У рабоце з падрастаючым пакаленнем важна ўлічваць захапленні асаблівасцей кожнай узроставай групы. На сучасным этапе у РБ раэрганізуюцца біб-кі, якія абслугоўваюць дзяцей, падлеткаў і юнацтва. На біб-ку, якая іх абслуг., уплываюць індывідуальныя асаблівасці гэты чытацкіх катэгорый. Але трэба мець на ўвазе і агульную заканамернасць, уласцівую пэўнаму ўзросту. Сац.-псіх-ыя даследаванні чытання дзяцей дазваляюць удакладніць узротавую дыферэнцыяцыю чытацкіх груп. У педагогецы дзіцячае чытанне вылучаюцца наступныя узроставыя этапы чытацкага развіцця: дзіцячыя (6-9 гадоў); пераходны ад дзіцячага да падлеткавага (10-11 г.); падлеткавы (12-13 г.); пераход ад падлет. да юнацкага (14 г.): юнацкі (15-18 г.).
Развіцце дашкольніка ўяўляе складаны працэс фарміравання чытача. Асновы творчага чытання зкладаюцца ужо на падрыхтоўчым этапе чытацкай дзейнасць, калі дзіця яшчэ не чытае, а толькі слушае. У цэнтры увагі дзіця - герой літар-га твора, яго выгляд, учынкі. Неабходна звярнуть увагу дзяцей на учынкі героеў, вучыць абгрунтоўваць свае эмацыянальныя адносіны да георояў, абазначыць выразныя асблівасць мовы. У дзіцяці падлеткавага ўзросту іншы, глыбокі інтарэс да зместу твору, учынкаў герояў. І гэта трэба выкарыстоўваць для фарміравання навыкаў засяроджанага, уважлівага слухача. Дзіця гэтага узросту ужо можа аддаваць перавагу некаторым творам і жанрам.
6-7 год. узрост найбольш эфектыўнага эмацыянальнага, эстэтычнага і глыбокага педагагічнага удзеяння літаратуры. Дзеці пачынаюць разумець у творы не толькі знешнюю сувязь паміж з'явамі, фактамі, але і пранікаўць у іх унутраны сэнс. Ім уласціва жаданне чытаць і перачытаваць або слухать любыя творы. У эмацыянальнай сферы дзецей 8-9 годаў адбываецца значныя змены. Яны здольны глядзець на герояў і з'явы, якія паказаны у кнізе, не знутры, а быццам бы з боку, таму узнікаюць умовы для больш мэтаваных паглыбленных ацэначных адносін да апісанага.
Дзяцей 10-11 гадоў уключ. у падлеткавы перыяд, для якога характэрныя трансфармацыя псіхалагічных працэсаў, фарміравання анамтычнага мысленння, развіцце пазнавальнай і грамадскай актыўнасці. Падлеткаў пачынаўць хваляваць пытанні погляду на праблемы жыцця, у іх выразна праяўляецца эмацыянальная зацікаўленасць у пазнані новага, у асэнасаванні фактаў. Дзіці гэтага узросту праяўляюць інтэлектуальную і эмацыянальную зацікаўленасць да самаго чытання. Біб-ру важна ведаць матывы чытання малодшых падлеткаў. Ва ўзросце 12-13 г. пазнавальныя запыты становяцца больш асэнсаваныя, пачынаюць перарастаць у асабістыя інтарэсы.
Сац.-піс-ыя асаблівасц 14 г. школьніка звязаны з тым, што гэта узрост пераходны ад падлеткавага да рання юнацкага этапу развіця асобы. Унутраная пазіція падлетка характэрэзуецца, з аднаго боку, інкненнем да самавызначэння і самапазнання, а з др. боку – да пазнання знешняга свету. Змяняюцца і адносіны да чытання. Частка дзяцей чытаюць
значна менш, чым ва узросце 12-13 г. У іншых чытацкая актыўнасць расце, інтарэсы развіваюцца. 14 г. падлеткі – цяжкая для біб-ра група. Юнацкі этап чытацкага развіцця (15-19 г.) характэрызуецца як найбольш актыўны перыяд, перыяд праграмна-мэтавымі устаноўкамі чытання (вучэбнымі, профарыентацыйнымі і інш.). Структура чытання юнацтва набывае шматгаліновы характэр (мастацкая, вучэбная, навукова-папулярная і інш. літ-ра). Значнае месца у чытанні атрымлівае перыёдыка.
У масавай рабоце з дашкольнікам і малодшымі школьнікамі выкарыстоўваюцца гучныя чытанні або расказы біб-ра. З цікавасцю адносяцца дашкольнікі і мадош. школьнікі да чытання вялікіх казак, аповесцей.
Адной з перспектыўных формаў біб-ай работы з дзецмі з’яляюцца клубы па выхаванні у дошкольнікаў і малод. школьнікаў цікавасцей да чатання. Лепшым вілам гульні для падлеткаў з’яўляецца гульня-спаборніцтва. У практыцы абслугоўвання таксама выкарыстоўваюцца конкурсы знаўства розных жанраў літ-ры, літ-ныя раніцы або вечарыны, канференцыі, дзелавыя гульні. Адной з формаў работы можа стаць фарміраванне добраахвотных аб’яднанняў дзяцей і падлеткаў пад назвай “Сябры біб-кі”.
Арганізацыя работы з юнакамі, як і з меншым узростам, патрабуе улічваць узроставыя асаблівасці. Важна, каб юнакі мелі магчымасць прымаць удзел у масавых біб-ных мерапрыемствах, што адпавядае патрабаваннем самавызначэння у гэтым узросце
№43. Бібліятэчнае асяроддзе. Яго харак-ка. Чтобы отразить множественность факторов влияющих на читателя и содействующих или препятствующих их деятельности биб-ки, успеху в обслуживании рассмотрим пон. «биб. среда»
Биб. среда являет. основной частью инф-ной и культ-ой среды общества. В биб. среде теоритически может быть выделена предметная сторона (документы, составляющие биб. фонд, СБА, оборудование, технические средства здания), пространственно-временные хар-ки помещений и фонда документов, технологическая компонента и атмосфера биб. среды.
В рамках биб. среды выделяются 3 осн. функц-ые части: 1. для пользователей и их обслуживания (архитекторы наз. читательской зоной); 2. для биб. работы, не связанной с читателями (служебно-производственная зона); 3. хранилище. Поскольку в биб. среду входит в качестве составных частей фонд СБА, она отличается мощным информационным потенциалом представляющим научную, ценностно-ориентирующую, эстетическую и др. инф-цию. Однако для того, чтобы этот потенциал читатель мог использовать, биб-ри должны решить немало проблем, связанных с обеспечением доступности документов, др. инф-ции. Одна из проблем – психофизическая ограниченность объема одновременно воспринимаемой и перерабатываемой человеком инф-ции, что делает невозможным для пользователя ознакомиться в конкретное время посещение биб-ки с биб. собраниями. На основе учета спроса в рамках биб. среды выявляются несколько зон обслуживании, кот. можно обозначить как зону актуального, оперативного обслуживания (массового спроса), зону среднеактуального обслуживания (группового спроса) и зону ретроспективного обслуживания (единичного спроса). В некоторых зарубежных публичных биб-ках в вестибюле организуется зона «моментального» облуживания в кот. пользователь может обратиться к телефонной книге, железнодорожному справочнику и т.п., здесь же представлены рассчитанные на быстрый просмотр газет, иллюстрированные еженедельники. Иногда в вестибюле биб-к для оперативного обслуживания размещают справочную компьютерную систему, кот. дает читателю сведения об услугах биб-ки, правила пользования ею, данные о составе и содедржании фонда (электронный каталог); используется для инф-ции и электронная доска новых поступлений.
