kogo? co?
| Mian. | Bier. | |||
| pies wujek | m. żyw. | psa wujka | -a Bier.=Dop. | starego -ego |
| chleb dom | m. nieżyw. | chleb dom | Bier.=Mian. | stary -y |
| miasto drzewo | n. | miasto drzewo | stare -e | |
| noc siostra herbata | ż. | noc | starą -ą | |
| siostrę herbatę | -ę |
mieć (kogo? co?)
Mam brata. Tadek ma siostrę.
Mam list. Tadek ma pióro.
Ćwiczenia
Ćw. 1. Użyjcie dopełniacza:
1. Teraz idę do (mój brat). 2. Jutro pojdziemy do (nasza szkoła). 3. Chodzimy do (to kino) zwykle w niedzielę. 4. Tadek pojedzie do (Warszawa i Kraków) w maju. 5. Helena chce zapisać się do (szkolny chór). 6. Musimy podejść do (okrągły stół). 7. Andrzej opowiedział wypadek ze (swoje życie). 8. Gdy Michał wszedł do (swój pokój), nie zobaczył (siostra Anna).
Ćw. 2. Uzupełnijcie dialogi:
| -Czy masz …? -Tak, mam …. -Czy Ewa ma…? -Nie, Ewa nie ma …. -Kto ma …? -Janusz ma …. -Czy macie …? -Tak, mamy …. -Czy oni mają …? -Nie, oni nie mają …. | nowy samochód, czarne pióro, młodszy brat, biała lampa, dobry koń, młoda żona, krótki nóż, czerwony ołówek, nowoczesny telefon, trudny egzamin, stary dziadek, wielki dom, długi nos. |
Ćw. 3. Użyjcie odpowiednej formy mieć // nie mieć:
1. Ewy … w audytorium. 2. On … młodego ojca. 3. Zosia … nową książkę. 4. Tadek … starszej siostry. 5. Pan Rokicki … dobrego konia. 6. Pani Celina … wielkie okno w swoim pokoju. 7. Czy ty … czarnego ołówka? 8. Kto … krótki list?
Ćw. 4. W następujących zdaniach użyjcie formy dopełniacza liczby pojedynczej:
1. W tym lesie nie ma ani (jeden dąb). 2. Nie udawaj (bohater). 3. Nie miałem ani (jeden dzień) pogody. 4. Spotkałem bardzo miłego (chłopiec). 5. Nie mam (własny pokój). 6. Czy nie ma tutaj (mąż) Zosi? 7. Nie mam zamiaru oglądać (ten film). 8. Nie potrafię opracować (ten projekt). 9. Nie usiłowałem nawet podnieść (ten stół). 10. Pragnę (spokój). 11. Spodziewam się (przyjazd) brata. 12. Zobacz, czy nie masz przypadkiem (mój podręcznik)? 13. Słyszałem wczoraj, że przerwa zimowa zaczyna się (25 styczeń).
Ćw. 5. Użyjcie odpowiedniego przypadka liczby pojedynczej:
1. To jest pierwsza lekcja. Powtarzam... Nie powtarzam... 2. To jest wysoka studentka. Znam...Nie znam...3. To j est nowa teczka. Mam... Nie mam...4. To jest młoda Rosjanka. Znam... Nie znam...5. To jest nasza lektorka. Lubimy... Nie lubimy...6. Tо jest polska gazeta. Czytamy... Nie czytamy...7. To jest piękna dziewczyna. Widzimy... Nie widzimy...8. To jest moja siostra. Lubię... Nie lubię... 9. To jest nowa bibliotekarka. Pomagam... Nie pomagam... 10. To jest dobra rada. Słucham... Nie słucham...
Celownik
komu? czemu?
Liczba pojedyncza
| -owi | m. 90% | profesor - profesorowi, dziennikarz - dziemikarzowi, dyrektor - dyrektorowi, dom - domowi, sklep - sklepowi |
| -u | m. 10% | pies - psu, chłopiec - chłopcu, kot - kotu, pań - panu, ojciec - ojcu, brat - bratu, Bóg - Bogu, świat - światu |
| n. | okno - oknu, dziecko - dziecku, ćwiczenie - ćwiczeniu | |
| -e | ż. gr. I - alternacje! | matka - matce, kobieta - kobiecie, żona - żonie, pogoda – pogodzie |
| -y | ż. gr. II (=Dop.p.) | praca - pracy, ulica - ulicy, burza - burzy, mysz -myszy |
| -i | ż. gr. III (=Dop.p, mn.) | babcia - babci, kuchnia - kuchni, powieść - powieści, lekcja – lekcji |
Liczba mnoga
| -om | m n ż | pies - psom, profesor - profesorom, sklep – sklepom dziecko - dzieciom, ćwiczenie – ćwiczeniom matka - matkom, praca - pracom, mysz – myszom |
ALTERNACJE
| b - bi: choroba – chorobie p - pi: grupa - grupie m - mi: mama - mamie n - ni: żona - żonie f - fi: szafa - szafie w - wi: głowa - głowie s - si: klasa - klasie z - zi: bluza – bluzie | t - ci: kobieta - kobiecie d - dzi: prawda - prawdzie ł - l: szkoła - szkole r - rz: chmura - chmurze k - c: torebka - torebce g - dz: noga - nodze ch - sz: cecha – cesze |
Kupuję prezent dla mamy. = Kupuję prezent (Bier.) mamie (Cel.).
| Czasowniki: | |
| dawać - dać + Bier.(+Cel.) dziękować - podziękować +Bier.(+Cel.) kupować - kupić + Bier. (+Cel.) kraść - ukraść +Bier. (+Cel.) mówić - powiedzieć +Bier. (+Cel.) oddawać - oddać +Bier. (+Cel.) | odpowiadać - odpowiedzieć +Bier. (+Cel.) pokazywać - pokazać +Bier. (+Cel.) pomagać - pomóc +Cel. wysyłać - wysłać +Bier. (+Cel.) życzyć+Dop.(+Cel.) |
Ćwiczenia
Ćw. 1. Użyjcie odpowiedniej końcówki przypadkowej:
wzór: (ojciec) - Daję ojcu klucze.
1. (pracownik) Dyrektor dziękuje................. za dobrą pracę. 2. (właściciel) Znalazłem na ulicy dokumenty. Wysłałem je......................... 3. (ty) Muszę....... oddać pieniądze. 4. (matka) Córka pomaga...................... 5. (student) Profesor pokazuje............... doświadczenie. 6. (moja sąsiadka) Złodziej ukradł................... samochód. 7. (biedne rodziny) Ludzie wysyłają pieniądze................... 8. (aktorka) Minister daje.......... nagrodę. 9. (wy) Pokazywaliśmy....... zdjęcia ze ślubu. 10. (babcia) Pomagam........... sprzątać mieszkanie. 11. (kolega) Mój brat podziękował................ za pomoc. 12. (pies, kot) Muszę dać........ mięso, a..... ryby. 15. (zwierzęta) Trzeba pomagać................. 14. (rodzice) Pokazywaliśmy............... nowe mieszkanie. 15. (społeczeństwo) Premier dziękuje............. za cierpliwość.
Ćw. 2. W następujących zdaniach użyjcie formy celownika liczby pojedynczej:
1.Pożyczam pieniądze (swój sąsiad). 2. Podobno (Polak) łatwo się uczyć języków. 3. Twojemu (chłopiec) podoba się moja teczka. 4. Nic nie brak (ten dom). 5. Opowiedziałem tę historię (mój przyjaciel). 6. Doręczyłem (ojciec) list. 7. Zaufaj (prosty człowiek). 8. Zosia dała (pies) jeść. 9. Żona zrobiła (mąż) kolację. 10. Proszę pastylkę przeciw (ból) głowy. 11.Wbrew (rozsądek) wyruszyli w nocy. 12. Adam pisał (swoja matka) wszystko. 13.Kelner podał (ta pani) kawę. 14. Ojciec kupił (dziecko) zabawkę. 15. Mój brat przedstawił (państwo) swego syna. 16. Dziecko przyniosło (mamusia) kwiaty. 17. (Moja siostra) jest przykro, że nie przyjechałeś. 18. Podarowałem książkę (miły kolega).
Dopełniacz. Liczba mnoga
| Końcówki | Grupy | Rzeczownik | Przymiotnik |
 -ów
| m. gr.I | dom-domów, kot-kotów, samochód-samochodów | -ych dobrych starych młodych polskich drogich -kich -gich -nich |
| m. -ec /70%/ | chłopiec-chłopców, widelec-widelców | ||
| m. gr.III /10%/ | uczeń-uczniów, kraj-krajów | ||
| -i | m. gr.III /90%/ | koń-koni, słoń-słoni, nauczyciel-nauczycieli | |
| ż. na -cja, -sja, -zja | lekcja-lekcji, audycja-audycji /=Dop.p./ | ||
| -y | m. gr.II | żołnierz-żołnierzy, miesiąc-miesięcy | |
| ż. | mysz-myszy, twarz-twarzy, rzecz-rzeczy /=Dop.p./ | ||
| n. | pole-pól, okno-okien, serce-serc | ||
| ż. | ręka-rąk, kobieta-kobiet, szafa-szaf |
 kilka
trochę
mało
dużo
wiele
| + Dop. |
Ile+Dop.?
1. Ile ziemniaków kupiłeś? - Kupiłem dużo ziemniaków. 2. Ile książek przeczytałeś?- Przeczytałem mało książek. 3. Ile drzew widziałeś w ogrodzie? - Widziałem wiele drzew.
Ćwiczenia
Ćw. 1.Wyrazy w nawiasach podajcie w odpowiedniej formie:
l.Proszę kupić kilka (ciastka). 2. W audytorium stoi dużo (krzesła). 3. Na (pierwsze piętro) nie ma (okna). 4. Dlaczego nie kupiłeś (jajka)? 5. Chcę kupić kilka (czasopisma). 6. Ile (święta) jest w tym miesiącu? 7. Ile (miejsca) jest w tym teatrze? 8. Ile (słowa) jest w (to zdanie)? 9. Ile (kina) jest w (to miasto)? 10. Ile (łóżka) stoi w pokoju? 11. Ile (piętra) ma ten dom? 12. Ile (miasta) zna pani w Polsce? 13. Nie mamy dzisiaj (zajęcia).
Ćw. 2. Przeróbcie zdania na formą przeczącą, następnie na liczbę mnogą (forma twierdząca i przecząca):
Czytam książkę. Kocham siostrę. Zerwałem lilię. Szczepię różę. Czczono boginię wiosny. Otworzono stację. Oglądam menażerię. Oni zmyślają (historia, bajka). Babcia kocha (swoja mała wnuczka). Przeprosiłem już (nasza pracownica).
Mianownik. Liczba mnoga
Forma niemęskoosobowa
| Mian. pojed. | Mian. mn. | Mian. pojed. | Mian. mn. | ||||
| m.+ż. (tw.sp.) | dom pomnik żona droga | domy pomniki żony drogi | -y /-i | m.+ż.+n. | nowy wielki nowa wielka nowe wielkie | nowe wielkie | -e |
| m.+ż. (m., stw. sp.) | koń dworzec ziemia noc | konie dworce ziemie noce | -e | ||||
| n. | drzewo pole | drzewa pola | -a |
| 2,3,4 22,23,24 32, 33, 34... | +Mian. | 5,6,7,8,9,10,11...-21 25-31 35-41 | +Dop. |
Ile jogurtów kupiłeś? -Kupiłem 5 jogurtów.
Ile kanapek zjadłeś? -Zjadłem 6 kanapek.
Ile filmów obejrzałeś? -Obejrzałem 3 filmy.
Mianownik rodzaju męskoosobowego
Rzeczownik
| Mian. pojed. | Mian. mn. | Mian.pojed. | Mian. mn. | ||
| gr. I (bez:k,g,r) | -i | studenci sąsiedzi mężczyźni | gr.II (bez:c), gr.III | -e | przyjaciele lekarze goście |
| student sąsiad mężczyzna | przyjaciel lekarz gość | ||||
| k,g,r,c | -y | politycy koledzy aktorzy przestępcy | syn ojciec profesor ambasador pan | -owie | synowie ojcowie profesorowie//profesorzy ambasadorowie//ambasadorzy panowie |
| polityk kolega aktor przestępca | |||||
| alternacje!!! |
wyjątki:
brat - bracia; ksiądz - księża; człowiek – ludzie
alternacje:
| t:ci student - studenci | d:dzi sąsiad - sąsiedzi |
| k:c polityk - politycy | g:dz kolega - koledzy |
| r:rz aktor - aktorzy |
Przymiotnik
| Mian.pojd. | Mian.mn. | alternacje: | ||
| -k, -g, -r, -cy, -dzy, -czy, -dzy | -y | polscy drodzy starzy obcy uroczy | t:ci d:dzi r:rz k:c g:dz ż:zi sz:si ch:si ł:li ony:eni | zajęty - zajęci młody - młodzi stary - starzy polski - polscy drogi - drodzy duży - duzi starszy- starsi cichy - cisi zły - źli zmęczony - zmęczeni |
| polski drogi stary obcy uroczy | ||||
| Inne | -i | ostatni głupi mili inteligentni | ||
| ostatni głupi miły inteligentny |
Zaimek
ten – ci
tamten – tamci
mój, twój, swój, czyj - moi, twoi, swoi, czyi
Ćwiczenia
Ćw. 1. Przepiszcie uzupełniając według wzoru: okręt — dwa okręty.
koszt — wysokie... interes — kłopotliwe...
numer — szczęśliwe... fundament — betonowe...
bilet — drogie... grunt — podmokłe...
Ćw. 2. Przepiszcie uzupełniając według wzoru: saperzy — odważny saper.
swetry — czerwony... metry — niecały...
chabry — niebieski... osły — głupi...
litry—jeden... wiatry — północny...
Ćw. 3. Uzupełnijce zdania według wzoru:
wzór: (dobry dziennikarz) - W telewizji pracują dobrzy dziennikarze.
1. (miły człowiek) - Koło mnie mieszkają............ 2. (ojciec, zdenerwowany) -............ tych chłopców byli bardzo.............. 3. (młody nauczyciel) - W tej szkole pracują……... 4. (znany aktor) - W tym filmie grają......... 5. (inteligentny uczeń) - Do tej klasy chodzą…... 6. (zawodnik angielski) - Zawody w skoku o tyczce wygrali............. 7. (jakiś obcy człowiek) - Wczoraj przyszli do mnie …….. 8. (zły robotnik) -............ nie dostali pracy. 9. (policjant, zmęczony) - Po pracy............ byli bardzo............. 10. (wysoki chłopiec) - W koszykówkę grają............ 11. (niemiecki trener) -............rozmawiają ze swoimi zawodnikami. 12. (ostatni student) -.............zdawali egzamin o 22. 13. (twój kolega, grzeczny) -..............są bardzo.............. 14. (nasz sąsiad, złośliwy) -................są.............. 15. (nowy mieszkaniec) -............... tej dzielnicy nie dostali jeszcze pracy. 16. (pacjent, zadowolony) -............ tego szpitala są bardzo................ ze swoich lekarzy. 17. (brat, stary) -............. mojej babci są........... - jeden ma 98 lat, a drugi 96. 18. (wasz syn, wesoły) -............ są......... 19. (przyjaciel, nieśmiały) -................. mojego syna są trochę.................... 20. (ten kierowca, zdrowy) -.............. mogą dzisiaj pracować, ponieważ są................ 21. (cudzoziemiec, cierpliwy) -...................., którzy uczą się języka polskiego są bardzo........
Deklinacja rzeczowników, przymiotników, zaimków
Liczba pojedyncza
| przyp. | RM (nieżyw.) | RM (żyw.) | RŻ | RN | ||||||
| nowy | -y | nowy | -y | nowa | -a | nowe | -e | |||
| tani | -i | tani | -i | tania | -a | tanie | -e | |||
| ten | - | ten | - | ta | -a | to | -o | |||
| Mian. | mój | - | mój | - | moja | -a | moje | -e | ||
| sklep | - | minister | - | ściana | -a | drzewo | -o | |||
| kamień | - | robotnik | - | ziemia | -a | mieszkanie | -e | |||
| poeta | -a | noc | - | imię | -ę | |||||
| zwierzę | -ę | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowego | -ego | nowego | -ego | nowej | -ej | nowego | -ego | |||
| taniego | -ego | taniego | -ego | taniej | -ej | taniego | -ego | |||
| tego | -ego | tego | -ego | tej | -ej | tego | -ego | |||
| Dop. | mojego, mego | -ego | mojego, mego | -ego | mojej, mej | -ej | mojego, mego | -ego | ||
| sklepu | -u | ministra | -a | ściany | -y | drzewa | -a | |||
| kamienia | -a | robotnika | -a | ziemi | -i | mieszkania | -a | |||
| poety | -y | nocy | -y | imienia | -a | |||||
| zwierzęcia | -a | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowemu | -emu | nowemu | -emu | nowej | -ej | nowemu | -emu | |||
| taniemu | -emu | taniemu | -emu | taniej | -ej | taniemu | -emu | |||
| temu | -emu | temu | -emu | tej | -ej | temu | -emu | |||
| Cel. | mojemu, memu | -emu | mojemu, memu | -emu | mojej, mej | -ej | mojemu, memu | -emu | ||
| sklepowi | -owi | robotnikowi | -owi | ścianie | -e | drzewu | -u | |||
| kamieniowi | -owi | ministrowi | -owi | ziemi | -i | mieszkaniu | -u | |||
| poecie | -e | nocy | -y | imieniu | -u | |||||
| zwierzęciu | -u | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowy | -y | nowego | -ego | nową | -ą | nowe | -e | |||
| tani | -i | taniego | -ego | tanią | -ą | tanie | -e | |||
| ten | - | tego | -ego | tę | -ę | to | -o | |||
| Bier. | mój | - | mojego, mego | -ego | moją, mą | -ą | moje | -e | ||
| sklep | - | robotnika | -a | ścianę | -ę | drzewo | -o | |||
| kamień | - | ministra | -a | ziemię | -ę | mieszkanie | -e | |||
| poetę | -ę | noc | - | imię | -ę | |||||
| zwierzę | -ę | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowym | -ym | nowym | -ym | nową | -ą | nowym | -ym | |||
| tanim | -im | tanim | -im | tanią | -ą | tanim | -im | |||
| tym | -ym | tym | -ym | tą | -ą | tym | -ym | |||
| Narz. | moim, mym | -im -ym | moim, mym | -im -ym | moją, mą | -ą | moim, mym | -im -ym | ||
| sklepem | -em | robotnikiem | -em | ścianą | -ą | drzewem | -em | |||
| kamieniem | -em | ministrem | -em | ziemią | -ą | mieszkaniem | -em | |||
| poetą | -ą | nocą | -ą | imieniem | -em | |||||
| zwierzęciem | -em | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowym | -ym | nowym | -ym | nowej | -ej | nowym | -ym | |||
| tanim | -im | tanim | -im | taniej | -ej | tanim | im | |||
| tym | -ym | tym | -ym | tej | -ej | tym | -ym | |||
| Miejs. | moim, mym | -im -ym | moim, mym | -im -ym | mojej, mej | -ej | moim, mym | -im -ym | ||
| sklepie | -e | robotniku | -u | drzewie | -e | |||||
| kamieniu | -u | ministrze | -e | mieszkaniu | -u | |||||
| poecie | -e | imieniu | -u | |||||||
| zwierzęciu | -u | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
| nowy | -y | nowy | -y | nowa | -a | nowe | -e | |||
| tani | -i | tani | -i | tania | -a | tanie | -e | |||
| Woł. | sklepie | -e | robotniku | -u | ściano | -o | drzewo | -o | ||
| kamieniu | -u | ministrze | -e | ziemio | -o | mieszkanie | -e | |||
| poeto | -o | nocy | -y | imię | -ę | |||||
| zwierzę | -ę | |||||||||
| muzeum | -um | |||||||||
Liczba mnoga
