Сабаққа қатысты ескертпелер

Бұл сабақта санды бірнеше бірлікке арттыру мен кемітуге арналған есептерді шығару жалғасады. Оқушыларға берілген саннан бірнеше бірлікке артық сан қосу амалымен табылатынын, берілген саннан бірнеше бірлікке кем сан азайту амалымен табылатынын міндетті түрде ескерту қажет. Осы тәріздес есеп түрлерінің шарттарын сызба түрінде көрсеткен ыңғайлы. Сызбаның жаңа түрі оқулықтағы ережеде көрсетілген­. Кері есептермен жұмыс кезінде оқушылар­ берілген саннан бірнеше бірлікке артық санды, берілген саннан бірнеше бірлікке кем санды табуға арналған есептердің арасындағы өзара байланысты көретін болады.

Кіріспе тапсырма. “...артық”, “...кем” ұғымдарын­қайталау үшін оқушыларға “Артық — кем” ойынын ойнауды ұсыныңыз:

Оқушылардан бір жаққа екі, ал екінші жағына одан екеуі кем қарындаш; бір жаққа төрт, ал екінші жағына, одан біреуі кем қарындаш және т.с.с. қоюды ұсыныңыз.

Тақтаға алдын ала бірінші ережедегі есепті шыға­ ру сызбасын көрсетіп қойыңыз. Оқушыларды­ есептің шартымен таныстырыңыз. Есептің шартын­ сызбамен­ сәйкестендіріңіз. Ол үшін оқушыларға­ жетелеуші­ сұрақтар қойыңыз:— Есепте кімдер туралы айтылып тұр? (Үлкендер мен балалар.)

— Бұл сызбада қалай көрсетілген?

— Үлкендер мен балалардың саны ненің көмегі­­ мен көрсетілген?

— Саябаққа неше үлкен адам барды? (Үш.)

— Бұл сызбада қай жерде көрсетілген?

— Балалар туралы не айтылған? (2-ге артық.)

— Бұл сызбада қалай көрсетілген?

— Есепте нені сұрап тұр? (Саябаққа неше бала барды?).

— Сызбада есептің сұрағы қайда жазылған?

— Балалар санының артық екенін көрсететін­ кесінді үлкендер санын көрсететін кесіндіден неге артық? (Өйткені есепте 2 бала артық деп айтылған.)

Оқушыларды топқа бөліп, әр топқа есеп ойлас­ тыруды ұсыныңыз. Топ мүшелеріне ойлаған есеп­ терін айтып беруіне мүмкіндік беріңіз. Содан соң оқушыларға есепті өз бетінше шығаруды ұсыныңыз­. Бұл үшін қағазға есептің шешулері мен жауаптарын­ жазып, кейін топта тексеруді­ қадағалаңыз. Жауаптары сәйкес келген оқушы­лардан­ қолдарын­ көтеруді сұраңыз. Келіспе­ген­ жағдайда қателерін сараптап көрсетіңіз.

Жауабы:

4 + 3 = 7 (сөмке).

Ұжымдық талқылау ұйымдастырыңыз. Оқушылар­ дан есепте не туралы айтылатынын­ сұраңыз. Саябақта 6 бала велосипед тепті, ал скейтборд тепкен балалар саны 4-ке кем. Қанша бала скейтборд тепті?

Сызбаға қарап есеп құрастыр және оны шығар. Жұмысты жұппен ұйымдастырыңыз. Оқу­ шылар­ға­ сызбаны талдауды және олардан барлық көргенін айтып беруді, өз қалауы бойынша сызбаны сипаттап беруін, есепте не туралы сөз болатынын сұраңыз­. Не белгілі, не белгісіз? Есепте не туралы сұрайды?­ Оқушыларға есепті жұппен шығаруды және шешуі мен жауабын қағазға жазуды ұсыныңыз. Содан соң жұпты ауыстырып, өзара тексеруді ұйымдас­ты­­ рыңыз.

Жауабы:

10 – 6 = 4 мәшине.

Оқушылардың назарын тақтадағы екі сызбаға аударыңыз­ және олардың ұқсастықтары мен айырма­­ шылықтарын­ айтып беруді, есептің шешуі неге оның сұрағына байла­нысты­ екенін сұраңыз.

Шығарып көр. А) Оқушыларды есептің шарты­мен­ таныстырыңыз. Тақтаға “Шарты”, “Сұрағы”, “Шешуі”, “Жауабы” деген сөздер жазылған парақшаларды іліп қойыңыз. Оқушылар­ есептің шарты мен сұрағын оқиды, ал шешуі мен жауабын өз бетінше табады (шешімін қағазға жазу керек). Содан соң бірнеше балаға өз шешулерін көрсетіп және есептің жауабынайтып беруін, есепті неге осылай шығарғанын түсіндіріп беруді сұраңыз.

Ә) Бұл тапсырмамен де осы тәріздес жұмыс жүргізіңіз.

Жауабы:

а) 7 + 2 = 9 (бұта); ә) 8 – 4 = 4 (тас).

Тілдік құзыреттілікті қалыптастыру

Осымша тапсырмалар

       Есептегі белгілі компонентті ата.

       Жаңа есепте ол белгісіз болсын.

       Есептегі белгісіз компонентті ата.

       Жаңа есепте ол белгілі болсын.

       Жаңа есепке сұрақ ойластыр.

Есепті сараптауда оқушыларға есептің құрамдас бөліктерін, яғни “Шартын”, “Сұрағын”, “Шешуін”, “Жауабын”­ атауды және “...-еуі артық”, “... -еуі кем” сөз тіркестерін дұрыс қолдануды, оларды “+” және “–” математикалық амалдармен байланыстыруды үйрету керек.

Кері есептер. Оқушыларға кері есептермен жұмыс істеу алгоритмін қайталауды және бірінші есептің шартымен танысуды ұсыныңыз­. Содан­ соң оқушыларға оны өз бетінше шығаруды және жауабын жазуды ескертіңіз. Бірнеше оқушыға есептің шешуін айтуға мүмкіндік беріңіз. Басқа оқушылардың осы есепті қалай шығарғанын білу үшін кері байланысты қолданыңыз (бас бармақ әді­ сін қолдану). Кейін оқушыларға жұпта жұмыс істеуді­ және екінші есептегі бос орындарға біріншіге кері болатындай етіп мәндерді қарындашпен жазып толтыруды ұсыныңыз. Бірнеше жұптан есептерді оқып беруді сұраңыз. Жауаптары әртүрлі болған жағдайда қателеріне­ талдау жасаңыз. Оқушыларға есептерді шығаруға­ уақыт беріп, жауабын айтуды сұраңыз. Содан соң оқушыларға­ есептер­дің­ шешуін салыстырып, шығарылуын ұсыныңыз, бұл есептердің­ шешуінде қандай айырмашылық­тар барын сұраңыз. Жақсы жұмыс істеген жұптарға тағы да кері есептер құрастыруды ұсыныңыз.

Жауабы:

5 + 3 = 8 (мәшине);

8 – 3 = 5 (мәшине).

Бағалау

Оқушылар сабақ соңында:

бірнеше бірлікке арттыру мен кемітуге арналған есептерді шығаруды;

есептерді сызба бойынша шығаруды;

кері есептер құрастыруды меңгереді.

Оқушыларға мына тапсырмаларды орындауды ұсыныңыз:

1) есепке сұрақтар ойластыр:

Айдынның топтамасында 8 марка бар, ал Әселде одан 2 марка кем;

2) егер есеп 6 + 4 = 10 (ашықхат) түрінде шығарылса, есепте қай сөз түсіп қалған?

Мәриям саяхат кезінде үйіне 6 ашықхат, ал Нұрай 4 ашықхат жолдады. Нұрай неше ашықхат жіберді?

Жұмыс дәптеріндегі “Жетістік баспалдағы” бо­йын­ ша өзін-өзі бағалатыңыз.