Л.С. Соболевд нерәдсн шүлг

Кезә, кенә хальмг,

Келхд, үүдәсинь медхшив,

Зуг өрүн болһн

Зандрсн цәәһән буслһнав.

 

Цәм эгл биш,

Давста, үстә, тоста,

Таварн сууһад уухла -

Танд юуһинь келхв!

 

Асхни шуурһн дөгәд,

Агсмнад, халун шатвчн,

Төрскн теегтм цәәһәсм

Түшәтә нөкднь уга.

 

Шидрхн хәрәс ирсн

Шин таньл гиичдән

Хотыннь дееҗән бәрүлҗ,

Хальмг цәәһән нерәдүв.

 

Гиич цәәһим амсчкад,

Герл чирәдән ивтрәҗ:

- Теегин күүнә седклин

Догшн халун бууҗ,

 

Бал цецгән үнр

Бас иигҗ ивтрнә.

Теегинтн каңкнсн үнр

Цә дотртн шингрҗ,

 

Күн болҗ урлдан

Күргҗ цәәһитн ууҗанав,

Энүнәс даву ундн

Олдхинь медхшив! - гив.

 

Яһсн байрта гиичв!

Ямаран хәрү өгхв?

Дахулн сулдсн ааһднь

Дәкнәс цәәһәсн кевүв.

 

Болв мини умшач

Бас амтарнь соньмсх,

Чансн эзинь медх,

Цәәһин амт күләх.

 

Ирсн цагттн танд

Эврән чанад өгнәв,

Иртн, цәәһәрн тоонав,

Үүрмүд болҗ садлнав.

 

Маниг олхд амр,

Мөңк теегтән бәәдвидн.

Танд хайган илгәнәв:

- Теегин иньг - Хальмг!

 

Төрскн келн

Саңһҗин Бося

 

Хальмгин эклц өвкнрм

Хальмг келән үүдәсәр

Орчлң нег келәр

Өдгә күртл байн.

 

Хама йовдг болвчн:

- Хальмгв! - гиҗ бахтнав,

Хәрин кел даснав,

Хойр дамар байҗнав.

Цуг келнд дуртав,

Цусм зуг хальмг,

Эврә келән шиңгрәсн

Ээҗиннь уургар өсләв.

 

Хама йовдг болвчн:

- Хальмгв! - гиҗ бахтнав,

Келән мартҗв гихлә -

Кенәхнәв гиҗ санхв?!

 

Боорцг

Саңһҗин Бося

Холас гиич ирв,

Хойр үр харһв,

Агта цәәһән нерв,

Ааһд үнрнь каңкнв.

 

Хотын цуг дееҗнь -

Хальмг цә - ээҗнь.

Болв цәәһин хаҗуд

Боорцг дутаҗ болдви?

 

Герин күүкд күн

Һалан өрләд шамдв,

Боорцг хальмг цәәлә

Басл зокаста болв.

 

Тосна көвә экләд

Турглад, өөд шиигнә,

Дотрнь цаһан боорцг

Толвтад, шарлад аашна.

 

Боорцг борлад, күрңтәд,

Болад ирчкснь үзгднә,

Боорцг биш, тоснд

Бүкл нарн деврнә.

 

Яһсн күңшү үнрви,

Янзта, кевтә боорцгви,

Алин теегт иим

Амтта хот учрдви?

 

Хәрин гиичнр, сууцхатн,

Хальмг цә ууцхатн,

Ай, басл әмтәхн,

Авта хот - боорцг!

 

Төрскн теегм

Саңһҗин Бося

Ээҗ төрскн теегм

Эңдән төвкнүн талвана,

Эгл баатр үрдүднь

Эврә җирһлән тосхна.

 

Өндр теңгрин аһуднь

Өңгтә оддуднь гилвкнә,

Көк шалу идгтнь

Күрилдәд, малмуднь идшлнә.

 

Җилин дөрвнь цагнь

Җирһлд таалта болна,

Иҗл һолын уснь

Ивтрәҗ, теегинь цутхна.

 

Халуч үрдиннь һартнь

Хазна үүднь секгднә,

Хадһлгдсн элвг зөөрнь

Хальмгин неринь туурулна.

 

Ннәсн цөкрсн угав...От правды я не отрекался

Көглтин Дава

Шүрүтә шахлһна үндсиг

Шүлгәрн шалһҗ зөрсндән -

Мөңкрсн нер олҗ,

Мөңгәр байҗсн угав,

Түүнәс үлү,

талдан, -

Туурсн күңклмүдин күсл -

Мөрә шүлгәрн оллав,

Мөңк хөвтә боллав.

 

Харалын цуста шовуна

Хар җивр сахлын

Сталинә догшн уурин

Сүүдр хальмгиг дәврхд,

Хальмг болҗ төрсндән

Хәәрлт уга засгла,

Көгшн баһ уга,

Көөркс, харһсн цагла,

"Хәәмнь" гихнь цөн.

"Хальмг" гихнь олн,

Көөгдәд, көрәд, өөгдәд,

Күндәр түңшсн кемлә, -

 

Билгән дуудҗ, шүлгән

Бадглад, уульҗ бичләв,

Берәд, залус, көгшдт

Белгләд, уйдн умшлав.

Көгшн баһ уга

Кишгтә төрскн теегүрн

Хальмгуд удлго таңһчарн

Хәрү менд ирхиг

Әәлдҗ, седкл саатулҗ,

Әмтнд иткүлҗ келләв,

Ленинә нарн унтршгог

Лавлҗ олнд зарллав,

"Нарн унтршго!" - гиҗ

Насарн андһар тәвләв!

Халун седкләс үүдсн

Ханлтын цевр нульмс

Хальмг улсин нүднәс

Халхарнь цальгрсиг үзләв.

 

Шүрүтә шахлһна үндсиг

Шүлгәрн шалһҗ зөрсндән -

Мөңкрсн нер олҗ,

Мөңгәр байҗсн угав.

 

Тер шүлгүдәсн көлтә

Түүрмин әәмшгтә бәрәнд,

Зүүдн болсн Төрскән

Зүркәрн харснаннь хөөн,

 

Делкәд байр төгәҗ

Делсәд,

модд,

шовудт

Дуулҗ, нар белглсн

Диилврин алдр өдр

Түүрмин терзин төмр

Терм зууньрҗ мерләв!

Харулч камерүр, әәлһхәр,

Хаснас кемтрсн тоосхин

Кемтркә мет

шүднәсм

Күүрәд, кемтркә унсинь

Оньһлго, менрч

ниргсн

Орчлңгин байр үзләв.

 

Шүрүтә шахлһна үндсиг

Шүлгәрн шалһҗ зөрсндән -

Мөңкрсн нер олҗ,

Мөңгәр байҗсн угав.

Тер шүлгүдәсн көлтә

Теркә, шинкән бүчрлсн

Арм баһ наснаннь

Арвн дүүвр җилән

Ар далан көвәд

Аралҗн сөртә суңһугин

Һурвн эрәдин ца,

Һундлын икиг үзҗ,

Хол Төрскән санҗ,

Харһнҗ көлдәд давуллав.

Тиигдг болвчн

би

Тер күчр цаг, -

Һаслңта зовлңгас сүрдҗ,

Гергд уульҗ,

залусасн,

Заячан хараҗ,

үрдүднь

Зеткрлә харһсн эцкнрәсн,

Зөргтәд тоолгдҗасн зәрм

Залус, сүүлән хавчҗ,

Арат эс болвчн

Арсан халчлҗ чичрәд,

Бийиннь арһ хәәҗ,

Буульмҗта цевр үннәсн

Бүгдәрн, тер кемлә,

Буру хандсн цагла, -

 

Би

эврәннь үннәсн

Буру хандсн угав!

Хасг, бурятын нерәр

Хальмган сольсн угав,

Цаас орулҗ,

үүрмүдән

Цааҗла харһулсн угав!

Яһдг болв чигн,

Яарсн яхллһна икиг

Үздг болв чигн,

Үүлин күндлә харһҗ,

Үкдг болв чигн, -

Үннәсн цөкрсн угав!

 

Негл цадхин төләд

Нерән, ичрән барм,

Зүсм өдмгәс хулдад,

Зүсн иньгән дарм,

Цахснд мах буладг,

Цаг зуурт нойрхдг,

Чинән угаһинь бахлурддг,

Чидлтән көлинь доладг

Берия - бирд - шулмин

Барг нер авсн

Комендантын һарт орвчн,

Көдлмшәрн торад һарсн,

Эгл орсмудын заагас

Эңкр үүрмүдән олсн,

Сиврин киит диилҗ,

Седклән эс сольсн

Хальмгтаһан хамдан би

Харңһу талрхиг күләләв,

Декабристнрин, Пушкинә Әрәсә

Деермчнриг дархиг иткләв,

Эндрк нарна толяг

Эрәд дуудҗ угтлав!

 

Цецн, цевр өдгәг,

Цагин лавта селгәг,

Цань уга күңкл

ЦК ирүлхиг иткләв!

Хөв манур көтлх

Хөрдгч, тууҗ герлтксн,

Хәәртә съезд болхиг

Хальмг зүркәрн иткләв!

 

Тегәд чигн эндр

Теңгр чилгр цагла,

Алдр Ленинә нарн

Алтрҗ мандлҗах кемлә,

Таңһчдан, түрү цаглань,

Таңсг үгән күргсндән,

Зүркни шүлгүдән зарлх

Зөв зовлңгарн авсндан

Байрлҗ, дотран амрнав,

Бахтҗ, хөвдән ханнав!

 

Кхәсн төрүц әәхшив

Көглтин Дава

Үкхәсн төрүц әәхшив.

Үниннь келхлә, би

Оршагдснаннь хөөн дәкнәс

Орчлң үзхәр, һазрас

Өндәҗ моднд хүврхв,

Өрүнә шовуһар җирһхв.

 

Зугл һанцхн зовлң

Зүрким оньдин мернә,

Үриннь хаалһд зеткр

Үзҗ зүңгләд хольҗах

Күмнь үгән геехм

Күчр һундл болна

 

Перевод (не знаю чей)

Я смерти не боюсь.
Могильную гряду,
Чтоб вновь увидеть мир

И вновь ему дивиться,
Раздвину как-нибудь

И деревом взойду
Иль птицей обернусь
И стану петь, как птица.

Боюсь лишь одного -
Что с другом, может быть,
Судьба столкнет меня,

В той оболочке новой...
Сумею ль я его
Позвать, оповестить,
Утратив дивный дар -

Людское наше слово?!