ЕҢБЕК. ЕҢБЕК НАРЫҒЫ. ЕҢБЕК ТӘРТІБІ.

ЕҢБЕК ДЕМАЛЫСЫ

КӨМЕКШІ ЕСІМДЕР

Сабақтың тақырыбы: Еңбек

Лексикалық минимум

Еңбек ету, жақсы жетістік, еңбек қажеттілігі, еңбек дағдысын қалыптастыру, жеке еңбек тәртібі, жалданбалы еңбекті ұйымдастыру, еңбек құқығы, еңбек демалысы, еңбек нарығы, еңбексүйгіштік, еңбекқор адам.

 

АЙТЫЛЫМ

1-тапсырма. Сұрақтарға жауап беріңіздер:

1. «Еңбек» сөзінің синонимін білесіздер ме?

2. «Еңбек» сөзінің лексикалық мағынасын түсіндіре аласыздар ма?

3. Еңбек тақырыбына мақал-мәтел айта аласыздар ма?

ОҚЫЛЫМ

2-тапсырма. Мәтінді оқып, мазмұндаңыздар:

Еңбек

Еңбек – адамның табиғи жетістігі және өмір сүруінің маңызды жағдайы. Ол адамның өмір сүруінің материалдық және рухани қажеттіліктерін – тамақтану, баспана иелену, киіну, адамдармен араласу, білім, қағаз, өнер және тағы басқа да – өмір сүру қажеттіліктерін қанағаттандырады. Кең мағынада еңбек тек адамның ғана емес, сонымен қатар, қоғамның да материалдық негіздерін қалыптастырады.

Адам 5-6 жасынан бастап еңбек ете бастайды: ата-анасының өтініші бойынша бір нәрсені әкеліп береді, апарады, жылжытады, т.б. Адамның қолынан жасалған заттардың барлығы – инеден бастап, үлкен жаңалықтарға дейін еңбектің нәтижесінде дүниеге келген. Кез келген адамның өмірі еңбекпен байланысты, еңбек барлығын жасайды, адамның материалдық және рухани қажеттіліктерін қамтамасыз етеді. Ал бұлар қоғамның материалдық негіздерін құрайды. Еңбек – адамның дене, ақыл-ой, рухани қабілеттерін жұмсау арқылы жүзеге асатын мақсатты қызмет.

Еңбек жеке шаруашылықта, бау-бақшада, тіпті үйде және өзге де жерлерде жүзеге асырылады. Алайда, еңбектің бұл түрі еңбек құқығымен реттелмейді. Көп жағдайда еңбек бірлескен немесе ұжымдық сипатта болады. Бірлескен еңбектің нәтижесінде адамдар қоғамдық еңбек қатынастарына қатысады. Мұндай жағдайда еңбектің екі түрін ажыратып алған жөн: өз игілігіне бағытталған жеке еңбек және жалданбалы еңбек. Дәл осы жалданбалы еңбек жұмыс берушімен қатынасқа түсуді еңбек құқығы реттейді. Еңбек құқығы тек жалданбалы еңбекке негізделетін еңбек қатынастарын ғана реттейді. Мысалы, азамат жеке дербес еңбек қызметімен айналысып, дәріхана, дүкен, шаштараз және т.б. орындарды ашып, қызметкер жалдамастан, өзі өз дәріханасында, дүкенінде, шаштаразында жұмыс істесе, еңбек құқығына жатпайды. Жазушының, өнертапқыштың қоғамдық кооперациядан тыс жүзеге асырылатын еңбегі де еңбек құқығына жатпайды.

http://enbek bereke.

3-тапсырма. Сұрақтарға мәтін бойынша жауап беріңіздер:

1) Адам қанша жасынан еңбек ете бастайды?

2) Адам өмірінде еңбектің рөлі қандай?

3) Қоғам үшін еңбектің рөлі қандай?

4) Еңбек адамның қандай қажеттіліктерін қамтамасыз етеді?

5) Еңбектің түрлері қандай?

6) Еңбек құқығы осылардың қайсысын реттейді?

7) Жеке адамның өз қызығушылығымен атқаратын еңбегі еңбек құқығына жата ма?

4-тапсырма. Сұхбатты толықтырыңыздар:

- Абзал, мына мәтінде не туралы айтылады?

- ______________________________________.

- Еңбектің адам өміріндегі пайдасы не?

- _______________________________________.

- «Еңбек құқығы» дегенді қалай түсінесің?

- ______________________________________.

- Еңбек өнімді болу үшін қандай шарттарды орындау керек?

- _______________________________________________________.

- Еңбек етудің денсаулыққа пайдасы бар ма?

- ____________________________________________________.

 

5-тапсырма. Белгіленген сөздердің дұрысын таңдаңыз, мәтінді оқыңыздар:

Еңбекқор адам

Сіз күніне қанша сағат жұмыс істейсіз? Кешке жұмыс уақыты біткеннен кейін, «үйімде бітіремін» деп қалған жұмысты үйіңізге алып кетесіз бе? Демек, сізді нағыз «еңбекқор» адам деп айтуға болады. Мұндай адамдар тәулігіне 12 сағат жұмыс істейді // жұмыс істеді. Соның арқасында отбасының қал-жағдайы жақсы, табысы жоғары // жоғары болады. Бәрі жап-жақсы, көңілдегідей көрінді // көрінеді. Бірақ олар отбасына көңіл бөлуді артық санайды // артық санады. Бала-шағасы болғанына қарамастан, күндіз-түні жұмыс істейді.

Мұндай адамдар артық жұмыс сағаты үшін қосымша жалақы да сұрамайды. Еңбек келісімшартындағы белгіленген жұмыс сағатын ұмытып, жан-тәнімен жұмыс істейді. Демалыс күндері олар өздерімен-өздері үйде отырып, теледидар алдын бермейді // бермеді. Ал егер жұмысқа шақырса, қуана-қуана барады // барды. Ол өз ұжымынан бөлек болғысы келеді // болғысы келмейді. Ұжыммен көп уақыт өткізуге // өткізуіне тырысады.

Мұндай жұмысбастылықты, өз қызметіне тәуелділікті нашақорлықпен салыстыруға // салыстыруды болады. Бұл – аурудың // ауру бір түрі. Ал ауру емдеуді қажет етті // етеді. Сондықтан ондай «еңбекқор адамдарға» ең бірінші, отбасы көмектесуі қажет // көмектесуге қажет.

6-тапсырма. Төмендегі сұрақтарға жауап беріңіздер:

1. Сіз күніне қанша сағат жұмыс істейсіз?

2. Жұмыстан уақытында қайтасыз ба?

3. Жұмыста сағат кешкі 18.00-ден кейін жиі қаласыз ба?

4. Жұмыста өзіңіз қаласыз ба, әлде бастықтың айтуымен қаласыз ба?

5. Үйіңізге қайтуға асығасыз ба?

6. Отбасыңызбен жиі уақыт өткізесіз бе?

7. Әріптестермен бірге болған ұнай ма?

8. Сіз тәулігіне қанша сағат жұмыс істейсіз?

7-тапсырма. Мына мағынада қолданылған сөздерді табыңыздар:

1. күн мен түнді білдіреді – күн мен ай

2. күнкөріс өлшемі –...........................................

3. жақын адамдарға уақыт бөлу –................................

4. бірге жұмыс істейтін адамдар –................................

5. бір мақсатты орындауға ұмтылу –............................

6. бір аурудан сауықтыру –................................

7. үнемі жұмыс істейтін адам –...............................