Менеджменттің атқаратын қызметтері

· Қазіргі замандағы уәждемелік теориясын қолдана отырып, қызметкерлерді басқаруда менеджерлердің әр қайсысына демок-ратиялық көзқарас қалыптастыра білу.

· Еңбек үрдісі барысында әр қызметкерде уәждеменің мәні мен маңызын сезуге ықпал ету.

· Басқарудың әр деңгейіне сай басшылар мен қызметкерлерді ұйым ішінде қарым-қатынас жасаудың психологиялық негіздеріне оқыту.

Бұл жұмыстарды жүргізбес алдында, мыналарды талдап алу керек:

· ұйым ішіндегі уәждеме үрдісін;

· жекеше кісіге және топтарға арналған уәждемелерін және олардың ара қатынастарын;

· әр жұмыскердің қызмет барысындағ уәждемесінің қарқынын;

· қызметкердің жұмысы нәтижесіне уәждеме қалай әсер етеді.

Тәжірибе жүзінде уәждеменің екі түрін меңгерген ұйымдар менеджментті біраз жақсы жүргізеді.

Уәждеме мынадай қызмет барысындағы сипаттамаларға әсер етеді:

· жақсы жұмыс істеуге ұмтылуына;

· күш жұмсауға;

· алған бетінен қайтпауға;

· еңбекқоалыққа;

· алдына мақсат қоюға;

Уәждеме қарқынды үрдіс болғандықтан, теориялық тұрғыдан шартты бола тұрып, келесі кезеңдерді білдіреді:

· Тұтынушылықты тудырады.

· Тұтынушылықты қанағаттандыру жолдарын іздейді.

· Іс-әрекеттердің бағыты мен мақсатын анықтайды.

· Іс-әрекеттердің жүзеге асырады.

· Атқарған іс-әрекеттерге сыйақы алады.

· Тұтынушылықты қанағаттандыру немесе жою.

Уәждеме функциясы шешуші орын алады, себебі экономикалық жетістік жоспарлау, ұйымдастыру деңгейінен шамалы ғана өзгереді, ол көбінесе еңбек ұжымының хал-ахуалынан, өзіндік басқарудан, өзін-өзі көрсетуден, есеп-қисаптан және де жұмыскерлердің қажетін өтеуден барынша жоғары болады.

Бақылау – қызмет барысының басқа функциялар арқылы ұйымның мақсатына жетудегі басқару үрдісі барысында сандық және сапалық нәтижелерін тексеру.

Бақылау ұйымның бәрлық жұмыс саласын бақылау, есептеу және сұрыптау арқылы іске асады. Бақылау мәліметтері бойынша:

1. Анықталған кемшіліктер жоылады;

2. Қабылданған шешудер, нұсқаулар, бизнес-жоспардың көрсеткіштері түзетіледі.

Дұрыс жолға қойылған бақылау уақытыл, қарапайымды, шаруаға тиімді, соңғы нәтиже қорытындысына бағыталып отырады.

Ұйымның, оның бөлімшелерінің өндірісті-коммерциялық нақтылы қорытындалары қаралған бизнес-жоспармен салыстырылып, оның ауысу жағдайларын анықтайды, оның себептерін сұрыптап, олардың теріс жақтарын өзгертуге болатын анық шараларды жасай.

Бақылау ұйымның алғашқы есебінің нұсқасын және статистикалық есеп-қисабын жасауда қажет. Бақылау миліметтері – формалды түрде түскен ақпараттың маңызын эталонды болып келетін көрсеткіштермен салыстырып, оларды пайдалауға жарайтындарын компьютерге салып өңдейді. Бұл арада құжаттардың дұрыс тексеріп, кеткен қателерді жөндейді. Бұл мәліметтер түрлі түрде түсуі мүмкін, жазба қағаздар ретінде (бланкілер, кестелер, т.с.с.) және машиналы түрде, оның ішінде қымбат болып келетін компьютерлік жолдармен орындалғандар, – лазерлік табақшалар мен табақтар, магниттік таспалар, т.с.с. түрінде болуы мүмкін. Сондықтан қатесіз мәліметтер мекеменің ақшалай қаржыларын үнемдейді. Басқару функциясын орындауды бақылаудың үш түрі белгілі:

1. Алдын ала болатын;

2. Ағындағы;

3. Қорытынды (жиынтықты).

Бақылау тек бақылау жүргізу үшін емес, ол мекеме барлық жұмыстарының оң болуын көздейді. Бақылау жүргізу – басқарудың өте қымбат түрі, сондықтан артық ақпарат жинаудың қажеті жоқ, тек олардың релевантты, орынды болып келетін, шын мәнінде маңызды да қажет мәліметтерді жинау керек

Басқару жұмысында бақылаудың анық бөлініп тұратын үш кезеңін айтуға болады:

1. Мекеме жұмысының өндірістік-коммерциялы көрсеткіш-терінің эталонын, стандарттарын және өлшемдерін жасау.

2. Мекеме жұмысының қорытындыларын сол эталондармен, стандарттармен және өлшемдеріме салыстыру.

3. Қажетті түзету жұмыстарын атқару.

Өзіндік тесеру сұрақтары:

1. Менеджменттің қысқаша үш анықтамасын айтықың.

2. «Менеджмент» пен «басқару» түсініктері бірде ме? Өз жауабыңызды негіздеңіз.

3. Менеджмент пәніне анықтама беріңіз.

4. «Менеджер» терминінің үш мәнін келтіріңіз.

5. Менеджменттің қағидаттарын қалыптастырған және жәрия еткен алғашқы кім?

6. Неліктен білім экономикалық ресурстаға жатады және бұл қазіргі даму кезеңінде Қазақстанға қаншалықты көкейкесті мәселе болмақ?

7. Классикалық ғылыми басқаруға қандай қағидаттарды жатқызуға болады?

8. Бір адамның басқаруныстыруға болады?

9. Менеджментің нысанына/субъектісіне нелер/кімдер жатады?

10. Менеджменттің нысаны мен субъектілер арасындағы байланыс нені білдіреді?

11. «Жұмыстың тиімділігі» мен «менеджменттің тиімділігі» түсініктер арасының айырмашылы неде?

12. Мекеме жұмысының қорытындысын анықтау кезінде менеджмент тиімділігін қандай көрсеткіштермен анықтайды?

13. Басқару тиімділігін қандай экономикалық көрсеткіштермен анықтайды?

14. Менеджмента тиімділігін көтеруде қандай негізгі шара-ларды білесіз?

15. Маслоу пирамидасында адамдар қажеттілігін бөлуде қандай мән салыған?

16. «Уәждеме» және «уәждемеленген» түсініктерінде анықтама беріңіз. Сіз өзіңіз қандай терминдерді пайдаланансыз? Неліктен?

17. Уәждемені зерделеуде қандай екі бағытты ажыратады? Қайсысының Сіз болашағы көп деп есептейсіз? Неліктен?

18. Бақылаудың негізгі үш түрін атаңыз. Сіз басқарудың қай түрі ең күрделі деп есептейсіз? Неге?

19. Менеджмент қызметіні есебінде бақылаудың тәртібі қанша кезеңдерден тұрады? Қай кезең Сіздің ойыңызша ең жауапкершілігі жоғары деп есептейсіз? Өз жауабыңызды түсіндіріңіз.