Ж: Ұйқы безінің екі гормоны бар: инсулин мен глюкагон. Бұл құбылыстардың барлығында ерекше қызмет атқарады. Инсулин қпнт деңгейін төмендетеді, ал глюкагон оған қарама-қарсы әсер етіп қант деңгейін көтереді. Ағзада инсулин жоқ болса және жетіспесе, қан құрамындағы глюкоза мөлшері көбейеді (гипергликемия) және көп мөлшерде зәрмен бірге бөлініп шығады (глюкозурия). Глюкозамен бірге ағзадан су көп бөлінеді және сырқат адам сусамырлыққа, ашқарақтыққа ұшырайды. Глюкозаны жоғалту салдарынан қордағы зат гликоген көп шығын болады. Майлар мен белоктар ыдырап бөлінеді. Бұл дертті қант диабеті деп атайды. Глюкозаны ағзаның жасушалары пайдалану нәтижесінде оның қандағы деңгейлі мөдшері қалыптан төмендесе, бауырдағы гликоген глюкозаға айналып қанға түседі, ұлпалардың тұрақты қоректенуі қамтамасыз етіледі. Қан құрамындағы глюкоза мөлшері 3,3ммоль\л. Диабет дерті кезінде зәр құрамында азот мөлшері көбейеді, май қышқылдары аяғына дейін тотықпайды, зат алмасудың кетондық денелер көбейеді, ол жағдай ацидозға соқтырады.
Тіпті көпшілік аурулардың шығарған демінде ацетонның иісі сезіледі. Қан айналысының бұзылуына байланысты мұндай ауруларда тері аурулары, қызыл иек аурулары, гангренаоңай дамиды. Глюкагон бауырда фосфорилаза жұмысын активтендіреді., ал фосфорилаза глюкогенді глюкозаға ыдыратады. Сөйтіп, қан құрамында глюкозаның концентрациясы артады.
24 Кальций мен фосфор алмасуының реттелуіндегі гормондар мен витаминдердің рөлі
Ж: Д дәрумені (антимешелдік) – мешелдің немесе ағылшын ауруының алдын алатын фактор. Бұл қаңқаның ерекше зақымдануы орын алатын балалардың ауруы, оны алғаш рет Англияда 1650жылы Ф.Глиссон сипаттады.
Д дәрумені кальцитриол гормонын түзеді, кальций мен фосфордың ішекте сіңірілуін, сүйектен мобилизациясын, бүйректереабсорбциясын реттей отырып, олардың ағзада алмасуына әсер етеді. Әсер ету механизмі Д 1,25-дигидроксивитамині арнайы ақуыздың синтезін белсендіру болып табылады, ол ішекте кальцийдің, фосфордың және цитраттың сіңірілуін қамтамасыз етеді, сондай-ақ фосфор-кальций алмасуын реттеуге қатысады.
Мешел кезінде ішекте кальций, фосфор, цитраттың сіңірілуі бұзылады. Бұл олардың қандағы мөлшерінің төмендеуіне алып келеді. Оның нәтижесінде сүйектен кальций фосфор жуылады, сүйек сынғыш, майысқақ болады.
25 Простогландиндер құрылысы, түзілу жолдары, маңызы.
Простогландин терминін Эйлер енгізген болатын. Ен алгаш олар адам урығындағы суйыктыктан табылға,.казіргі кезде ПГ барлық ткандерде синтезделетіні мәлім. Олар кажет кезде өте аз мөлшерде синтезделініп тез ыдырайды. Кан агымында кездеспейді және ткандерде жиналмайы. Сондыктан да буларды гормондарга жаткызады.барлык простогландиндердің ізашарларға толык каныкпаған май кышкылы арахидон кывшкылы болып табылады.простогландиндер барлык клеткаларда (эритроциттерден баска) синтезделеді, ас корыту жолының тегісбулшык еттеріне, репродуктивті және респираторлы ткандерге, кан тамырлар тонусына әсер етеді, гормондардын әсер ету механизміне катысады. Яғни АТф синтезін регуляциялау аркылы биологиялық әсер корсетеді.Тробоксан А ми, кокбауыр өкпе буйрек тіндерінде тромбоциттерде кабыну гранумаларында тромбоксасинтетаза жолымен синтезделеді. Булар тромбоциттер тузілуіне агрегацияына әсер етеді. Барлық простогландиндер ішіндегі ен кушті кан тамыр тарылтатын әсер корсетеді. Простоликин кан тамыр эндотелиінде журек булшық еті жатыр тіні және ток ішек шырышында синтезделеді. Олар тромбоксинга карама карсы әсер, яғни кан тамыр тегіс булшыұ еттерін босансытып тромбоциттер дезагрегациясын шакырады. Кандагы тромбаксан простоциклин катынасы фагоциторлы статустык мәні бар. Тромбоцит агрегациясы--- тромбоз, дезагрегация---уремия. Простогландиндер кушті физиологиялык әсері биологиялық процестерді реттеуі аркасында мед.перепараттар ретінде кеңінен қолданылады.
26 Сүек тканіндегі зат алмасу ерекшеліктері.Минералды жолдары. Сүек тканінің құрамында сүектің өзгешелік қызметтері мен құрылымдық ұйымдастығын қамтамасыз етуге қажетті белоктар коллаген, альбуминдер мен гликопротеиндер бар.Сүек коллагеніне лизинді және оксилизинді қалдықтардың бос топтарының көп мөлшері,сонымен қатар молекулаға теріс заряд беретін моноаминотканінің аминқышқылдардың көп мөлшерде болуы тән.Басқа дәнекер тканінің коллагенімен салыстырғанда,сүек коллагенінде органикалық фосфаттар болады және метабалитикалық жоғарғы белсенділігі мен ерекшеленеді, бұл белсенділіктің деңгейі бауыр коллагенінің метаболитикалық белсенділігімен тең болады.Минералды заттардың жинақталуы тек коллагенді талшықтардың арасында ғана емес, тікелей оның өзіндеде жүреді де, кристалдар түзеді және сол арқылы коллаген сүектің механикалық қасиеттерін анықтайды.Сүекті тканнің альбуминдері коллагенді емес белоктардың негізгі бөлігін құрайды және иммунологиялық қасиеттері бойынша қан сарысуының альбуминдеріне ұқсас болады.Сүектің альбуминдері гормондардың,минералды және басқа да заттардың қан ағымының сүекке жеткізілуін қамтамсыз етеді.Ағзада сүек тканінің үнемі қайта құрылуы жүріп жатады.Сүек өседі,жетіледі және бірқатар жылдар аралығында динамикалық тепе-теңдік жағдайда болады.Сүек тканінің минерализациясы жүктіліктің 6-шы аптасында басталады.Сүектер 18 жасқа дейін қарқынды өседі,18 жастан 40 жасқа дейін процесс теңеледі,ал 40- 50 жастан кейін сүек тканінің резорбциясы сүектің түзілу процесінен басым болады.Сүек тканінің қайта түзілу процесі үшін органикалық негізгі коллагенді фибриллалар синтезделуі және олар минерализациялануы қажет.Осы процесстердің барлығындада остеобласттар негізгі рол атқарады.Олар коллагенді,,гликогенді,гликанларды және гликопротеидтерді синтездейді.Коллаген синтезі үшін С витамині болуы қажет.Басқа тканьдер сияқты,сүек тканінде сүектің қалыпты қызметін қамтамасыз ететін көптеген ферменттер бар.Сүек тканінде Кребс циклінің көмірсулы,белокты энергетикалық және басқада алмасулардың ферменттері анықталған. Минералды заттардың негізінен калций мен фосфаттардың,сүйек ткані ағзаның ішкі ортасының гомеостазын сақтауға қатысады.Сүйек тканінің көп бөлігі клеткааралық матрикс, ал аздаған бөлігі клеткалық элементтер түрінде болады.Сүйек тканіің барлық компоненттері үнемі жаңарып және қайта құрылып отырады,сүйектің органикалық және минералды заттары үнемі ыдырап және синтезделіп отырады.Сүйек тканінің клеткаларынығ ішінде остеобластар басым болады.Остеобластарда клеткаларға тән барлық компоненттер болады және коллаген,гликопротеиндер мен глюкозаамингликандардың синтезінің күшті аппаратымен ерекшеленеді.
