 |  |
Основной тезис: русская культура на протяжении всех веков её формирования (VI в. – нач. XXI в.) неразрывно связана с историей России. Особенности формирования российской культуры видятся в следующих факторах: необходимость освоения огромного географического пространства, на котором взаимодействовали многочисленные этнические группы; утверждение православия; длительная временная изолированность развития от западно-европейских цивилизационных процессов и напряжённая борьба за преодоление такой замкнутости; превалирование идеи приоритета государственности над личностными интересами.
Вопросы для самоконтроля
1. Перечислите особенности русского средневековья.
2. Какова культурная роль русского монашества?
3. Кто такие иосифляне и нестяжатели?
4. Какое значение сыграла идеология «третьего Рима» для формирования русской идентичности?
5. Какие последствия для культуры имели реформы Петра I?
6. В чём заключается трагизм и величие культуры советского периода?
7. Обозначьте специфику современной социокультурной трансформации в России.
Литература
1. Балакина Т. И. История русской культуры. – М., 1996.
2. Георгиева Т. С. История русской культуры. – Смоленск, 1998.
3. Клибанов А.И. Духовная культура средневековой Руси. – М., 1996.
4. Кондаков И.В. Введение в историю русской культуры. – М., 1997.
5. Культурология в вопросах и ответах для зачётов и экзаменов / И. Т. Пархоменко, А. А. Радугин. – М., 2001.
6. Лихачёв Д.С. Русское искусство от древности до авангарда. – М., 1992.
7. Лотман Ю.М. Беседы о русской культуре. Быт и традиции русского дворянства (XVIII – начало XIX века). – СПб., 1994.
8. Сапронов П. А. Культурология: Курс лекций по теории и истории культуры. – СПб., 2001.
9. Соболев А. И. Мифология славян. – СПб., 1999.
10. Философия русского религиозного искусства XVI — XX века. Антология. – М., 1993.
Тема 15. Беларуская культура: своеасаблiвасць культурнага тыпу
1. Праблемы тыпалагiзацыi беларускай культуры.
2. Беларуская культура часоý Полацкага i Тураýскага княстваý. “Залаты век” беларускай культуры (XVI ст.). Спецыфiка Рэнесанса i Рэфармацыi на беларускiх землях.
3. Беларуская культура барока (XVII – XVIII ст.). Стыль барока у архiтэктуры i жывапiсе.
4. Культура Беларусì канца XIX – пач. XX ст. Сучасная культура Беларусì.
Асноýныя паняццi: рускацэнтрычная мадэль; еýропацэнтрычная мадэль; польскацэнтрычная мадэль; талерантнасць; сацыяльны кампрамiс; беларускì Рэнесанс; Рэфармацыя; рэнесансны стыль; барока; мìжкультурны дыялог.
I. Галоýная праблема, якую вырашаюць культуролагì сёння – гэта праблема тыпалагìзацыì беларускай культуры. Чым з'яуляецца Беларусь? Да якога з вядомых культурных тыпаý – усходнееýрапейскага цi заходнееýрапескага можна аднесцi беларускую культуру?
Схема 15.1
Мадэлì культурнага развìцця Беларусì
 | |||
|
Упершыню еýропацэнтрычная пазiцыя пры вывучэннi праблемаý тыпалагiзацыi нашай культуры была прапанавана беларускiм фiлосафам Iгнатам Канчэýскiм яшчэ ý 1921 г. Ен у сваiм культуралагiчным нарысе «Даследзiны беларускага светапогляду» першым углядзеý i зазначыý грунтоýнейшую адзнаку айчыннай гiсторыi: Беларусь заýседы была мяжою памiж Усходам i Захадам. Ен пiсаý: «Беларусь ад Х веку i да гэтай пары фактычна з'яýляецца полем змагання двух кiрункаý эýрапейскай культуры – заходняга i ýсходняга. Гранiца абодвых уплываý, падзяляючы славянства на 2 станы, праходзiць праз Беларусь, Украiну. На працягу сваей тысячагадовай гiсторыi беларусы … не змаглi канчаткова злiцца цi далучыцца нi да аднаго з гэтых тыпаý культуры. Ваганне памiж Захадам i Усходам i шчырая непрыхiльнасць нi да аднаго нi да другога – з'яýляецца асноýнай адзнакаю гiсторыi беларускага народу».
Сутнасць еýропацэнтрычнай мадэлì культврнага развìцця Беларусì можна зафìксаваць наступным чынам: Беларусь заýсёды была мяжою памìж ýсходам ì захадам Еýропы ì на перакрыжаваннì традыцый нарадзìлася сìнтэтычная, унìкальная, непадобная на ìншыя, беларуская культура.
Схема 15.2
Фактары станаýлення адметнасцì беларускай культуры
Падкрэслiм, у аснову нашага адметнага тыпу культуры цалкам ляглi рэлiгiйныя iдэi. Гэтыя iдэi ý аснове своей нiчым не адрознiвалiся ад тых iдэй, што бытавалi у суседнiх хрысцiянскiх краiнах. Адметнасць i асаблiвасць iх была не ý змесце, а ý незвычайнай свабодзе iх перамяшчэння, пранiкнення, што асаблiва важна у пераплеценасцi i узаемаýплывах. Вобразна кажучы, не толькi «хрысцiянскае побач з «паганскiм», але i хрысцiянскае у розных яго адценнях i традыцыях /праваслаýе, каталiцызм, пратэстантызм, унiяцтва/.
Схема 15.3
Перыядызацыя этапаý развìцця культуры Беларусì
 |
|
Схема 15.4
