..
2009
81.162.1(075.8)
81.415.3-923
K 392
: ... . ..
-
..
K 392 : / .. ; . , 2009. 58 .
, . (, , , , ), , , . , . , .
81.162.1(075.8)
81.415.3-923
.. , 2009
, 2009
Grafika. Fonetyka.. 4
Ortografia.. 8
Gramatyka.. 11
Rzeczownik. Przymiotnik. 11
Rodzaj 11
Narzędnik. 12
Miejscownik. Liczba pojedyncza. 13
Dopełniacz. Liczba pojedyncza. 13
Biernik. Liczba pojedyncza. 14
Celownik. 15
Dopełniacz. Liczba mnoga. 16
Mianownik. Liczba mnoga. 17
Forma niemęskoosobowa. 17
Mianownik rodzaju męskoosobowego. 17
Deklinacja rzeczowników, przymiotników, zaimków.. 19
Stopniowanie przymiotników.. 23
Czasownik. 24
Koniugacja. Czas teraźniejszy. 24
Czas przyszły prosty. 26
Czas przeszły. 26
Tryb warunkowy. 28
Czas przyszły złożony. 28
Tryb rozkazujący. 29
Imiesłow.. 30
Przysłówek. 32
Ćwiczenia dodatkowe. 33
Zdania złożone współrzędnie. 34
Zdania złożone podrzędnie. 34
Zdania bezpodmiotowe. 35
Dialogi. 37
Teksty i ćwiczenia.. 41
Jurek ma dziewczynę. 41
Moja rodzina. 41
Krystyna i jej dzień. 42
W biurze turystycznym.. 45
Przed urlopem.. 46
W stołówce studenckiej 46
Choroby. 47
"Wróżka". 48
Pracy kontrolne.. 50
Frazy.. 52
Grafika. Fonetyka
Abecadło
| Litera | Nazwa litery i transkrypcja | Litera | Nazwa litery i transkrypcja |
| A, a | a [a] | M, m | em [m] |
| Ą | o nosowe [on, on, om] | N, n | en [n] |
| B, b | be [b] | ń | eń [n] |
| C, c | ce [c] | O, o | o [o] |
| Ć, ć | cie [ć] | ó | o kreskowane [u] |
| D, d | de [d] | P, p | pe [p] |
| E, e | e [e] | R, r | er [r] |
| Ę | e nosowe [en, en, em] | S, s | es [s] |
| F, f | ef [f] | Ś, ś | eś [š] |
| G, g | gie [g, g] | T, t | te [t] |
| H, h | ha [h, γ] | U, u | u [u] |
| I, i | i [i] | W, w | wu [v] |
| J, j | jot [j] | y | y [y] |
| K, k | ka [k] | Z, z | zet [z] |
| L, l | el [l] | Ź, ź | ziet [ž] |
| Ł, ł | eł [ǔ] | Ż, ż | żet [ž] |
|
|
|
Ćwiczenia
Samogłoski
a - ą
Wanda, matka, pan, kanapa, baba, wam, nam, ta, rada; brązowy, są, mogą, znają, wąski, zakąska.
-Zna pan pana Adama?
-Tak, znam Adama. Znam pana Adama. Barbara zna brata pana Adama.
e - ę
Teresa, sen, gazeta, herbata, metro, apteka, Irena, zebra, rebus, sekret, męski, język, mogę, idę, daję.
-Zna pan adres nowego teatru?
-Tak, znam ten adres.
i
Bliski, egzamin, Monika, pani, iskra, idea, Aida, brat Iwana, witam, kino.
-Wiktor to drugi syn pani Moniki?
-Tak. Lipski to nazwisko Wiktora.
o
Dorota, okno, kot, sobota, droga, aktorka, nowa, dobra, doktor.
-Droga mamo! Kochana mamo! Kocham Romana!
-Dorotko! Kto to pan Roman?
-To doktor, brat aktora Bogdana Nowaka, znam go od dawna, kocham go.
ó - u
Danuta, uwaga, góra, chór, nauka, druga, krótka, trudna, Kraków.
-Gustaw ma samochód?
-Tak, to samochód Gustawa, a to taksówka.
y
Edyta, syn, nowy, kuzyn, Krystyna, wyraz, znamy, chytry.
-Edyta zna syna Krystyny Zygmunta?
-Edyta zna kuzyna Krystyny Fryderyka.
Spółgłoski
| Bezdźwięczne | Dźwięczne | Bezdźwięczne | Dźwięczne | |
| Twarde | S | Z | C | DZ |
| Miękkie | Ś | Ź | Ć | DŹ |
| Twarde | SZ | Ż=RZ | CZ | DŻ |
s-ś-sz
sen, adresat, fasolka, most, soda; siwy, siostra, środa, siedem, świat; szeroki, Warszawa, wszystko, zawsze, nasz.
-To jest nasze lustro?
-Tak. To jest nasze lustro.
-To twoja siostra?
-Tak. To moja siostra.
z-ź-ż-rz
gazeta, jazda, zdrowa, gaz, zna; zima, ziarno, jezioro, późno, źle; żona, duży, ważny, każdy, leży; rzeka, morze, brzeg, drzewo, dworzec.
-Dobrze znasz Kazimierza?
-Tego lekarza? Nie, bardzo źle.
c-ć-cz
ulica, praca, obcy, centrum, miejsce; babcia, ojciec, znać, kupić, leci; czy, czerwony, wczoraj, poczta, czas.
-Czy często chodzicie do brata?
-Nie. Brat pracuje w redakcji, jego często nie ma w domu.
dz-dź-dż
dzwon, bardzo, rodzaj, koledzy, pochodzenie; dzień, godzina, dziecko, odpowiedź, idzie; dżem, dżuma, dżonka, dżokej, dżentelmen.
-Czy pani lubi dżem?
-Tak, bardzo lubię dżem.
-Gdzie jest dżem?
-Dżem stoi na oknie.
Czytamy wiersze i opowiastki
| Jedzie kareta, Dzwonek dzwoni, Zgadnij, panienko, Ile w niej koni? | Wpadła pani do piwnicy, Napisała na tablicy: Raz dwa trzy, Gonisz ty! | Angliczki bangliczki Czerwone stoliczki, Jedne się nakryły, Drugie oczka zmrużyły. |
| Ele mele dudki, Gospodarz malutki, Gospodyni jeszcze mniejsza, Ale za to rozumniejsza. | Jedzie pociąg do Krakowa, Wyleciała z niego krowa, Wszystkie krowy pozostały I na tamtą plotkowały. | Entliczki pętliczki, Czerwone guziczki, Na kogo wypadnie, Na tego brzdęk! |
| Na dnie oceanu Leżą suche majtki, Nie ty będziesz gonił, Tylko tamte kajtki! | Ślimak, ślimak, pokaż rogi, Dam ci sera na pierogi, Jak nie sera, to kapusty, Od kapusty będziesz tłusty. | Tromf, tromf Misia bela, Misia asia komfacela, Misia a, misia be, Misia asia komface! |
| Mknie po rzece mała łódka, W niej walizka jest malutka, Słoń w walizce śpi w tej łodzi, Kto nie wierzy, Ten odchodzi. | Na zielonej górze Rosło drzewo duże, Nazywa się Eplipaplibliteblau. Kto tego słowa nie wypowie, Ten będzie spał. | Siedzi baba na cmentarzu, Tzyma nogi w kałamarzu, Pzyszedł duch, Babę w brzuch, Baba fik, A duch znikł! |
| Pani Zo Zo Zo Pani Sia Sia Sia Pani Zo pani Sia Pani Zosia męża ma A ten mąż mąż mąż Bije wciąż wciąż wciąż Ciebie. | Raz dwa trzy cztery Maszeruje Huchelberry, Za nim myszy Pixi, Dixi, Wykąpane w proszku IXI, Potem idzie misio Yogi, Co ma brudne cztery nogi (albo: krótkie, krzywe nogi), Wreszcze za nim kot Jinks dyszy, Co nie lubi strasznie myszy. | Krakowianka (strój Krakowski) Jestem sobie Krakowianka, Mam fartuszek po kolanka, Mam na głowie śliczny wianek Taki zwyczaj krakowianek. |
| Czarny las Był sobie czarny, czarny las, A w tym czarnym, czarnym lesie Było czarne, czarne drzewo. Za tym czarnym, czarnym drzewem Stała czarna, czarna chatka. A w tej czarnej, czarnej chatce Siedzał czarny, czarny czort. | Nie pieprz, Pietrze... -Nie pieprz, Pietrze, pieprzem wieprza, Wtedy szynka będzie lepsza. -Właśnie po to wieprza pieprzę, Żeby mięso było lepsze. -Ależ będzie gorsze, Pietrze, Kiedy w wieprza pieprz się wetrze. | Kicia za Mruczka, Mruczek za wnuczka, Wnuczek za babcię, Babcia za dziadka, Dziadek za rzepkę Ciągną i ciągną, wyciągnać nie mogą! |
Czytamy przysłowia
|
|
|
| 1. Jaki pan, taki sługa. 2. Cicha woda brzegi rwie. 3. Warszawa i Kraków - stolica Polaków. 4. Nie każdy kąsa, co wąsami trząsa. 5. Kto nie pracuje ten nie je. 6. W nocy wszystkie koty szare. 7. Każdy orze jak morze. 8. Każdy zły bywa karany. 9. Darowanemu koniowi nie patrzą w zęby. 10. Nie odrazu Kraków zbudowano. 11. Ja o kozie, a on o wozie. 12. Wesoło zaczął, smutne skończył. | 13. Lepsza miara niż wiara. 14. Ni pies ni wydra. 15. Dla Polaków ojciec Kraków, a Warszawa matka. 16. Zawiść rodzi nienawiść. 17. Włazł na gruszkę, rwał pietruszkę. 18. Nie każdy błąd jest grzechem. 19. Zjesz beczkę soli, nim poznasz do woli. 20. Trzymaj język za zębami. 21. Był obraz, ale oblazł. 22. Nie wsadzaj nosa do cudzego prosa. 23. Szewc w dziurawych butach chodzi. 24. Bieda dokuczy, i rozumu nauczy. |
Połam sobie język...
Król Karol kupił królowej Karolinie korale koloru koralowego.
***
Koło stołu z powyłamywanymi nogami na stołkach z powyłamywanymi nogami siedzą Konstantynopolitańczykiewiczowicz i Rękawiczkowaniejszą z narewolweryzowanym rewolwerem.
***
Chrząszcz brzmi w trzcinie, ksiądz chrzci w Szczebrzeszynie.
Ortografia
Przepiszcie wstawiając zamiast kresek - litery ć, ci, dz, s, z.
Zryw" postanowił rozegra_ mecz z Iskrą". Iskra" wygrała. Nie był to żaden nadlud_ki wysiłek. Zryw" był bli_ki zwycię twa, ale nagły deszcz zmienił boi_ko w grzą_ką śli gawkę. Było tak śli_ko, że gracze częś_ej leżeli w bło_e, niż biegali za piłką. Gracze Zrywu" po meczu _pakowali wali_ki i odjechali do domu.
|
|
|
i czy j?
Przepiszcie tekst wpisując zamiast kresek - litery i lub j.
Na ws_ kino jest atrakc_ą. Wprawdz_e w w_elu domach na honorowym mie_scu sto_ telewizor, ale to nie to samo co kino. Kino ob_azdowe z_aw_a się co tydz_eń. Wszyscy wtedy _dą na film, nawet kolac_ _ nie _edzą o swo_e_ porze. Mają tylko pretens_ę, że obraz nie na_lepszy. To rac_a i w tej kwest_ _ było wiele _nterwenc_ _ Latem z_awił się _nżynier, który pod_ął się remontu aparatu.
h czy ch?
1. Ułóżcie dwa wyrazy z następujących liter:
h, h, k, k, u, a.
2. Jakie inne wyrazy "schowały się" w tych wyrazach?
Hanka, huragan, Henryk, haftka
3. Uzupełnijcie podane wyrażenia literami h lub ch. Sprawdźcie poprawność zapisu (skorzystaj ze słownika ortograficznego).
_art du_a
re_abilitacja _orego
u_wyt _ydrantu
_ińska _herbata
_usteczka _igieniczna
bo_ater a nie t_órz
_arcerz i zu_
4. Dopiszcie wyrazy pokrewne do następujących wyrazów:
hart, chart, bohater, hak, honor, hodowla, historia, pochyły, głuchy, wahać się
u czy ó?
1. Uzupełnijcie podane wyrazy rzeczownikami z ramki:
| dachówka, Kraków, makówka, złotówka, Piekarzówna, chłopców, stalówka |
miasto...................... złamana........................
Kasia........................ mała.............................
moneta..................... czerwona......................
dwóch.......................
2. Dopiszcie do podanych niżej zwrotów odpowiednie rzeczowniki z ramki.
| rachunek, poczęstunek, szacunek, ratunek, podarunek, rabunek |
mieć dla starszych (co?)............................
prosić ludzi (o co?)....................................
otrzymać od rodziców (co?).....................
zaprosić rodziców (na co?).......................
potępić złodzieja (za co?)..........................
3. Uzupełnijcie zdania brakującymi literami u lub ó.
Marzena dostała od cioci str_j krakowski. Ma białą sp_dniczkę w czerwone r_że i gorsecik naszywany błyszczącymi cekinami. Nosi też białą bl_zkę z dł_gimi rękawami i kilka szn_rk_w korali z pękiem r_żnokolorowych wstążek. Na sp_dniczkę nakłada kr_tki, biały fart_szek z koronką. Wian_szek z kwiat_w na głowie i szn_rowane b_ciki to dopełnienie stroj_ Marzenki.
4. Napisz w kolejności alfabetycznej wyrazy podane w ramce.
| nóżka, ściółka, rozbój, słówko, dowódca, łóżko, szkółka, stwór, pszczółka |
5. Rzeczowniki i przymiotniki połączcie w pary według wzoru.
| rzeczowniki | przymiotniki |
| góra | górski |
| kłótnia, skóra, włókniste, źródło, tchórzliwy, płócienne, mózg, jaskółcze, mózgowa, włókno, próżny, chór, tchórz, źródlana, próżniak, próchno, skórzane, spróchniałe, płótno, kłótliwy, jaskółka, chóralne |
6. Wybierzcie pięć dowolnych wyrazów z ramki i ułóż z każdym z nich zdanie pojedyncze rozwinięte.
|
|
|
| ołówek, żółty, rózga, wróble, główny, próba, włócznia, różnica, różowy, krótki |
7. Ułóżcie krótkie opowiadanie, wykorzystując podane wyrazy i związki wyrazowe.
| spór, zagubiona klasówka, zły nastrój, późno, burzliwa kłótnia, nie mógł |
8. Uzupełnijcie podany wiersz wstawiając w puste miejsca ó lub u.
| "Bito żaka rózgą krótką" Bito żaka r_zgą kr_tką, Aż na biednym cierpła sk_ra, Gdy napisał źle: ż_łw, ż_łtko, Tch_rz, r_wnina, źr_dło, g_ra. Bito p_ty, p_ki uczeń Sł_w nie zapamiętał r_żnych: Kł_tnia, c_rka, pł_tno, wł_czka, Ch_r, jask_łka, r_ża, p_źny. | Pr_żno biedny żak pr_bował Wszystko jakoś uog_lnić, Bo jak związać takie słowa: Wł_kon, str_ż, og_rek, wsp_lny? Dziś pomaga wierszyk uczniom, Spytaj, odpowiedzą ch_rem: Wr_żba, kr_l, wiewi_rka, wł_cznia, Opr_cz tego: wr_bel, wi_rek. |
ż czy rz?
1. Od podanych rzeczowników utwórzcie przymiotniki: morze, figlarz, harcerz, żołnierz, lekarz, dworzec, marynarz, kominiarz.
2. Od podanych wyrazów utwórzcie wyrazy pokrewne: wzgórze, oparzyć, wierzyć, dobrze, wietrzyć.
3. Rozwiążcie krzyżówkę. Hasło odczytacie z pogrubionych kratek.
- Mówisz to słowo, gdy komuś nadepniesz na nog
- Inaczej stacja kolejowa
- Pokaz, spektakl
- Odgłos łamanych gałęzi
- Zawiera tlen niezbędnym do życia
- Ma kapelusz od urodzenia
- Ma zęby, ale nie do gryzienia, do czesania
- Każdy ma swoje, ale one nie zawsze się spełniają
- Kołnierzyk ze skóry zwierzęcej
- Na gęsi i w poduszkach
- Rosną na niej kwiaty lub warzywa
- Mąż i żona przed ślubem
- Witaminy, które rosną w ogrodzie
- Krzyczący znak interpunkcyjny
- Bałagan, nieład
- Smyczkowy instrument muzyczny
- Trudny do rozgryzienia, ale nie dla wiewiórki
- Mieli mąkę we młynie
- Jest w naszym godle
4. Podane grupy wyrazów tworzą pewien związek z wyrazami, które należy odgadnąć. Tymi wyrazami są nazwy przedmiotów i zawodów.
mąka, chleb, piec -
farba, pędzel, sztaluga -
kukułka, zegar, naprawa -
guzik, szczęście, koszula, sadza -
kolej, pociąg, szyny -
kąt, przyrząd, matematyka -
litera, farba, książka -
5. Uzupełnijcie podany wiersz wstawiając w puste miejsca ż lub rz. W razie wątpliwości skorzystajcie ze słownika ortograficznego.
| Mój Profeso_e! Oczy mam mokre: Fatalnie dla mnie kończy się okres. Pięć dwój z polskiego. Dwie z wypracowań, A trzy dyktanda. Wprost boli głowa. Na nic starania. Rubel czy wróbel Ciągle czyhają na moją zgubę. _uk, _ółw, pułk, półka, czółno i czuły. Te mi doprawdy _ycie zatruły. Ot, tak na co dzień _ecz niby łatwa, Wiem, gdy ktoś pyta, lecz wszystko gmatwam | Podczas klasówek. Podobne słówka Jak _ądać, _ądzić, skuwka, zasuwka Je_ oraz Je_ y, pomór i murek, chy_y i ho_y o gęsią skórkę Mnie przyprawiają. Błagam o pomoc. Mój profeso_e. Panu wiadomo, Jakich kuracja wymaga lekarstw. W Panu nadzieja! Z ufnością czekam. Wraz ze mną inni, co piszą słabo. Niech Pan pomo_e! Walerek Chrabąszcz |
Gramatyka
Rzeczownik. Przymiotnik
Rodzaj
Rzeczownik
| Rodzaj męski | Rodzaj nijaki | Rodzaj żeński |
| ojciec, brat, las, dzień, kraj, słoń | okno, nazwisko, słowo -o | siostra, ulica, Polska, kawiarnia -a |
| poeta, wykładowca -a | zebranie, pytanie, morze, pole -e | gospodyni, pani -i |
| dziadzio, Kościuszko -o | imię, cielę, zwierzę -ę muzeum, audytorium -um | dłoń, kość, noc, brew |
Przymiotnik
|
|
|
| Rodzaj męski | Rodzaj nijaki | Rodzaj żeński |
| nowy, wielki -y (-i) | nowe, wielkie -e | nowa, wielka -a |
Ćwiczenia
Ćw. 1. Proszę dobrać do rzeczowników zaimek w odpowiednim rodzaju (ten, ta, to):
laska, urlop, żart, ziarno, żona, język, woda, długość, grzesznik, ołówek, lampa, technikum.
Ćw. 2. Wyrazy w nawiasach napiszcie w odpowiedniej formie:
(Nowy) krzesło, (dobry) rada, (wesoły) dziecko, (mądry) pies, (czysty) papier, (kochany) córka, (ciemny) noc, (czwarty) drzewo, (trudny) ćwiczenie, (wielki) gmach, (znany) poeta, (biały) jagnię, (nasz) muzeum, (twój) teczka, (wasz) artykuł, (mój) dziecko, (swój) książka, (czyj) pytanie, (ten) kobieta, (twój) kolega, (mój) imię, (tamten) pani, (czyj) talerz, (jaki) dziewczyna, (taki) szkło.
Ćw. 3. Proszę podane niżej rzeczowniki napisać w trzech słupkach: w lewym rodzaju męskiego, w środkowym żeńskiego, w prawym nijakiego. W każdym słupku powinno się znaleźć 6 wyrazów.
brzytwa chłopisko chomąto kobieciątko kontrola kubełek litr magiel odcień patrol podeszwa pomarańcza poręcz sanatorium spojrzenie telegram wiaderko witamina.
Ćw. 4. Zapoznajcie się z nazwami kolorów:
Czerwony, różowy, pomarańczowy, biały, szary, ciemny, jasny, zielony, czarny, granatowy, niebieski, błękitny (niebo, oczy, krew), fioletowy, żółty.
Ćw. 5. Dokończcie zdania, używając nazw kolorów (czarny, biały, blękitny, czerwony w białe kropki, żółty, zielony, ciemny):
1. Śnieg jest.....2. Chleb może być.........3. Ząb bywa..........4. Muchomor jest......5. Słońce jest......... 6. Noc jest......7. Liść na drzewie bywa.......8. Woda jest......... 9. Śnieżynka jest...... 10. Krew arystokratów jest.......
Narzędnik
kim? czym?
| rodzaj | Mian. | Narz. pojed. | Narz. mn. | ||
| m. | sklep kamień robotnik | sklepem kamieniem robotnikiem | -em | sklepami kamieniami robotnikami | |
| n. | drzewo mieszkanie | drzewem mieszkaniem | drzewami mieszkaniami | -ami | |
| ż. | ściana ziemia noc | ścianą ziemią nocą | -ą | ścianami ziemiami nocami |
Ćwiczenia
Ćw. 1. Uzupełnijcie dialogi:
| -Czy jesteś ? -Nie, jestem . -Czy twoja matka jest? -Nie, moja matka jest. -Czy twój ojciec jest? -Nie, mój ojciec jest. -Czy twoi rodzice z pochodzenia są ? -Nie, moi rodzice z pochodzenia są. | Amerykanin, Amerykanka; Anglik, Angielka; Austriak, Austriaczka; Australijczyk, Australijka; Chińczyk, Chinka; Czech, Czeszka; Duńczyk, Dunka; Francuz, Francuzka; Grek, Greczynka; Hiszpan, Hiszpanka; Japończyk, Japonka; Niemiec, Niemka; Rumun, Rumunka; Słowak, Słowaczka; Szwajcar, Szwajcarka; Szwed, Szwedka; Węgier, Węgierka; Włoch, Włoszka; |
Ćw. 2. Użyjcie odpowiednego pzrypadku i liczby:
1. Jan jest (inżynier). 2. Marek jest (mechanik). 3. Jestem (policjant). 4. Tadeusz jest (muzyk). 5. Adam i Bogdan są (ślusarz). 6. Kazimierz jest (budowlany). 7. Michał jest (kierowca). 8. Stefan jest (prawnik).
Ćw. 3. Uzupełnijcie dialogi:
| -Czy jesteś ? -Nie, jestem . -Czy jesteście ? -Tak, jesteśmy . -Czy on jest ? -Nie, on jest. -Czy ona jest ? -Tak, ona jest. -Czy oni są ? -Nie, oni są ? -Czy one są ? -Tak, one są . | aktor, aktorka; lekarz, lekarka; dziennikarz, dziennikarka; kucharz, kucharka; krawiec, krawcowa; sprzedawca, sprzedawczyni; nauczyciel, nauczycielka; śpiewak, śpiewaczka; fryzjer, fryzjerka; wykładowca, wykładowczyni; robotnik, robotnica; sekretarz, sekretarka. |
Ćw. 4. Odpowiedzcie na pytania:
1. Czy ta pani jest studentką? 2. Kim są tamte kobiety? 3. Czy ten mężczyzna jest poetą? 4. Kim pani jest? 5. Kim jest ten mężczyzna? 6. Czy pan jest lekarzem?
Ćw. 5. Przeróbcie na liczbę pojedynczą:
1. One są robotnicami. 2. Jesteście lekarzami. 3. Oni są studentami konserwatorium. 4. Te kobiety są konduktorkami. 5. Państwo są nauczycielami. 6. Jesteśmy mechanikami.
Ćw. 6. Orzeczniki należy utworzyć z wyrazów umieszczonych pod tekstem.
Wzór: Kim jest? jest artystką. Jaka jest? jest młoda. Ale na pytanie kim jest? możemy odpowiedzieć dwoma wyrazamijest młodą artystką.
1. Ten chłopak będzie kiedyś.... 2. Mało kto jest tak.... 3. Była zarazem.... 4. Jak się długo czeka, to się staje wreszcie.... 5. Ona była wybitnie...., on był nader.... 6. On został...., ona została....
1. znakomity uczony. 2. inteligentny. 3. wysportowany i zgrabny. 4. niecierpliwy. 5. przystojny, utalentowany. 6. wybitny artysta, sławna malarka.
