Арым-қатынастың перцептивті жағына сипаттама беріңіз

Қарым-қатынастың құрылымыкүрделіболғандықтан, шарттытүрдеталдаумақсатымен, көбінесеоныңбір-біріментығызбайланыстыүшжағынқарастырады: коммуникативті, интерактивті, перцептивті.

Перцепция (перцептивті) – адамдардың бірін-бірі тануы мен тәрбиелеуі негізінде құрылатын белгілі тұлғааралық қатынастар.

Перцептивтік қарым-қатынас — адамның парапар қабылдауы, оның ішкі дүниесіне бойлау, әрбір жеке сәтінде оның психикалық жағдайын сезіну дағдысы, оның тәртіп себебін түсіну дағдысы. Мұғалім өзінің перцептивтік қарым-қатынас қабілеттерін ұдайы дамытуы қажет.

Перцептивті жағы – қарым-қатынасқа үсушілердің бір-бірін қабылдауы, тануы (түсінуі), соның негізінде өзара түсіністіктің пайда болып қалыптасуы.

Перцептік жағы - қарым – қатынасқа түсіп, тұрған адамдардың бірін – бірі қабылдауы. Адамдардың қарым – қатынасқа түсер алдында бір – бірін адекватты қабылдап, сезінудің өзара қарым – қатынас барысында сеніммен түсінісулеріне маңызы өте зор.
Қарым-қатынаста оған қатысушылар арасында өзара түсінушілік болуы керек. өзара түсінушілік дегенімізді әр түрлі түсінуге болады: өзара әрекет бойынша партнердің мақсатын, мотивтерін, бағдарын түсіну немесе осы мақсат, мотив, бағдарды түсініп қана қоймай, оларды қабылдау, бөлісу әрекетті келісімде етіп қана қоймайды сонымен қатар ол қарым-қатынастың ерекше түрін: жақындықты, махабатты, достықты орнатады. өзара түсінудің екі жағы зерттеудің екі бағытына негіз болады: бірінші жағдайда өзара әрекетті талдауда, екіншісінде «аттракцияны» талдауда. Бірақ екі жағдайда да маңызды орындықарым-қатынастағы партнерді қалай қабылдау алады, басқа сөзбен айтқанда бір адаммен екінші адамды қабылдауы қарым-қатынастың құрамдас бөлігі болып табылады да, шартты түрде қарым-қатынастың перцептивтік жағы деп аталады.
Адамның адамды қабылдауы көбіне «әлеуметтік перцепция» ұғымымен беріледі.

49.Қарым- қатынастың интерактивті жағын сипаттаңыз. бұл адамдардың бірігіп қызмет жасауы үшін стратегиялық жоспар құруын көрсетеді. Қарым – қатынастың интерактивті жағы – адам аралық қарым -қатынастың, адамдардың бір –бірімен әрекеттесуі мен байланысты аспектілерін белгілеуге арналған шартты термин. Қарым – қатынас барысында қатынасқа түсу үшін тек мәлметпен алмасып және өзара түсініксіздікке қол жеткізумен шектелу жеткіліксіз, әрекеттермен алмасу, ортақ іс - әрекетті жоспарлап, бірлескен әрекеттердің формалары мен нормаларын қалыптастыру да маңызды. Қарым – қатынастың осы жағы сипаттағанда жеке адамаралық қарым – қатынастың түрлерін талдау мен қарым –қатынасқа түсушілердің әрекеттесудің қай түрін таңдауға итермелейтін мотивтерін де қарастыру керек. Жеке адамаралық әрекеттесу стратегиясының сипаттамасы төмендегідей болады.
Әртүрлі зерттеулерде, адамның басқа адамдармен қарым – қатынасқа түсуінде бірнеше маңызды әлеуметік мотивтер айқындалған.

Ортақ жетістікті барынша жоғарылату мотиві (немесе кооперация мотиві)

Өзінің жетістігін барынша жоғарылату (немесе индивидуализм);

Салыстырмалы жетістікті барынша жоғарылату мотиві (канкуренция)

Басқаның жетістігін барынша жоғарылату (альтуризім);

Басқаның жетістігін барынша төмендету (агрессия);

Жетістіктердегі айырмашылықты неғұрлым төмендету (теңдік).

Әрекеттесу процесінің маңызды сипаттамаларын қарастырудың бірнеше жолдары ұсынылған. Мәселден, Т.Парсонс теориясы бойынша, әрекеттесудің бірнеше бөлек актісіннің мынандай элементтерібар:
а)әрекететуші;
ә)басқаобъект;
б)нормалар (әрекеттің ұйымдастырылуындағы)
в)құндылығы (әрбір әрекеттенушінің қабылдағандары)
г) ситуация – жағдай (әрекет жасалынатын кездегі). Бұл өте «абстрактылы» теория, экспериментте қолданылуы күрделі болғандықтан көп пайдаланылмайды. Екінші бір түрі әрекеттесу сатыларын қарастырумен байланысты. Тағы да бір, әрекеттесудің құрылымдық сипаттамасы транзактілі талдауы – қатынасушылардың әрекеттерін олардың позициясы, ситуацияны есептеу және әрекеттесу стиліне байланысты реттестіруде ұсынылады. Осы әдіс кейінгі кезде практикада кең қолдау табуда. Транзактілі талдау бойынша әрбір әрекетке қатысушы үш позициясының біреуінде болады. Шартты түрде бұл позицияларды – Ата – ана, Ересек, Бала деп белгілеуге болады. Балалық позицияның психологиялық сипаттамасы «Қалаймын!», Ата – ана позициясы «Керек!», Ересек позициясы «Қалаймын» мен «Керектің» бірлесуі.
Қарым-қатынастың интерактивтік жағы – адамдардың өзара әрекетіне, олардың біріккен әрекетін ұйымдастыруға қатысты қарым-қатынастың компоненттерінің сипатын ашатын термин.

Қарым-қатынастың интерактивтік жағы қарым-қатынасқа қатысушылардың мінез-құлқын өзгертетін белгілер жүйесін қадағалап қана қоймайды, топтың мүшелері үшін ортақ әрекетті ұйымдастыруға мүмкіндік беретін біріккен әрекетті ұйымдастыруды да қадағалайды. Қарым-қатынастың интерактивтік жағы өзара әрекеттің бөлігі болып табылатын адамдардың әрекетінде ашылады.
Әлеуметтік психологияның тарихында осы өзара әрекеттің құрылымын жасауға тырысқан бірнеше бағыт болды. Мысалы, Батыстағы әлеуметтік психологияда әрекеттің жекелеген амалдарына түрлі вариантта сипаттама берілетін «Әрекет теориясы» немесе «Әлеуметтік әрекет теориясы» кеңінен қолданылады.. Бұл идеяны социологтар: М. Вебер, Г. Сорокин, Т. Парсонс, әлеуметтік психологтар: Янг, Фримен және тағы басқалар қолдады. Олардың бәрі өзара әрекеттің кейбір компоненттерін: адамдар, олардың байланысы, олардың бір-біріне әсері, осының салдарынан олардың өзгеруі деп белгіледі.