Сызба. Корпоративтік табыс салығын есептеу және өндіріп алу

 

 

Мыналар: салық салынатын табыс, төлем көзінен салық салынатын табысжәне Қазақстан Республикасында қызметін тұ-рақты мекеме арқылы жүзеге асыратын заңи тұлға- бейрезиденттің таза табысыкорпоративтік табыс салығы салынатын объектілер болып табылады.

Салық салынатын табыс Салықтық кодексте көзделген түзетулерді ескере отырып, жылдық жиынтық табыс пен салықтық шегерімдер арасындағы айырма ретінде айқындалады.

Жылдық жиынтық табыс (ЖЖТ) әр түрлі көздерден алынған заңи тұлға-бейрезиденттердің жылдық табысы болып табылады.

Заңи тұлға-резиденттің ЖЖТ-сы Қазақстан Республикасында және одан тысқары жерлерде салық кезеңі ішінде алынуына жататын (алынған) табыстарынан тұрады. Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын заңи тұлға-бейрезиденттің ЖЖТ-сы салық заңнамасына сәйкес анықталады, оған тұрақты мекеменің қызметіне байланысты табыстардың барлық түрлері жатады. Заңи тұлға-резиденттің Қазақстан Республикасынан тысқары жерлердегі көзден алынған табыстарына белгіленген тәртіппен салық салынады.

ЖЖТ-ға салық төлеушінің табыстарының барлық түрлері кіріктіріледі: өткізуден түсетін табыс; құн өсімінен түсетін табыс; туынды қаржылық құралдар бойынша табыс; міндеттемелерді есептен шығарудан түсетін табыс; күмәнді міндеттемелер бойынша түсетін табыс; банктердің және лицензия негізінде банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың құрылған провизияларының (резервтерінің) мөлшерлерін азайтудан түсетін табыс;сақтандыру,қайта сақтандыру келісімшарттары бойынша сақтық, қайта сақтандыру ұйымдары құрған сақтық резевтерін азайтудан түсетін табыс; талап ету құқығын басқаға беруден түсетін табыс;кәсіпкерлік қызметті шектеуге немесе тоқтатуға келісім бергені үшін алған табыстар; тіркелген активтердің* шығып қалуынан алынатын табыс; табиғат ресурстарын геологиялық зерттеуге және өндіруге дайындық

* Тіркелген активтер – жер қойнауын пайдаланушы коммерциялық табудан кейін өндіруді бастау мезетіне дейін пайдалануға енгізілетін және салық салу мақсатына орай ескерілетін негізгі құралдар мен материалдық емес активтерді, жерді мұражай құндылықтарын, сәулет және өнер ескерткіштерін, ортақ пайдаланымдағы құрылыстарды (автомобиль жолдарын, тротуарларды, бульварларды, гулзарларды) қоспағанда, салық төлеушінің бухгалтерлік балансында есепке алынатын және ЖЖТ алу үшін пайдаланылатын негізгі құралдар, жылжымайтын мүлікке инвестициялар және материалдық емес активтер. Тіркелген активтердің құны 10-40% нормалар бойынша амортизациялық аударымдарды есептеу жолымен жүргізілетін шегерімдерге жатқызылады.

жұмыстарына арналған шығыстарды, сондай-ақ жер қойнауын пайдаланушылардың басқа шығыстарын түзетуден түсетін табыстар; кен орындарын әзірлеу салдарын жою қорына аударымдар сомасының кен орындарын әзірлеу салдарын жою жөніндегі іс жүзіндегі шығыстар сомасынан асып түсуінен алынатын табыс; бірлескен қызметті жүзеге асырудан түсетін табыс; егер бұрын бұл сомалар шегерімге жатқызылмаса, негізсіз ұсталып, бюджеттен қайтарылған айыппұлдардан басқа, таңылған немесе борышкер таныған айыппұлдар, өсімпұлдар және басқа санкция түрлері; бұрын жүргізілген шегерімдер бойынша алынған өтемақылар; өтеусіз алынған мүлік түріндегі табыс; дивидендтер; депозит, борыштық бағалы қағаз, вексель бойынша сыйақылар; оң бағамдық айырма сомасының халықаралық қаржылық есептеменің стандарттарына және Қазақстан Республикасының бухгалтерлік есеп және қаржылық есептеме туралы заңнамасының талаптарына сәйкес анықталған теріс бағамдық айырма сомасынан асып кетуі; ұтыстар; әлеуметтік сала объектілерін пайдалану кезінде алынған табыс; кәсіпорынды мүліктік кешен ретінде сатудан түсетін табыс; сенімгерлікпен басқару келісімшарты бойыша сенімгерлікпен басқару құрылтайшысы немесе сенімгерлікпен басқару туындайтын өзге жағдайда пайда алушы алатын (алынуға жататын), мүлікті сенімгерлікпен басқарудан түсетін таза табыс; бірқатар басқа табыстар, түсімдер.

Егер табыстардың бірнеше баптарында бір және сол табыстар көрсетілуі мүмкін болатын жағдайда, көрсетілген табыстар жыл-дық жиынтық табысқа тек бір рет кіріктіріледі.

Алынған ЖЖТ түзетілуі, яғни салық төлеушілердің бұл та-бысынан белгілі бір сомалар алып тасталуы тиіс.

Түзету кезінде тәуекелдік инвестициялаудың жабық пайлық инвестициялық қорлары және тәуекелдік инвестициялаудың акционерлік инвестициялық қорлары төлейтінді қоспағанда, дивидендтер; жеке тұлғалардың депозиттеріне міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым алған банктердің міндетті күнтізбелік, қосымша және төтенше жарналарының сомасы; Сақтық төлемдеріне кепілдік беру қоры алған сақтық ұйымдарының міндетті, қосымша және төтенше жарналарының сомасы; жеке тұлғалардың депозиттеріне міндетті кепілдік беруді жүзеге асыратын ұйым мен Сақтық төлемдеріне кепілдік беру қоры өздерінің өтелген депозиттер мен төленген кепілдікті және өтемақылық төлемдер бойынша олардың талаптарын қанағаттандыру тәртібімен алған ақшалардың сомасы; Қазақстан Республикасының зейнетақымен қамсыз-дандыру туралы заңнамасына сәйкес алынған және дара зейнетақы шоттарына бағытталған инвестициялық табыстар; Қазақстан Республикасының міндетті әлеуметтік сақтандыру туралы заңнамасына сәйкес алынған және Әлеуметтік сақтандырудың мемлекеттік қорының активтерін ұлғайтуға бағытталған инвестициялық табыстар; Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес секьюритилендіру мәмілесі бойынша арнаулы қаржы компаниясы алған, борышты талап ету құқығын басқаға беруден алынған табыстар және басқалары алып тасталынады.

Салық салынатын табысты айқындау үшін түзетілген ЖЖТ-дан шегерімдер жүргізіледі.

Салықтық шегерімдер деп салық заңнамасына сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, табыс алуға бағытталған қызметті жүзеге асырумен байланысты салық төлеушінің шығыстарын айтады.

Салықтық кодекске сәйкес шегерімге жатпайтын шығыстарды қоспағанда, салық төлеушінің табыс алуға бағытталған қызметті жүзеге асыруға байланысты шығыстары салық салынатын табысты айқындау кезінде шегерімге жатады. Шегерімге жатқызылған шығыстардың мөлшері белгіленген нормалардан аспауға тиіс.

Шегерімдерді салық төлеуші өзінің табыс алуға бағытталған қызметіне байланысты шығыстарды растайтын құжаттары болған кезде жүргізеді. Бұл шығыстар болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар нақты жүргізілген халықаралық қаржылық есептеменің стандарттарына және бухгалтерлік есеп пен қаржылық есептеме туралы Қазақстан Республикасы заңнамасының талаптарына сәйкес анықталатын болашақтағы кезеңдердің шығыстарын қоспағанда, олар іс жүзінде жүргізілген салық кезеңінде шегерілуге жатады.

Болашақтағы кезеңдердің шығыстары олар қатысты болатын салық кезеңінде шегерімге жатады.

Салықтық шегерімдерге өткізілген тауарлар, қызметтер көрсету бойынша мынадай шығындар мен басқа шығыстар және шегерімдер жатады:

табиғи монополия субъектілері шеккен ысыраптар;

таңылған немесе танылған айыппұлдар, өсімпұлдар, тұрақсыздық айыптар;

салық төлеушінің құрылысқа, тіркелген активтерді сатып алуға арналған шығындары және капитал сипатындағы басқа шығындар;

құрылысқа алынған, құрылыс кезеңінде есепке жазылған кредиттер (қарыздар) үшін сыйақылар құрылыс объектінің құнына кіріктіріледі;

әлеуметтік сфера объектілерін пайдалану кезінде шеккен шығыстар;

қосылған құн салығы бойынша мағлұмдаманың деректері бойынша есепке жатқызылуға жатпайтын қосылған құн салығы сатып алынған тауарлардың жұмыстардың, көрсетілетін қызметтердің құнында ескеріледі. Қосылған құн салығын төлеуші Салықтық кодекске сәйкес барабарлық әдісті қолданған кезде есепке жатқызылуға жатпайтын қосылған құн салығын шегерімге жатқызуға құқылы;

салық төлеушінің Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорының есебіне жазған әлеуметтік аударымдары бойынша шығыстары Қазақстан Республикасы заңнамасында айқындалған мөлшерде шегерімге жатады;

төленген күмәнді міндеттемелер мен күмәнді талаптар бойынша шегерім;

резервтік қорларға аударымдар бойынша шегерімдер;

кен орындарын әзірлеу салдарын жоюға арналған шығыстар бойынша шегерімдер және салдарды жою қорына аударымдар сомаларының шегерімдері;

ғылыми-зерттеу және ғылыми-техникалық жұмыстарға арналған шығыстар бойынша;

кепілдік беру жүйелеріне қатысушылардың сақтық сыйақылары мен жарналары бойынша шығыстарды шегеру;

табиғат ресурстарын геологиялық зерттеуге және оларды өндіруге әзірлік жұмыстарына арналған шығыстар бойынша шегерімдер және жер қойнауын пайдаланушының басқа шегерімдері;

теріс бағамдық айырма сомасының оң бағамдық айырма сомасынан асып

кетуін шегеру;

тіркелген активтер бойынша шегерімдер;

салықты және бюджетке төленетін басқа міндетті төлемдерді шегеру.

Хеджерлеу* мақсаттарында немесе базалық активтің мөлшерлемесі бойынша жеткізу жолымен атқарылған кездегі туынды қаржылық құралдарды қолдану кезінде заңнамамен салық салудың айрықша механизмін қолдану қарастырылған.

*Хеджерлеу – ­ бағаның қолайсыз өзгеруі немесе хеджерлеу объектінің өзге де көрсеткіші салдарынан болатын ықтимал залалды азайту мақсатында туынды қаржы құралдарымен жа-салатын операциялар. Активтер және (немесе) міндеттемелер, сондай-ақ көрсетілген активтерге және (немесе) міндеттемелерге немесе күтіліп отырған мәмілелерге байланысты ақшалай қаражаттардың ағындары хеджерлеу объектілері болып табылады.

Туынды қаржылық құралдармен жасалатын операцияларды хеджерлеу операцияларына жатқызудың негізділігін растау үшін салық төлеуші салық мағлұмдамасын табыс еткен кезде осы операцияларды жасау хеджерлеу объектімен жасалатын мәмілелер бойынша ықтимал залалдардың (жете пайда алмаудың) мөлшерін азайтуға алып келетін (алып келуі мүмкін екенін) растайтын есеп-қисапты табыс етеді.

Табыс алуға бағытталған қызметке байланысты емес шығындар мен шығыстар шегерімге жатпайды.

Табыстар немесе шегерімдер мынадай жағдайларда: тауарларды толық немесе ішінара қайтарғанда; мәміленің шарттарын өзгерткенде; сатылған немесе сатып алынған тауарлар; орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер үшін бағаны, өтемақыны өзгерткенде; бағадан жеңілдіктер, сатудан жеңілдіктер жасалғанда; шарттың талаптарын негізге ала отырып, өткізілген немесе сатып алынған тауарлар, орындалған жұмыстар, көрсетілген қызметтер үшін ұлттық валютамен төленуге тиіс сома өзгергенде; ол бойынша табысты түзету мәміленің шарттарын өзгерткенде жүргізілетін талапты есептен шығарғанда түзетуге жатады.

Шегерімдерден кейінгі алынған салық салынатын табыс түзетуге – есепті салық кезеңіндегі табыстың немесе шегерімнің мөлшерін бұрын таңылған табыстың немесе шегерімнің сомасы шегінде ұлғайтуға немесе азайтуға жатады.

Сонымен бірге салық салынатын табысты азайту және салық төлеуден салық төлеушілердің кейбір санаттарын салық салудан босату қарастырылған.

Салық төлеушінің салық салынатын табысты шығыстардың мына түрлеріне:

1) салық салынатын табыстың 3 пайызынан аспайтын жалпы сома мөлшерінде:нақты шеккен шығыстардың көзделген әлеуметтік сфера объектілерін пайдаланған кезде алуға жататын (алынған) табыстардан асып түскен сомасын; коммерциялық емес ұйымдарға және қызметін әлеуметтік сферада жүзеге асыратын ұйымдарға өтеусіз негізде берілген мүлік құнын; көмекті алатын адамның тарапынан өтініш жасалу негізінде салық төлеушінің шешімі болған кездегі демеушілік және қайырымдылық көмекті;

2) мүгедектердің еңбегіне ақы төлеуге жұмсалған шығыстардың екі еселенген мөлшерін және мүгедектер жалақысының және басқа төлемдердің есептелген әлеуметтік салық сомасының 50 пайызын;

3) жеке тұлға салық төлеушіде кемінде үш жыл жұмыс істеу міндеттемесі туралы келісімшартты жасасқан жағдайда,салық төлеушімен еңбек қатынас-тарында тұрмаған жеке тұлғаны оқы-туға арналған шығыстарды азайтуға құқығы бар.

Мынандай шарттар сақталмаған жағдайда: осындай қызметіне орай табыс алу мақсаты жоқ және алынған таза табысты немесе мүлікті қатысушылар арасында бөлмейтін коммерциялық емес ұйымдардың табыстары жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен салық салуға жатады.Бұл ретте коммерциялық емес ұйым салық салудан босатылған табыстар бойынша және жалпыға бірдей белгіленген тәртіппен салық салуға жататын табыстар бойынша бөлек-бөлек есеп жүргізуге міндетті.

Коммерциялық емес ұйымның мемлекеттік әлеуметтік тапсырысты жүзеге асыруға арналған келісімшарт бойынша,депозиттер бойынша сыйақы, грант, кіру және мүшелік жарналар,кондо-миниумға қатысушылардың жарналары, қайырымдылық және демеушілік көмек, өтеусіз алынған мүлік, өтеусіз негіздегі аударымдар мен қайырмалдық түріндегі табысына салық салын-байды.

Әлеуметтік сферада қызметін жүзеге асыратын ұйымдардың табыстарына салық заңнамасында көзделген шарттар бұзылған жағдайда белгіленген тәртіппен салық салынуға тиіс.

Кәсіпкерлік қызметтен шегетін залалдар, сондай-ақ I топтың тіркелген активтерінің шығып қалуынан шеккен залалдар осы са-лық кезеңдерінің салық салынатын табысы есебінен өтеу үшін кейінгі он жылды қоса алғандағы кезеңге ауыстырылады.

Бағалы қағаздарды өткізу кезінде туындайтын залалдар басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде құн өсімінен түсетін табыс есе-бінен өтеледі.Егер осы залалдар орын алған кезеңінде өтеле ал-майтын болса, онда олар 10 жылға дейінгі мерзімге алға ауысты-рыуы және басқа бағалы қағаздарды өткізу кезінде құн өсімінен түсетін табыстар есебінен өтелуі мүмкін.

Арнаулы салық компаниясының Қазақстан Республикасының секьюритилендіру туралы заңнамасына сәйкес жүзеге асырылатын қызметінен шеккен залалдары бөлінген активтермен қамтамасыз етілген облигациялардың айналымы мерзімі ішінде ауыстырылуы мүмкін.

Ауыл шаруашылығы өнімін өндіруші заңи тұлғалар және се-лолық тұтыну кооперативтері үшін арнаулы салық режімін қол-данатын салық төлеуші шеккен залалдар келесі салық кезеңдері-не ауыстырылмайды.

Салық заңнамасына сәйкес төлем көзінен ұсталатын табыс - тарға мыналар жатады: ұтыстар;бейрезиденттердің салық заңна-масына сәйкес айқындалатын, мұндай бейрезиденттердің тұрақ-ты мекемесімен байланысы жоқ Қазақстан Республикасындағы көздерден алған табыстары; заңи тұлғаларға төленетін сыйақы. Төлем көзінен ұсталынатын салықтың сомасын салық агенті анықтайды.

Корпоративтік табыс салығының мынадай мөлшерлерде мөл-шерлемелері белгіленген:

салық төлеушінің кірістер мен шығыстар сомасына және белгіленген тәртіппен ауыстырылатын залалдарды сомасына азайтылған салық салынатын табысына 2009-2010жж – 20 пайыз, 2011ж – 15 пайыз;*

егер ауыл шаруашылығы өнімдерін өндіруші-заңи тұлғалардың салық заңнамасында көзделген табыстары мен шығыстары сомасына және заңнамада белгіленген тәртіппен ауыстырылатын шығындары сомасына азайтылған салық салынатын табысына – 10 пайыз;

бейрезиденттердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын табыстарын қоспағанда, төлем көзінен салық салынатын табыстарына 15 пайыз, 2011 жылдан - 10 пайыз;

Қазақстан Республикасында қызметін тұрақты мекеме арқылы жүзеге асыратын заңи тұлға-бейрезиденттің таза табысы корпо-ративтік табыс салығына қоса белгіленген тәртіппен 15 пайыз.

сақтық (қайта сақтандыру) ұйымдары сақтандыру (қайта сақтандыру) келісімшарттары бойынша сақтық сыйлықақылар мен комиссиялық сыйақылар сомасынан аннуитеттік және өзара сақтандыру бойынша 1% мөлшерінде; 2% – жинақтаушы сақтандыру (қайта сақтандыру) бойынша; жинақтаушы емес сақтандыру (қайта сақтандыру) – 4%; қосылма (аффилиденілген) жеке тұлғаларды сақтандыру бойынша – 8%.

Бейрезиденттердің Қазақстан Республикасындағы көздерден алатын,осындай бейрезиденттердің тұрақты мекемесімен бай-ланысты емес табыстарына жеке табыс салығының белгіленген мөлшерлемелері бойынша салық салынады.

Салық заңнамасында корпоративтік табыс табыс салығы, жер _______________________________

* Салықтық кодексті қолданысқа енгізу туралы Қазақстан Республикасы заңына (10.12.08ж №100-IV ҚРЗ) сәйкес тоқтатыла тұру кезеңінде корпоративтік табыс салығы

мөлшерлемесінің 2009 жылғы 1 қаңтардан 20% мөлшері қолданылатыны белгіленген.

 

салығы, мүлік салығы бойынша инвестициялық салық преферен-цияларын беру қарастырылған.

Инвестициялық салық преференциялары салық төлеушінің таңдауы бойынша салық заңнамасына сәйкес қолданылады және преференциялар объектілерінің құнын және (немесе) қайта құруға, жаңғыртуға арналған кейінгі шығыстарды шегеруге жатқызуды білдіреді. Қазақстан Республикасы заңи тұлғаларының инвестициялық салық преференцияларын қолдануға құқығы бар. Преференцияларды қолдану үшін салық салық төлеуші пайдалануға енгізілетін өндірістік арналымның үймереттер мен ғимараттардың, мәшинелер мен жабдықтардың құнын тіркелген активтер тобының (қосалқы тобының) құндық балансына кіріктірмейді және олардың есебін қалған тіркелген активтерден бөлек жүзеге асырады. Инвестициялық салық пре-ференцияларының іс-әрекеті экономиканың бүкіл шикізаттық емес секторына таратылады. Преференцияларды қолдану мынадай әдістердің бірі – объект пайдалануға берілгеннен кейінгі шегерім әдісі және объект пайдалануға берілгенге дейінгі шегерім әдісі бойынша жүзеге асырылады.

Қызметін арнаулы экономикалық аймақтардың аумақтарында жүзеге асыратын және Салықтық кодексте көрсетілген бір мез-гілде талаптарға сай келетін ұйымдарға салық салынады. Қызме-тін арнаулы экономикалық аймақтарының аумақтарында жүзеге асыратын ұйымдарға мыналар жатпайды: жер қойнауын пайдаланушылар; акцизделетін тауарларды өндіретін ұйымдар; арнаулы салық режімдерін қолданатын ұйымдар; преференцияларды қолданатын ұйымдар.

Бюджетке төленуге жататын корпоративтік табыс салығының сомасын айқындау кезінде салық заңнамасына сәйкес оның есептелген сомасы 100 пайызға азайтылады.Осындай көзделген салық сомасын кеміту корпоративтік табыс салығы бойынша аванстық төлемдер сомаларын есептеу кезінде де қолданылады.

Арнаулы экономикалық аймақтардың аумағында орналасқан және қызмет түрлерін жүзеге асыру кезінде пайдаланылатын салық салу объектілері бойынша: 1)жер салығын есептеу кезінде тиісті мөлшерлемелерге 0 коэффиценті; 2) мүлік салығын есеп-теу кезінде салық салу объектілерінің жылдық орташа құнына 0 пайыздық мөлшерлеме қолданылады.

Корпоративтік табыс салығына арналған салық кезеңі 1 қаңтардан 31 желтоқсанға дейінгі күнтізбелік жыл болып та-былады.

Корпоративтік табыс салығының төлеушісі орналасқан жері бойынша салық органына корпаративтік табыс салығы бойынша мағлұмдаманы 31 наурыздан кешіктірмей табыс етеді.

Жеке табыс салығы

Жеке табыс салығы бойынша қаражаттардың түсімі (2001жыл-ға дейін – жеке тұлғалардан алынатын табыс салығы) мемлекет-тік бюджетті барлық кірістерінің 6,6% - на жуығын алады.

Салық салу объектілері бар жеке тұлғалар жеке табыс салы-ғын төлеушілер болып есептеледі. Салық салу объектілері төлем көзінен салық салынатын табыстар және төлем көзінен салық салынбайтын табыстар түріндегі табыстары болып табылады.

Салық салу объектілері Салықтық кодексте көзделген түзету-лер ескеріле отырып, салық салуға жататын табыстар мен онда көзделген тәртіппен және мөлшердегі жағдайларда салық шеге-рімдері арасындағы айырма ретінде анықталады. Салық салына-тын объект болып табылатын табыстардың сомасы салық салы-нуға жатпайтын табыстардың сомасына кемітіледі.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынатын табыстарына мыналар жатады: жұмыскердің табысы; жеке тұлғалардың салық агентінен түсетін табыстары; жинақтаушы зейнетақы қорларынан төленетін зейнетақылық төлемдер; дивидендтер, сыйақылар, ұтыстар тү-ріндегі табыс; стипендиялар; жинақтаушы сақтандыру келісім-шарттары бойынша табыс.

Табыстардың бір бөлігі жеке тұлғаның табысы ретінде қаралмайды: атаулы әлеуметтік көмек; әртүрлі өтемдік төлемдер (соның ішінде іссапарлар кезінде); мемлекеттік бюджеттің қаражаттары есебінен төленетін өтемақылар; жеке тұлғаның өмірі мен денсаулығына келтірілген зиянды өтеу; еңбек (қызметтік) міндеттерін атқару кезінде жұмыскердің өміріне және денсаулығына келтіргені үшін жұмыс берушінің жауапкершілігін сақтандыру келісімшарттары бойынша сақтық төлемдері; материалдық нұқсанды өтеудің сот шешімі бойынша тағайындалған сомасы; төлем көзінен жеке табыс салығы салынған дивиденттер, сыйақылар, ұтыстар сомалары; сақтық сыйлықақыларды (аннуитетті) төлеу үшін өмірді сақтандыру бойынша зейнетақы жинағының сомалары; гуманитарлық көмек түрінде алынған мүліктің құны; тұрғын жайларды, саяжай құрылыстарын, гараждарды өткізу кезіндегі құн өсімі; жеке тұрғын үй құрылысы, жеке қосалқы шаруашылықтарды жүргізу, саяжай құрылысы және гараж салу үшін берілген жер учаскілерін және (немесе) жер үлестерін өткізу кезіндегі құн өсімі.

Жеке тұлғалар табыстарының бірқатар түрлеріне салық салынбайды: балаларға және асырауындағы адамдарға алынған алименттер; гранттар қаражаттары есебінен; банктер мен банктік операциялардың жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардағы салымдар бойынша оларға төленетін сыйақылар; борыштық бағалы қағаздар бойынша сыйақылар; мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар, агенттік облигациялар бойынша сыйақылар және мемлекеттік эмиссиялық бағалы қағаздар мен агенттік облигацияларды өткізу кезіндегі құн өсімінен түскен табыстар; дивидендтер мен сыйақыларды есебіне жазу күніне Қазақстиан Республикасының аумағында жұмыс істейтін қор биржасының ресми тізімінде болатын осындай бағалы қағаздар бойынша дивидендтер мен сыйақылар; пайлық инвестициялық қорларды осы қордың басқарушы компаниясы құнын өтеп сатып алған кездегі пай бойынша табыстар; бір мезгілде мынадай талаптар орындалған кездегі дивиденттер: акцияларды немесе қатысу үлестерін үш жылдан астам иеленсе; заңи тұлғаның немесе консорциумның жарғылық капиталы құнының немесе акцияларының (қатысу үлестерінің) 50 және одан көп пайызы дивидендтерді төлеу күніне жер қойнауын пайдаланушылар (жер қойнауын пайдаланушы) болып табылмайтын тұлғалардың (тұлғаның) мүлкін құраса; әскери қызмет міндеттерін атқарған кезде әскери қызметшілерге берілетін, ішкі істер органдарының, қаржы полициясының, қылмыстық-атқару жүйесі және мемлекеттік өртке қарсы қызмет органдары мен мекемелерінің белгіленген тәртіппен арнаулы атақ берілген қызметкерлері қызметтік міндеттерін атқаруына байланысты алатын төлемдердің барлық түрі; республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі жалақынаң 50 пайызы шегіндегі лоторея бойынша ұтыстар; республикалық бюджет туралы заңда белгіленген ең төменгі жалақы мөлшерінде қоғамдық жұмыстарды орындауға және кәсіптік оқуға байланысты бюджет және (немесе) гранттар қаражаты есебінен жүзеге асырылатын төлемдер; гранттар қаражаты есебінен төленетін төлемдер; Зейнетақы төлеу жөніндегі мемлекеттік орталықтан төленетін зейнетақы төлемдері; Мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төленетін әлеуметтік төлемдер; жеке тұлға басқа жеке тұлғадан сыйға немесе мұраға алған мүліктің құны; жинақтаушы зейнетақы қорларына белгіленген мөлшердегі ерікті кәсіптік зейнетақы жарналары; әлеуметтік негіздемелер бойынша азаматтардың жекелеген санаттарына (соғыстарға қатысушыларғы, мүгедектерге, экологиялық апаттардың немесе ядролық сынақтардың салдарынан азап шеккен адамдарға) және қызметтің жеңілдетілген түрлеріне берілетін әртүрлі төлемақылар.

Жеке табыс салығын есептеуді салық агенті төлем көзінен салық салынатын табыстар бойынша,салық салуға жататын та-бысты есебіне жазу кезінде жүргізеді,ал табыс салығын ұстауды төлем көзінен салық салынатын табысты төлеу күнінен кешіктір-мей жүргізеді. Салық агенті салық төленген табыстар бойынша салықты аударуды төлем айынан кейінгі айдың 25-іне дейін өзі орналасқан жері бойынша жүзеге асырады. Салықтық кодексте көрсетілген қызмет түрлері бойынша арнаулы салық режімдерін қолданатын салық агенттерінің жеке табыс салығын төлеудің тәртібі мен мерзімдері белгіленген.

Салық төлеушінің төлем көзінен салық салынбайтын табыстарына мүліктік табыс, дара кәсіпкердің табысы, адвокаттар мен жекеше нотариустардың табысы және басқадай табыстар жатады. Төлем көзінен салық салынбайтын табыстар бойынша жеке табыс салығын есептеуді салық төлеуші салық кезеңі үшін төлем көзінен салық салынбайтын табыс сомасына белгіленген мөлшерлемені қолдану жолымен дербес жүргізеді.

2006 жылдың ортасына дейін жеке табыс салығының мөлшерлемесі баспалдақты үдеме бойынша жылдық есептік көрсеткішпен анықталатын табыстың мөлшеріне қарай 5 пайыздан 20 пай-ызға дейін белгіленген мөлшерлеме жұмыс істеді.2007 жылдың 1 қаңтарынан бастап салық төлеушінің табыстарына 10 пайыздық мөлшерлеме белгіленген. Қазақстан Республикасындағы көздерден және одан тысқары жерлергі көздерден алынған дивидендтер түріндегі табыстарға 5 пайыздық мөлшерлеме бойынша салық салынады.2006 жылдан Қазақстанда қолданылып келе жатқан практика жеке табыс салығын үйлесімді салуға жеткізді.

«Қазақстан Республикасының сайлау туралы» Қазақстан Рес-публикасының Конституциялық заңына және «Сыбайлас жем-қорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасы За-ңында көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке табыс салығы бойынша мағлұмдама тұрғылықты жердегі салық органына есеп-ті салық кезеңінен кейінгі жылдың 31 наурызынан кешіктірілмей табыс етіледі.