| Эукариот гендерінің реттелу деңгейлері | Сипаттамалары |
| геномдық | |
| транскрипциялық | |
| постранскрипциялық | |
| трансляциялық | |
| пострансляциялық |
6.7.3. Бақылау сұрақтары:
6.7.3.1. Гендер белсенділігінің критериі болып не табылады?
6.7.3.2. Про- және эукариоттар гендерінің реттелу механизмдерінің айырмашылығы неде?
6.7.3.3. Адам ағзасындағы гендер белсенділігінің реттелу механизмдерінің бұзылуының медициналық зардаптары қандай?
Үш тілдегі түсіндірме сөздер:
| Қазақ тілінде | Орыс тілінде | Ағылшын тілінде |
| Оперон –бірнеше құрылымдық прокариоттық (кластерлік) гендерден тұратын структуралық- функциональдық бірлік, олардың белсенділігі бір ғана промотор, реттеуші ген және индуктормен реттелінеді | Оперон — cтруктурно-функциональная единица, состоящая из нескольких структурных прокариотических (кластерных) генов, активность которых регулируется общим промотором, регуляторным геном и индуктором | Operon –structural-functional unit, consisting from a few structural prokaryotic (cluster) genes, which activity regulates by common promotor, regulatory gene and inductor |
| Оператор – транскрипцияны бастау немесе тоқтату үшін репрессормен немесе индуктормен байланысатын геннің реттеуші қатары | Оператор –регуляторная последовательность, с которой связывается репрессор или индуктор для остановки или начала транскрипции | Operator –regulatory sequence with which bonds repressor or inductor for beginning or disruption of transcription |
| Реттеуші гендер -басқа гендердің белсенділігін реттейтін гендер | Гены-регуляторы – гены, регулирующие активность других генов | Regulators genes – genes regulating activity of other genes |
| Репрессорлар- индуктор, оператор немесе құрылымдық гендердің соңғы өнімдерімен әрекеттесу арқылы оперон құрамындағы бірнеше құрылымдық гендердің белсенділігін (транскрипциясын) бақылайтын реттеуші гендер | Репрессоры- регуляторные гены, контролирующие активность (транскрипцию) нескольких структурных генов в составе оперона путем взаимодействия с индуктором, оператором или конечным продуктом синтеза структурных генов | Repressors – regulatory genes controlling activity (transcription) of other structural genes in the operon by interaction with an inducer, operator or end product of the synthesis of structural genes |
| Құрылымдық гендер - құрылымдық ақуыздар және ферменттер синтезін бақылайтын гендер | Структурные гены - гены, контролирующие синтез структурных белков и ферментов | Structural genes – genes controlling synthesis of structural proteins and enzymes |
| Негативті бақылау- гендер белсенділігінің ингибиторлар арқылы реттелуі | Негативнный контроль-регуляция активности генов в присутствии ингибитора | Negative control –regulation of gene activity in the presence of inhibitor |
| Позитивті бақылау - гендер белсенділігінің эффекторлар арқылы реттелуі | Позитивнный контроль-регуляция активности генов в присутствии эффектора | Positive control –regulation of gene activity in the presence of effector |
| Индуциялық реттелу типі -индуктор бар жерде жүретін реттелу | Индуцибельный оперон -происходит в присутствии индуктора | Inducible regulation –occurs in the presence of inducer |
| Репрессибельді оперон –соңғы өнім көмегімен реттелу | Репрессибельнный оперон-происходит в присутствии конечного продукта | Repressible regulation –occurs in the presence of final product |
| Кластерлік гендер –өнімдері жалпы бір қызмет атқаратын гендер | Кластерные гены-продукты которых выполняют общую функцию | Repressible regulation –occurs in the presence of final product |
| Қысқа мерзімді (қайтымды) реттелу –ортадағы өзгерістерге жасушаның жауап қайтарудағы эукариоттар гендерінің белсенділігі | Краткосрочная (обратимая) регуляция активности генов эукариот, которая представляет собой ответ клетки на изменения в среде | Short-term (reversible) regulationof eukaryotic genes which represents response of an organism to changes in the environment. |
| Ұзаққа созылған (қайтымсыз) –дамудың ұрықтану және зиготаның түзілуінен бастап көп жасушалы ағза түзілгенге дейін аралықта жүретін детерминация, дифференциация үдерістеі іске асатын эукариоттар гендерінің белсенділігі | Длительная (необратимая) регуляцияактивности генов эукариот, которая имеет место в процессах детерминации, дифференциации и других процессах развития от момента оплодотворения яйцеклетки и образования зиготы до ее превращения в мнгоклеточный организм. | Long-term (irreversible) regulationof activity of eukaryotic genes that takes place in determination, differentiation and other processes of development from the moment of fertilization and zygote formation to appearance of a multicellular organism. |
Құрастырушы: оқыт. Какишева Г.Т.
7-тәжірибелік сабақ
