Тақырып: Заттар алмасуына кіріспе. Энергети калық алмасу. Макроэгтер. Тканьдік тыныс алу. ЭТТ. Тотығу фосфорлану.

2. Мақсаты: Тірі дүйелер үшін термодинамиканың заңдары, жануар ағзада энергияның трансформациясының механизмдері, биологиялық тотығу, тінде тыныс алу және тотығып фосфорлану туралы түсінік қалыптастыру.

3. Оқудың және оқытудың мақсаттары: АТФ-ті сандық анықтауға және биологиялық тотығуы мен клетка энергияның трансформациясын қамтамасыз ететін кейбір ферменттердің әсерін оқып үйренуге мүмкіндік беретін жағдайлар мен тәсілдерді игеру.

4. Тақырыптың негізгі сұрақтары:

Тақырыптың негізгі сұрақтары:

1.Заттар және энергия алмасу туралы түсінік. Метаболизм және оның негізгі кезіндері,  

метаболизмнің анаболитикалық және катаболиттік жолдары. Негізгі тағамдық

заттардың катаболизмінің сызбанұсқасы.

2.Метаболизмді реттеудің негізгі принциптері.

3.Адам ағзасындағы метаболизмінің соңғы өнімдері және олардың шығу жолдары.

4.Тотығудың негізгі түрлері (оксидазды, микросомальді, перооксидті).

5.Макроэргиялық қосылыстар.

6.Ұлпалық тыныс алу және биологиялық тотығу туралы түсінік.

Субстраттың дегидрленуі мен сутегінің тотығуы-клеткадағы энергияның қайнар көзі

ретінде.

7.Митохондрия құрылысы және электрондар мен протондарды тасымалдайтын тізбегтің 

құрылымды ұйымы.

8.Дегидрогеназалар және сутектің біріншілік акцепторлары - НАД және

флавопротеидтер; НАДН-дегидрогеназдар. Терминалды тотығу: убихинон,

цитохромдар. Цитохромоксидаза.

9.Клеткадағы энергия трансформациясының механизмі. (П. Митчеллдің теориясы). 10.Электрондар мен протондардың тасымалдау тізбектің рететлуі (тыныс алудың

бақылау). Тотығу фосфорлану, Р/0 коэффициенті және АДФ/О.

11.Тіндік тыныс алу мен тотығу фосфорланудың ажыруы.

12.Тіндік тыныс алудың термореттеуші міндетті. Гипоэнергетикалық жағдайлар.

 

Тәжірибелік жұмастыры:

1. Цитохромоксидазаның әсерін оқып үйрену.

2. Қан сары суында АТФ –тың сандық анықтау.

5. Оқытудың тәсілдері: Ауызша сұрау және әнгімелесу, тесті тапсырмалар.

6. Әдебиет:

Негізгі әдебиет:

31. Медициналық биохимия. Тапбергенов С.О., 2011г.

32. Медицинская клиническая биохимия. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2009 г.

33. Медицинская и клиническая биохимия. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2012 г.

34. Интерпретация клинико-биохимических анализов. Тапбергенов С.О. Тапбергенов Т.С. 2008 г.

35. Медициналық биохимия. Тапбергенов С.О. 2007 г.

36. Биологическая химия с упражнениями и задачами Под ред. С.Е.Северина. 2011 г.

Қосымша әдебиет:

21. Руководство к практическим занятиям по биологической химии. Под ред. Тапбергенова С.О. 2012 г.

22.  Биохимия. Под ред. Е.С.Северина. 2009 г.  

23. Сеитов З.С. Биохимия: Өзгертіліп, толықтырылып үшінші рет басылып шығуы / З. С. Сеитов. - Алматы: "ЭВЕРО", 2012. - 570 с.: ил.

24. Биохимия сұрақтары мен жауаптары. Биохимия в вопросах и ответах: учебное пособие / Т. С. Сейтембетов, Б. И. Төлеуов. - Алматы: ТОО"ЭВЕРО", 2010 г.

7. Бақылау. Тестілер.

Тестілер: «Заттар алмасуына кіріспе. Энергети калық алмасу. Макроэгтер»

1. Тотығу фосфорлау деп мыналардың түзілуі аталады:

1. субстраттың макроэргиялық байланысының энергиясын пайдалану арқылы, АДФ және фосфор қышқылынан АТФ –тың түзілуі

2. биологиялық тотығу энергиясын пайдалану арқылы, АДФ және фосфор қышқылынан АТФ түзілуі

3. АМФ және фосфор қышқылынан АТФ –тың түзілуі

4. АДФ және УМФ –тан АТФ –тың түзілуі

5. АДФ және АМФ –тан АТФ –тың түзілуі

2. Биологиялық тотығу – бұл мынаған әкелетін тотығу – тотықсыздану реакцияларының тізбегі:

1. СО ₂–нің түзілуі

2. аммиактың түзілуі

3. субстраттың тотығуы, судың түзілуі және энергияның бөлінуі

4. энергияны пайдалануымен субстраттың тотығуы

5. Н₂О және СО₂нің түзілуі

3.Биологиялық тотығу тізбегінде 2Н⁺ пайдаланады:

1. субстратты тотықсыздандыру үшін

2. ПФ тотықсыздандыру үшін

3. Цх с тотықсыздандыру үшін

4. Н₂О түзілу үшін

5. ФП тотықсыздандыру үшін

4.Биологиялық тотығу – бұл мынаған әкелетін тотығу – тотықсыздану реакцияларының тізбегі:

5. СО ₂–нің түзілуі

6. аммиактың түзілуі

7. субстраттың тотығуы, судың түзілуі және энергияның бөлінуі

8. энергияны пайдалануымен субстраттың тотығуы

5. Н₂О және СО₂нің түзілуі

5.Ажыратушы заттар – бұлар:

биологиялық тотығу мен тотығу фосфорлаудың илесуін бұзады

АТФ –тың жиналуына мүмкіндік жасайды

АТФ – тың ыдырауын жоғарылатады

Сіңірілудің жылдамдығын төмендетеді

Клеткаға заттардың түсуін бұзады

6.Термодинамиканың екінші заңына сәйкес жүйенің жалпы энергиясы (∆ Н) бос энергияның (∆Q) және абсолютті температураның энтропиясының көбейтіндісінің қосындыларынан тұрады (T∆S). Экзергоникалық реакциялар кезінде жүйедегі энергия қалай өзгереді?

1. ∆Q төмендейді және ∆ S жоғарылайды

∆Q және ∆ S жоғарылайды

∆Q жоғарылайды және T∆S төмендейді

∆ S төмендейді және ∆Q жоғарылайды

T∆S төмендейді және ∆ S жоғарылайды

7.Катаболизм кезінде жүйедегі энергия қалай өзгереді?

1. ∆Q төмендейді және ∆ S жоғарылайды

2. ∆Q және ∆ S жоғарылайды

3. ∆Q жоғарылайды және T∆S төмендейді

4. ∆ S төмендейді және ∆Q жоғарылайды

5. T∆S төмендейді және ∆ S жоғарылайды

8.Қалай ойлайсыз, биоэнергетика нені зерттейді?

1. гемостазды

2. гомеостазды

3. клеткада энергияның трансформациясын

4. экстрасенстердің күңгірт санасын

5. парабиотикалық құбылыстардың механизмдерін

9. Аталған реакциялардың қайсысы биологиялық тотығудың негізінде жатыр?

1. көмір қышқыл газының түзілуі

2. судың түзілуі

3. аминотоптың тасымалдануы

4. оттегінің тасымалдануы

5. судың қосылуы

10.Көрсетілген ферменттер жүйесінің қайсысы митохондрияларда орын алады және неғұрлым тиімді?

1. НАД –ФАД – убихинон – суВ –суС₁- суС-су а+а₃ –О₂

2. НАД –ФМН – убихинон –суВ –суС₁ – суС – су а+а₃ –О₂

3. ФАД –КоQ – суВ –суС₁-суС- су а+а₃ –О₂

4. суС₁ –суС – су а+а₃ –О₂

5. НАД –КоQ –суВ – суС –суС₁ –су а+а₃ – О₂

11.НАД –тың құрамына қандай витамин кіреді?

1. ниацин

2. никотин

3. В₂

4. Р

5. В₁

12. ФМН –ң құрамына қандай витамин кіреді?

1. В₂

2. Тиамин

3. В₁

4. В₃

5. Р

13. Аталған қосылыстардың қайсысы цитохромоксидазаның коферменті болып табылады?

1. ФП = СНО

2. Ко Q

3. гем

4. ТПФ

5. ФМН

14. Сукцинаттың екі молекуласы тотыққанда неше АТФ синтезделуі мүмкін?

1. 8

2. 2

3. 10

4. 4

5. 6

15. Тиреотоксикозбен ауыратын науқастардың митохондрияларында АДФ –тың пайда болуы тотығу фосфорланудың жылдамдығына қалай әсер етеді?

1. жылдамдығы өзгермейді

2. АТФ синтезі жоғарылайды

3. оттегіні пайдалану артады

4. ажырау жүреді

5. оттегіні пайдалану азаяды

 

16. Миохондрияларда мембраналық электрохимиялық потенциал ненің есебінен қалыптасады?

1. Na⁺ иондарының концентрациясының градиенті есебінен

2. К⁺ иондарының концентрациясының градиенті есебінен

3. Н⁺ иондарының концентрациясының градиенті есебінен

4.  электрондар концентрациясы есебінен

5. Са⁺⁺ иондары есебінен

 

 

17. Аталған әдістердің қайсысымен клетканың энергиямен қамтамасыз етілуі туралы неғұрлым дұрыс қорытынды жасауға болады?

1. ЛДГ, АСТ және амилаза белсенділігін анықтау арқылы

2. трансаминаза, пепсин және ЛДГ белсенділігін анықтау арқылы

3. клеткамен оттегін пайдалану деңгейін, ЛДГ және АТФ –азаның белсенділігін анықтау арқылы

4. холинэстераза, АТФ-аза және глюкозо – 6 –фосфатдегидрогеназаның белсенділігін анықтау арқылы

5. ДНК –аза, АТФ-аза және ЛДГ белсенділігін анықтау арқылы

 

18. Митохондриялардың қызметі туралы сәйкес әдістермен P/O коэффициентін

  анықтау арқылы қорытынды жасауға болады. Осы коэффициент нені білдіреді?

1. тотығу фосфорлану деңгейінің көрсеткіші

2. субстратты фосфорлану коэффициенті

3. фосфор қышқылының мөлшерінің көрсеткіші

4. мембранды потенциалдың деңгейінің көрсеткіші

5. ыдыраған АТФ мөлшерінің көрсеткіші

 

19. Синтезделуші затта энергия қалай өзгереді?

1. ∆Q (энтальпия) және T∆S төмендейді

2. ∆Q және T∆S жоғарылайды

3. ∆S (энтропия) және ∆Q төмендейді

4. ∆S көбейеді және ∆Q төмендейді

5. T∆S және ∆Q төмендейді

 

 

20.Клетка және оны құрайтын органикалық молекулалар ең соңында ыдырайды және  

 

жойылады. Бұл энергияның қандай өзгерісі салдарынан болады?

1. энтальпия (∆Q) төмендейді

2. жалпы энтропия жоғарылайды

3. энтропия төмендейді

4. T∆S төмендейді

5. энтропия (∆S) жоғарылайды

 

 

21. Жер бетіндегі тіршіліктің ең алғашқы негізі Күн энергиясы болып табылады. Осы   

       энергия тірі жүйелерде қандай энергияға айналады?

1. жылу

2. электрлі

3. органикалық молекулалардың химиялық байланысының энергиясына

4. жарық

5. механикалық

 

 

22. Көрсетілген ферменттер жүйесінің қайсысы АТФ –тың екі молекуласының синтезін  

   қамтамасыз етеді?

1. НАД – ФАД – КоQ – суС₁ –су С – су В – су а + а₃ – О₂

2. НАД –ФМН - Ко Q – су В – су С₁ – су С – су а + а₃ – О₂

3. ФАД - Ко Q – су В – су С₁ – су С – су а + а₃ – О₂

4. Су С₁ – су С – су а + а₃ – О₂

5. НАД - Ко Q – су В – су С₁ – су С – су а + а₃ –О₂

 23. Митохондрияларда мембранды электрохимиялық потенциалдың пайда болуы үшін 

  энергияның қайнар көзі не болып табылады?

1. Na ⁺ иондары концентрациясының градиентінің энергиясы

2. Са⁺⁺ иондары концентрациясының градиентінің энергиясы

3. тотығатын субстраттың редокс – потенциалының энергиясы

4. К⁺  иондары концентрациясының градиентінің энергиясы

5. сутегі иондарын тасымалдауының энергиясы

24.Аталған әдістердің қайсысын клеткадағы аэробты процестің жағдайын сипаттау үшін  

қолдануға болады?

1. альдолаза белсенділігін анықтау

2. транскетолаза белсенділігін анықтау

3. АТФ-аза белсенділігін анықтау

4. пируваткарбоксилаза белсенділігіін аныықтау

5. лактаттың мөлшерін аныықтау

Тестердің коды:

 

1.  2

2.  3

3.  4

4.  1

5.       2

6.  1

7.  1

8.  3

9.  2

10. 2

11. 1

12. 1

13. 3

14. 4

15. 1

16. 3

17. 3

18.  1

19.   2

20.    5

21.     3

22. 3

23.    3

24.     5