Билирубин - суда нашар еритін жэне токсикалық қосылыс, сондықтан қанға түскенде, қанның плазмасының альбуминдерімен байланысып, осы түрде бауырга тасымалданады.Гем ыдырауының соңғы өнімі. Ол ағзадан өттің құрамында бөлінеді, өт пигменті деп аталады.
Бүл билирубин белоктарды тұнбаға түсірген кезде ғана анықталады, сондықтан бос немесе "тура емес" билирубин деп аталады. Липофильді қосылыс ретінде ол гепатоциттердің мем-браналары арқылы жақсы өтеді де, альбуминдерден босайды. Бауырда бос билирубин пропи-он қышқылының радикалдарының карбоксильды тобына қосылатын глюкурон қышқылымен конъюгация реакциясында залалсыздандырылады. Глюкурон қышқылының доноры УДФ-глюкурон қышқылы болып табылады.
Реакцияны УДФ-глюкуронозилтрансфераза ферменті катализдейді. Бұл жагдайда билирубиннің моно- (20%) жэне диглюкуронидтері ((80%) түзіледі:
Билирубинныңглюкуронидтары судажақсыеритінжәнетоксикалықемесқосылыстар, оларЭрлихдиазореактивымен "турареакция" арқылыанықталады. Сондықтан "тура " немесебайланысқанбилирубиндепаталады. Билирубинныңглюкуронидтарыбіразмөлшердегепа-тоциттерденканғаөтеді. Сондықтан, сауадамныңқанындаконьюгацияланбаған (токсикалық, бос, "тураемес") жэнеконьюгацияланған (токсикалықемес, байланысқан, "тура") билирубинболады. Сауадамдатоксикалықбилирубинжалпыбилирубинның 75% күрайды, алтоксикалықемесбилирубин 25%-ынкүрайды. Қандабилирубинныңжалпымөлшері 8, 6 -20,5 мкмоль/л.
Билирубинның глюкуронидтарыжақсыеритінқосылыстарретіндебөлінедіжэнеөттіңқүрамындаішеккетүседі. Өтшығаружолдарындаглюкуронидазаныңэсеріненглюкуронқышқылыбосапшығадыда, қайтаданбосбилирубинтүзіледі. Өтқуысындабилирубинби-ливердингежартылайтотықсызданадыда, өткежасылтүсбереді. Сондықтанбилирубиндіжэнебиливердиндіөтпигменттерідепатайды.
Жіңішкеішекте билирубинмезобилирубинге, сонансоңмезобилирубиногенге (уроби-линогенге) тотықсызданады, олішектіңқабырғасынасіңіріледіде, қақпалывенаарқылыбауырғатүсіп, қайтаданөтпенбөлінеді. Тоқішектеуробилиногенішектіңанаэробтыбак-терияларыменстеркобилиногенгедейінтотықсызданады, олдауробилиногенсияқтытүссізболады. Нэжістестеркобилиногенауадағыоттегіменнэжістіңқызғылт - сарытүстіпигменті - стеркобилингетотығады.
Жаңатуғаннэрестелердеішектіңмикрофлорасыболмайды. Сондықтанішектебилирубинніңбиливердинге текөзараайналуығанажүреді, алнэжіспензэрдіңпигменттері (стеркобилин) түзілмейді. Сондықтанмеконийжасыл-шөптүстіболады. Гемніңыдырауыныңсоңғыөнімістеркобилиноген (стеркобилин) негізіненнэжіспен (тэулігіне 300 мг), біразмөлшерізэрменшығарылады (1-4 мгтэулігіне).
Клиникададиагностикалықмақсатпенқанда "тура" жэне "тураемес" билирубиндіанықтау, зэрменнэжістеотпигменттерінанықтауқолданылады.
