауда айтылады?

8. Абылай Қытайға елшілікке кімдерді жібереді?

9. Абылайдың қанша әйелі болған деседі? 

10. «Абылай» дастаны қанша тараудан тұрады?

11. Абылай өлген соң баласы Уәлиге қай би көңіл айтады?

12. Абылай Ташкентте ауырып жатқанда өзі өлсе денесін қай жерге жерлеуін өтінді?

13. Абылай әкесінің кегін алмай не үшін кері қайтып кетеді?

14. Абылай тұсында қалмақтың ханы кім болған?

15. Абылай Хиуа еліне елшілікке барып, сонда үйленіп тұрып жатқанда кім оған: «Бұқара еліне тиме»- деп айтып, ғайып болып кетеді?

16. Шәді Жәңгірұлының «Абылай» дастанында Абылай Бұқара еліне соғысқа аттанғанда әскерлері қандай аурудан қырылады?

17. Абылай мен Ораз Көкшетауда кімнің үйінде қызмет етіп жүреді?

18.Абылай қалмақтың Серіш батырын қайда және қалай өлтірді?

19. Абылай туралы басқа қандай көркем шығармалар оқыдыңыз?

 

Еркін жауап.

1.Шәді Жәңгірұлынан басқа да небір ақын, жазушылар Абылай бейнесін жырлап өткен. Шәдінің дастанында Абылай - өткір ойлы, батыр, ер, жетімін жылатпаған мейрімді хан болса, Сәкен Сейфуллиннің «Көкшетау» поэмасында керісінше, Абылай көрші елдің қызын ата – анасынан, туған жерінен айырған қатігез хан ретінде суреттелді. Мұның мәнісі неде?

2.Абылай Төле бидің түйесін бағып, құл болып жүргенінде, оны «Сабалақ» дегені белгілі. Ал осындай Сабалақтың хан тұқымынан екені неден білінді? «Тектіден текті туады, Тектілік тұқым қуады» деген мақалдың мәні неде? Тектілікті қалай түсінесіздер?

3.Абылай мен қалмақтың қоңтайшысы Қалдан Серен қарсылас жаулар. Тіпті, Абылай Қалдан Сереннің інісін де өлтіреді. Кейін екеуі дос ретінде суреттеледі. Бұл сонда қалай болғаны?

4. Ислам діні бойынша 3 әйел алуға рұсқат беріледі. Ал Абылай 7-8 әйел алғаны айтылады. Мұның себебін қалай түсіндіресіздер?