Несиені заңсыз алу және мақсатсыз пайдалану (194-бап)
Қылмыстық кодекстің 194-бабында "Жеке кәсіпкердің немесе ұйымның шаруашылық жағдайы, қаржылық жай-күйі немесе кепілдік мүлкі туралы немесе несиенің, демеу қаржының, несиелеудің жеңілдікті шарттарын алуға арналған елеулі мәні бар өзге де мән-жайлар туралы көпе-көрінеу жалған мәліметтерді банкке немесе өзге де несие берушіге беру арқы-лы жеке кәсіпкердің немесе ұйым жетекшісінің несие, демеу қаржы не несиелеудің жеңілдікті шарттарын алуы, сондай-ак несиелеуді, демеуқаржы беруді тоқтатуға, жеңілдіктерді жоюға не бөлінген несие мен демеуқаржы мөлшерлерін шектеуге әкеп соғатын мән-жайлардың пайда болуы туралы ақпаратты банкке немесе өзге несие берушіге хабарламау, егер осы әрекеттер ірі зиян келтірсе — несиені заңсыз алу» деп табылады делінген.
Қылмыстың тікелей объектісі банктік немесе басқадай несиелік ұйымдардың несиелік қызметін реттейтін қоғамдық қатынастары.
Несие дегеніміз банк немесе несиелік ұйымдардың қарыз алушыларға беретін ақшалай қаражаттары болып табылады. Ақша қаражаты — осы қылмыстың заты болып табылады.
Объективтік жағынан қылмыс іс-әрекеттен, қылмыстың зардабынан және себепті байланыстан тұрады.
Заң іс-әрекеттің мынадай нысандарын белгілеген: 1) несие алу, 2) несиені жеңілдік шарттармен алу. Бұл ретте жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісі несие алуды немесе несиені жеңілдікпен алуды осы қылмыс құрамында көрсетілген тәсілдерді — жеке кәсіпкердің немесе ұйымның шаруашылық жағдайы, қаржылық жай-күйі немесе кепілдік мүлкі туралы немесе несиенің, демеуқаржының, несиелеудің жеңілдікті шарттарына арналған елеулі мәні бар өзге де мән-жайлар туралы көпе-көрінеу жалған мәліметтерді банкке немесе өзге де несие берушіге беру туралы, сол сияқты несиелеуді, демеуқаржы беруді тоқтатуға, жеңілдіктерді жоюға не бөлінген несие мен демеуқаржы мөлшерін шектеуге әкеп соғатын мән-жайлардың пайда болуы туралы ақпаратты банкке, өзге несие берушіге хабарламау арқылы заңсыз түрде жүзеге асырылады. Бұл қылмыстың істелу тәсілі көрінеу жалған мәліметтер енгізілген ресми құжаттарды пайдалану болып табылады. Мұндай құжаттарда жеке кәсіпкердің немесе ұйым жетекшісінің қолы қойылып, белгіленген тәртіппен расталуы кажет.
Қылмыс занда көрсетілген зардап — ірі зиян келтірілсе аяқталған деп табылады. Зиян несие берушіге (банкке немесе өзге де несие берушіге) келтіріледі. Ірі зиянның түсінігі Қылмыстық кодекстің 189-бабының ескертуінде берілген.
Субъективтік жағынан қылмыс қүрамы тікелей қасақаналықпен жүзеге асырылады. Қылмыстың субъектісі — арнаулы субъект. Олар жеке кәсіпкер немесе ұйым жетекшісі.
Мемлекеттік мақсатты несиені не мемлекет кепілдігімен берілген несиені тікелей мақсатқа пайдаланбау, егер осы іс-әрекет азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе, ол қылмыс құрамының ауырлататын белгісі болып табылады (194-баптың 2-тармағы). Мемлекеттік мақсатты несие деп Қазақстан Республикасы Ұлттық банкі арқылы белгілі бір мақсатқа пайдалануға (тұрғын үй құрылысы, фермерлік шаруашылықты дамыту, өнеркәсіп объектілерін салу) берілетін ақша қаражаттары болып табылады. Мемлекет кепілдігімен берілген несиеге ешбір процентсіз несие алушыға банк жүйелері арқылы белгілі бір мақсатқа пайдалану үшін ақша қаражатын белгілі бір мерзімге беру жатады.
Осы несиелерді тікелей мақсатқа пайдаланбау деп — мақсатты несиені не мемлекет кепілдігімен берілген несиені мүлдем міндеттемеде көрсетілмеген басқа мақсатқа пайдалануды айтамыз. Мысалы, шаруа қожалығының жетекшісі ауыл шаруашылық техникасын, тұқым сатып алу үшін мемлекеттен мақсатты несие ала отырып, бұл қаржыны басқа коммерциялық мақсатқа — құрылыс материалдарымен сауда-саттық жасауға жүмсайды. Несиені тікелей мақсатқа пайдаланбаудың салдарынан азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе — осы қылмыс құрамының ауырлататын түріне жатады. Ірі зиянның түсінігі Қылмыстық кодекстің 189-бабында берілген.
Кылмыстық кодекстің 194-бабының 2-тармағында көрсетілген қылмыс құрамының субъектісі 16-ға толған, кез келген есі дұрыс адам, яғни жай субъект.
Несиелік берешекті өтеуден әдейі жалтару (195-бап)
Қылмыстық кодекстің 195-бабына сәйкес ірі мөлшердегі несиелік берешекті өтеуден тиісті сот актісі занды күшіне енгеннен кейін ұйым жетекшісінің немесе азаматтың әдейі жалтаруы — несиелік берешекті өтеуден әдейі жалтару деп саналады.
Қылмыстың тікелей объектісі — несиелік шартқа қатысушының мүддесін белгілейтін қоғамдық қатынастар. Мұндай құқықтық қатынастар мәні немесе мазмұнына сәйкес азаматтық құқық нормалары арқылы реттеледі.
Кылмыстың объективтік жағы әрекетсіздік арқылы ірі мөлшердегі несиелік берешекті атаудан тиісті сот актісі занды күшіне енгеннен кейін әдейі жалтару бойынша жүзеге асырылады. Мұндай әрекетсіздікті істеуден әдейі жалтарған деп тануға — біріншіден несиелік берешекті өтеуден кінәлі адам тиісті сот актісі занды күшіне енгеннен кейін, екіншіден несиені өтеуден жалтару әдейі, үшіншіден ірі мөлшердегі несиелік берешекті өтеуден жалтару арқылы істелетіндігі негіз болады. Қылмыс құрамы жағынан формальдық болып табылады, қылмыс занда көрсетілген зардап ірі мөлшердегі несиені тиісті сот актісі занды күшіне енгеннен кейін өтеуден жалтарған уақыттан бастап аяқталған деп саналады. Ірі мөлшердегі несиелік берешектің түсінігі осы баптың ескертуінде көрсетілген.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі.
Қылмыстың субъектісі занда тура көрсетілген. Ол несие алған ұйым жетекшісі немесе жеке азамат.
Монополистік іс-әрекеттер және бәсекені әдейі шектеу (196-бап)
Қылмыстық кодекстің 196-бабында "Монополиялық жоғары немесе төмен бағаны белгілеу мен ұстап тұру, сондай-ақ рынокты бөліп алу, рынокқа кіруді шектеу, одан экономикалық қызметтің басқа да субъектілерін ығыстыру, бірыңғай баға белгілеу немесе ұстап тұру арқылы бәсекені шектеу, егер бұл әрекеттер азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе — монополистік іс-әрекеттер және бәсекені әдейі шектеу үшін" қылмыстық жауаптылық белгілеген.
Нарықтық экономиканың басты белгілерінің бірі нарықтық заңдардың өзін-өзі, яғни сұраныстың ұсынысты ретке келтіруі болып табылады. Осы жағдайға байланысты нарықтың бірқалыпты қызмет етуінің және дамуының басты шарттарының бірі болып бәсекеге негізделген заңдардың жүзеге асырылуы болып табылады. Бірақ та нарықтың өзін-өзі ретке келтіру процесінде сан қилы бәсекені әдейі шектейтін нысандарды туындатады. Мұндай ретте мемлекет құқық нормаларын ретке келтіру және қорғау мақсатымен экономикалық қызмет субъектілерінің қызметіне араласуға міндетті. Экономика саласында шаруашылық жүргізуші субъектілердің нарықтағы заңсыз үстемдікке жол бермеу, әр түрлі қиянаттарын тойтару мақсатымен мемлекет антимонополиялық реттеу аркылы экономикаға мемлекеттік ықпал етеді. Мемлекеттің монополиялық (мемлекеттік және табиғи) реттеуінің құқықтық базасы Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 9 шілдеде қабылданған "Табиғи монополиялар туралы" заңы болып табылады. Осы тұрғыдағы қоғамға қауіпті іс-әрекет қылмыс ретінде қарастырылып, оның жауаптылығы ҚК-тің 195-бабында көрсетілген.
Қылмыстың тікелей объектісі — адал бәсекеге негізделіп, нарықта үстемдік жағдайға ие болған шаруашылык субъектілерінің қызметін реттейтін қоғамдық қатынастар.
Қылмыс объективтік жағынан мынадай әрекеттерді істеу арқылы көрініс табады:
1) монополиялық жоғары немесе төмен бағаны белгілеу мен ұстап тұру; 2) бәсекені шектеу монополиялық іс-әрекеттер және бәсекені анықтау заңдарына сәйкес монополистік іс-әрекеттер бәсекені шектеуге, тежеуге немесе жоюға жол бермеуі қажет. Осыған байланысты монополиялық жоғары немесе төмен бағаны белгілеу мен ұстап тұру заңға қайшы әрекет болып табылады. Монополиялық жоғары баға белгілеу деп тауар нарығында үстемдік жағдайға ие болған шаруашылық субъектісінің, сапасы төмен тауарына көтеріңкі, жоғары баға қойып оған жұмсалған шығынын өндіріп алумен бірге одан пайда табуын айтамыз.
Монополиялық төмен бағаны белгілеуге нарықта үстемдік жағдайға ие болған шаруашылық субъектілерінің өзара келісіп бәсекені шектеу мақсатымен, бәсекелесін нарықтан ығыстыру үшін сатылатын тауарға көрінеу төмен баға белгілеп сатып алу, сөйтіп тауар өндірушіге зиян келтіру, тауар сатушылардың есебінен қосымша пайда табу сияқты әрекеттер жатады.
Бәсекені шектеу — рынокты бөліп алу, рынокқа кіруді шектеу, одан экономикалық қызметтің басқа субъектілерін ығыстыру, бірыңғай баға белгілеу немесе ұстап тұру әрекеттері арқылы көрініс табады.
Рынокты бөліп алу дегеніміз тауар өндірушілердің өзара келісіп сауда алаңын өзара бөліске салып, басқа тауар өндірушілерді сол жерге кіргізбеу амалын жасауы болып табылады немесе қаржысы көп кәсіпкер сауда орнындағы барлық қоймаларды, тауар сататын, сақтайтын орындарды жалға алып, оны мақсатты пайдаланбай, басқа субъектілердің рынокқа кіруіне қолдан шектеу жасайды. Кәсіпкерлер өзара келісіп басқа субъектілерді ығыстыру мақсатымен тауарларға бірыңғай жоғары немесе төмен баға белгілеп белгілі бір уақытка ұстап тұруы мүмкін, сөйтіп олар рынокта өздерінің үстемдігін орнату арқылы басқа кәсіпкерлерді сол орыннан ығыстырып шығарады. Осы көрсетілген әрекеттер азаматқа, ұйымға немесе мемлекетке ірі зиян келтірсе қылмыс құрамы аяқталған деп танылады. Осы қылмыс құрамы материалдық құрамға жататындықтан қоғамға қауіпті іс-әрекет пен оның зардабының арасындағы себепті байланысты анықтау қажет. Ірі зиянның түсінігі Қылмыстық кодекстің 189-бабында берілген.
Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен істеледі. Қылмыстың субъектісі — кәсіпкерлер немесе коммерциялық ұйым жетекшілері.
Қылмыстық кодекстің 196-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын белгілері көрсетілген: а) бірнеше рет; б) адамдар тобының алдын ала сөз байласуы бойынша; в) ұйымдасқан топ жасаған; г) адамның кызмет бабын пайдалануымен жасалған әрекеттер.
Қылмыстық кодекстің 196-бабының 3-тармағында көрсетілген қылмысты ерекше тәсілмен істеу арқылы монополиялық баға белгілеуге немесе бәсекені шектеуге қол жеткені үшін жауаптылық белгіленген. Бұл күш қолданып немесе күш қолданамын деп қорқытып, сол сияқты бөтеннің мүлкін жойып не бүлдіріп, не оның мүлкін жоямын немесе бүлдіремін деп қорқытып жасалган (қорқытып алу белгісі жоқ) әрекеттер болып табылады.
Бұл жерде қорқыту қылмыстың тәсілі ретінде қарастырылады. Осындай қорқыту әрекеттері арқылы субъект монополиялық баға белгілеп бәсекені шектеуге әрекет етеді немесе мақсатына жетеді. Мұндағы күш қолданамын деп қорқыту, мүлікті жою, бүлдіру, немесе мүлікті бүлдіремін, жоямын деп қорқытудың түсінігі ҚК-тің 181-бабындағы осындай түсініктермен бірдей. Егер кінәлінің іс-әрекеті жоғарыда көрсетілген әрекеттерді істеу арқылы мүлікті немесе мүлікке құқықты беруді талап етумен ұштасса, онда оның әрекеті Қылмыстық кодекстің 181-бабымен сараланады.
Көпшілік сауда-саттықтар мен аукциоңдарды өткізудің белгіленген тәртібін әдейі бұзу (197-бап)
Кылмыстық кодекстің (197-бап) бойынша "Көпшілік сауда-саттықтар немесе аукциондар өткізу тәртібін өрескел бұзу мүлік иесіне, сауда-саттықты немесе аукциондарды ұйымдастырушыға, сатып алушыға немесе өзге шаруашылық жүргізуші субъектіге ірі зиян келтірсе"— қылмыстық жауаптылық белгіленген.
Қылмыстың объектісі болып көпшілік сауда-саттықтар мен аукциондарды өткізудің занда белгіленген тәртібіне байланысты қоғамдық қатынастар.
Қылмыстың жәбірленушісі болып — мүлік иесі, сауда-саттықты, аукциондарды ұйымдастырушылар, сатып алушылар мен өзге шаруашылық субъектілері танылады.
Объективтік жағынан қылмыс құрамы мына әрекеттерді істеу арқылы жүзеге асырылады:
1) көпшілік сауда-саттық немесе аукциондар өткізу тәртібін өрескел бұзу;
2) осының салдарынан мүлік иесіне, сауда-саттықты немесе аукциондарды ұйымдастырушыға, сатып алушыға немесеөзге шаруашылық жүргізуші субъектіге ірі зиян келтірілсе;
3) қоғамға қауіпті іс-әрекет пен келтірілген зардаптың арасындағы себепті байланыс.
Көпшілік сауда-саттық немесе аукциондар өткізу тәртібі арнаулы нормативтік актілермен белгіленеді. Осы белгіленген ережелерді өрескел бұзу осы көрсетілген қылмыстың объективтік жағының белгісін құрайды. Өрескел бұзу деп сауда-саттық немесе аукцион өткізу тәртібін көрінеу бұзу, бұрмалау, теріс қолдану болып табылады. Егер осы әрекеттен жәбірленушіге ірі зиян келтірілсе қылмыс құрамы аяқталған деп танылады. Қоғамға қауіпті іс-әрекет пен келтірілген ірі зиянның арасын байланыстыратын себепті байланыс орын алуы қажет. Себепті байланыс жоқ болса қылмыс құрамы да болмайды. Осыған орай сауда-саттық немесе аукцион ережелерін өрескел бұзу заңда көрсетілген зардапқа әкеп соқпаса, онда кінәлінің іс-әрекеті қылмыс емес, басқа құқық бұзушылық ретінде сараланады.
Қылмыс субъективтік жағынан тікелей және жанама қасақаналықпен істеледі. Өйткені кінәлі адам көпшілік сауда-саттықтар мен аукциондарды өткізудің белгіленген тәртібін әдейі бұзғанын біледі және соны бұзу арқылы заңда көзделген зардаптардың орын алуын тілейді немесе соған саналы түрде жол береді.
Қылмыстың субъектісі — сауда-саттық пен аукцион өткізуге жауапты жасы 16-ға келген, есі дұрыс адам.
Көрінеу жалған жарнама беру (198-бап)
Жарнамада жарнама берушінің пайдакүнемдік ниетпен жасаған және ірі зиян келтірген тауарларға, жұмыстарға немесе қызмет көрсетуге, сондай-ақ оларды өндірушілерге, орындаушыларға немесе сатушыларға қатысты көрінеу жалған ақпаратты пайдалануы — көрінеу жалған беру деп танылып, ол үшін Қылмыстық кодекстің 198-бабында жауаптылық белгіленген.
Қылмыстың тікелей объектісі — экономикалық қызмет субъектілерінің адал бәсекелестігін реттейтін қоғамдық қатынастар.
Объективтік жағынан қылмыс кұрамы іс-әрекет пен занда көрсетілген зардаптың болуымен және іс-әрекет пен зардап арасындағы себепті байланыстың болуы арқылы сипатталады.
Жарнама дегеніміз тауардың құны немесе басқа да қызмет көрсетудің, оларға деген сұранысты туғызудың шарттары туралы ақпарат болып табылады. Бұл қылмыстың объективтік жағы — жарнамада жарнама берушінің пайдакүнемдік ниетпен тауарлар, жұмыстар немесе қызмет көрсетулерге, сондай-ақ оларды өндірушілерге, орындаушыларға немесе сатушыларға қатысты жалған ақпаратты пайдалануы аркылы жасалады. Мысалы: тауардың сапасы туралы, жұмыс немесе кызмет көрсету — олардың адамдар және жануарлар дүниесіне қауіпсіздігі, тауардың дайындаушылары, жасалған орны, тауар белгісі туралы жалған ақпараттар беру. Мұндай іс-әрекеттермен күрес жүргізу тұтынушылар құқығын қорғау ассоциациясы арқылы жүзеге асырылады. Егер жоғарыда айтылған ақпараттарда көрінеу жалған мәліметтер берілсе, онда оның таратылуы осы қылмыстың объективтік жағының белгісін құрайды.
Көрінеу жалған жарнама беру үшін қылмыстық жауаптылық тек қана ірі зиян келтірілген жағдайда орын алады. Кұрылысы жағынан қылмыс құрамы материалдық. Субъективтік жағынан қылмыс тікелей қасақаналықпен және пайдакүнемдік мақсатпен істеледі. Көрінеу жалған жарнама берген кінәлі адам өзінің жарнамада тауарларға, жұмыстарға немесе кызмет көрсетуге байланысты, сондай-ақ оларды өндірушілерге, орындаушыларға немесе сатушыларға қатысты көрінеу жалған ақпарат пайдаланғанын сезеді және тұтынушыларға және баскаларға ірі зиян келуі мүмкін екенін немесе мұндай зиян сөзсіз болатынын алдын ала болжайды, бірақ пайдакүнемдік мақсатпен соның болуын тілейді. Мұндай жарнама беру арқылы кәсіпкер өз тауарын, жұмыс немесе қызмет көрсету артықшылығын дәріптеп бәсекелесін рыноктан ығыстыруды ниеттейді. Осыған орай жарнама бергенде көрінеу жалған мәлімет беруді анықтау кажет. Егер мұндай жарнама абайсыздықпен таратылса, онда іс-әрекет қылмыс емес болып табылып, жауаптылық азаматтық құкық нормасы арқылы реттеледі.
Қылмыстың субъектісі — кәсіпкер, жарнама қызметін жүзеге асыратын жетекші немесе оны жүзеге асырушы.
Тауарлық белгіні заңсыз пайдалану (199-бап)
Тауарлық белгіні заңсыз пайдалану деген ұғым Қазақстан Республикасы Қылмыстық кодексінің 199-бабының 1 және 2-тармақтарында көрсетілген екі бірдей жеке қылмыс құрамын қамтиды. Объектісі, субъектісі және субъективтік жақтары өзара ұқсас бұл қылмыс құрамдары бір-бірінен объективтік жағы және қылмыстың заты бойынша ғана ажыратылады.
Тауар белгісін заңсыз пайдалану — бұл арам ниетті бәсекелестіктің бір түрі. Арам ниетті бәсекелестік шаруашылық жүргізуші субъектілердің қолданылып жүрген зандардың, нормативтік актілердің талаптарына қайшы әрекет жасау арқылы кәсіпкерлік қызметте артықшылықтар алуға, басқа кәсіпкерлердің іскерлік беделіне, мүлкіне зиян келтіру әрекеттерін айтамыз.
Қылмыстық кодекстің 199-бабының 1-тармағында "Бөтеннің тауарлық белгісін, қызмет көрсету белгісін, фирмалық атауын, тауардың шығатын орнының атауын немесе олармен біртектес тауарларға немесе қызмет көрсетулерге арналған ұқсас таңбаларды заңсыз пайдалану, егер бұл әрекет бірнеше рет жасалса немесе ірі зиян келтірсе», ал осы баптың 2-тармағында "Қазақстан Республикасында тіркелген тауарлық белгіге немесе тауарлардың шыққан орнының атауына қатысты ескерту таңбаларын заңсыз пайдалану, егер бұл әрекет бірнеше рет жасалса немесе ірі зиян келтірсе — тауарлық белгіні заңсыз пайдалану құрамы орын алады" деп белгіленген.
Қылмыстың объектісі адал бәсекелестікті және тауар белгілерін пайдалану құқығын реттейтін қоғамдық қатынастар болып табылады.
Егер тауар тұтынушылардың заңды құқығы мен мүддесіне зиян келтірілсе, онда факультативті тікелей объектіге қол сұғылады.
Қылмыстың заты — тауарлық белгі, қызмет көрсету белгісі, фирмалық атау, тауардың шығатын орнының атауы немесе олармен біртектес тауарларға немесе қызмет көрсетулерге арналған ұқсас таңбалар. Бұл мәселелер Қазақстан Республикасының 1993 жылғы 18 қаңтардағы "Тауар белгілері, қызмет көрсету белгілері және тауардың шығатын орнының атауы туралы" арнаулы заңында көрсетілген.
Тауар белгісі — тауардың немесе біртектес тауардың өзіндік сөзбен, өрнекпен немесе басқадай шартты белгілері болып табылады. Тауар белгісін пайдалану тауар өндірушінің субъективтік құқығы және ондай белгіні пайдалануға тек қана патенттік ведомстводан тіркеуден өткен соң жол беріледі.
Қызмет көрсету белгісі — ұйымдардың көрсететін қызметі мен атқаратын жұмыстары туралы белгілері. Қызмет көрсету белгісі заңға сәйкес тауар белгісіне теңестіріледі. Қызмет көрсету белгісі тиісті заңды ұйымдар арқылы тіркеуден өтеді және оның иесіне тиісінше заңға негізделген куәлік беріледі.
Фирманың атауы да өзіндік белгілермен ернектеледі және ол да тиісті заңды ұйымда тіркеуден өтеді.
Тауардың шығатын орны — тауар шығатын мемлекеттің, тұрғын елді пункттің, географиялық объектінің атауы, ол тиісті заңмен белгіленген тәртіппен тіркеуден өтеді және ол жөнінде иеленушіге мерзімсіз уақытқа тауардың шығатын орнын көрсететін белгіні пайдалану құқығы беріледі.
Объективтік жағынан қылмыс әрекет арқылы — бөтеннің тауарлық белгісін оның иесінің келісімінсіз пайдалану, тауарға бөтен белгіні қосып көрсету, тауарды бөтеннің тауар белгісімен айналымға шығару, шындыққа сай келмейтін фирмалық атауды, тауардың шығатын орнының атауын немесе олармен біртектес тауарларға немесе қызмет көрсетулерге арналған ұқсас таңбаларды заңсыз пайдалану арқылы істеледі. Қылмыс көрсетілген әрекеттерді әлденеше рет (екі немесе одан да көп) көп істеген жағдайда (формальдық құрам) немесе заңда көрсетілген зардап — ірі зиян келтірілген уақыттан бастап (материалдық құрам) аяқталған деп танылады. Ірі зиянның түсінігі Қылмыстық кодекстің 189-бабында көрсетілген. Ірі зиян тауарлық белгінің занды иесіне, сондай-ақ тұтынушыларға келтірілуі мүмкін. Мұндай ретте іс-әрекет пен келтірілген зиянның арасындағы себепті байланысты анықтау кажет.
Қылмыс субъективтік жағынан — кінәнің қасақаналық нысаны арқылы істеледі (тікелей немесе жанама).
Субъект — арнаулы кәсіпкерлік немесе басқадай экономикалық қызметпен занды немесе заңсыз айналысатындар немесе басқару функциясын жүзеге асыратын ұйым жетекшісі немесе басқа адам.
Қылмыстық кодекстің 199-бабының 2-тармағында осы қылмыстың ауырлататын құрамы көрсетілген. Ауырлататын кұрамының затына — Қазақстан Республикасында тіркелген тауарлық белгіге немесе тауардың шыққан атауына қатысты ескерту таңбаларын заңсыз пайдалану жатады. Осы қылмыстың ауырлататын құрамының басқа белгілері негізгі құраммен (199-баптың 1-тармағы) түгелдей ұқсас.
Ескерту таңбалары дегеніміз тауарлық белгіден, қызмет көрсету белгісінен, фирмалық атаудан, тауардың шыққан орнының атауынан баска сол тауардың Қазақстан Республикасында өндірілгенін және сонда тіркелгенін білдіретін арнаулы белгі болып табылады.
