3. Реферат, эссе, баяндама тақырыптары:
- Адам Смит және оның «көрінбейтін қол» қағидасы;
- Альфред Маршалл және оның еңбектері;
- Леон Вальрас және оның теориялары;
- Нарық: нарық жағдайындағы келісім шарттар және трансакциондық шығындар. Р. Коуздың нарық туралы теориялары;
- Өркениетті экономика жағдайында нарық теориясының жаңа мүмкіндіктері мен белгілері;
- Қазақстандағы нарықтық қатынастардың қалыптасуы мен даму кезеңдері, қайшылықтары мен нәтижелері;
- Қазақстандағы нарықтық қатынастардың дамуының жаңа сатылары;
- Нарық механизмінің артықшылықтары мен кемшіліктері.
4. Өзіндік жазба жұмыстар бойынша конспект жазу:
- Нарықтық тепе – теңдіктің статикалық моделі: салыстырмалы статика әдісі, жаңа тепе – теңдікке өту ережесі, т.б.;
- Әртүрлі игіліктерге деген сұраныс пен ұсыныс икемділіктерінің мағынасы мен сипаттамаларының кестесін жасау;
- Нарықты реттеу және бақылау: бағаға мемлекет тарапынан бақылау, салықтар мен субсидиялар, квоталау, т.б.;
- Сұраныс пен ұсыныс заңдарының универсалдылығы (жан - жақтылығы).
- Нүктелік икемділік және доғалық икемділік.
5. Тақырып бойынша мысалдарды, жаттығуларды, есептерді, ситуацияларды, т.б. тапсырмаларды орындау:
1. Сиыр етіне деген сұраныс кестесі берілген:
| Баға, теңге/кг | 1 айдағы сұраныс көлемі, тоннамен |
а) Сиыр етіне деген сұраныс қисығын сызыңыз. Бұл қисықтың көлбеулігі қандай?
2. Егер кинотаетр билетті 2 теңгеден сатса, онда 100 билет сата алады. 1 теңгеден сатса 150 билет сата алады, ал 3 теңгеден сатса 50 билет сата алады. Табу керек:
1) Қай бағамен сатқанда кинотеатр көп билет сата алады?
2) 75 билет сату үшін қай бағамен сатқан тиімді?
3. Төмендегі кестеде консервіленген фасоль нарығындағы әртүрлі ситуацияларды сипаттайтын мәліметтер көрсетілген.
| Баға (теңгемен) | Сұраныс көлемі (1 ж. млн. банка) | Ұсыныс көлемі (1 ж. млн. банка) |
Табу керек:
1) Кестенің мәліметтері бойынша сұраныс және ұсыныс қисықтарын салыңыз;
2) Егер бір банка фасольдің нарықтық бағасы 8 теңге болса, онда бұл нарық үшін артықшылық па, әлде тапшылық па?
3) Егер бір банка фасольдің тепе-теңдік бағасы 32 теңге болса, онда бұл нарық үшін қандай құбылыс тән – артықшылық па, әлде тапшылық па? Олардың көлемі қандай?
4) Нарықтағы тепе-теңдік баға қаншаға тең?
5) Тұтыну шығындарының өсуі нәтижесінде әрбір баға деңгейінде тұтынылатын консервіленген фасоль 15 млн. банкаға артты. Тепе-теңдік баға және өндірістің тепе-теңдік көлемі қандай болады?
4. Төмендегі кестеде көрсетілген өзгерістер сұраныс пен ұсынысқа қалай әсер етеді? Олардың әсерін сұраныс пен ұсыныс қисықтарының көмегімен сипаттаңыз (бос бағандарға «белгі» қойып шығыңыз, бұл белгілердің атауы осы өзгерістердің тиімділігін сипаттауы керек).
| Өзгерістер | Сұраныс қисығының жылжуы | Сұраныстың қисық бойымен жылжуы | Ұсыныс қисығының жылжуы | Ұсыныстың қисық бойымен жылжуы |
| 1. Бәсекелес тауар бағаларының өзгеруі | ||||
| 2. Жаңа технология еңгізу | ||||
| 3. Тауарға деген сәннің өзгеруі | ||||
| 4. Тұтыну табыстарының өсуі | ||||
| 5. Шиказат бағасының өзгеруі |
5. Айталық сұраныс пен ұсыныстың теңдеуі былай берілген:
QD=60-0,5P
QS= -10+0,2P
Табу керек:
1) тепе-теңдік көлемді және тепе-теңдік бағаны анықтау;
2) айталық, сатып алушыға 10 теңге көлемінде салық салынады. Тепе-теңдік параметрлерін анықтаңыз;
3) кім және қандай мөлшерде салық төлейді;
4) сатып алушыларға бағаның 10 пайызы мөлшерінде субсидия енгізілді дейік, онда жаңа тепе-теңдіктің жаңа параметрлерін анықтаңыз (субсидия мынаған тең = 01Р);
5) кім және қандай мөлшерде субсидия алады.
6. 5-ші есептің 1-ші және 2-ші пункттерінің мәліметтеріне сәйкес мыналарды анықтаңыз:
1) салық салу кезіндегі сатушы мен сатып алушының артықшылығын (ұтысын);
2) салық салынғаннан кейінгі сатушы мен сатып алушының артықшылығын (ұтысын);
3) салық салу кезіндегі сатушы мен сатып алушының жоғалтуларын (ұтылысын);
4) қоғамның таза жоғалтуларын анықтау;
5) сатушылар мен сатып алушылардың таза жоғалтуларын.
7. Сұраныс функциясы мынадай формуламен берілген: Qd = 20 – 2P, ал ұсыныс функциясының формуласы мынадай: Qs = 14 + 4P, мұндағы Qd және Qs – сұраныс көлемі және ұсыныс көлемі, Р – «Х» және «У» тауарларының бағасы. Тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз.
8. Төмендегі кестенің мәліметтері негізінде нарықтық сұраныс көлемін анықтаңыз және А, В, С тұтынушылардың жеке сұраныстарының қисығын және нарықтық сұраныс қисығын анықтаңыз:
| Баға (Р) | Тұтынушылардың сұраныс көлемі (кг/айына) | Нарықтық сұраныс көлемі | ||
| А | В | С | ||
| - | - | |||
9. Төмендегі кестенің мәліметтері негізінде нарықтық ұсыныс көлемін анықтаңыз және А, В, С өндірушілердің жеке ұсыныстарының қисығын және нарықтық ұсыныс қисығын анықтаңыз:
| Баға (Р) | Өндірушілердің ұсыныс көлемі (тонна/айына) | Нарықтық ұсыныс көлемі | ||
| А | В | С | ||
| - | - |
10. Төмендегі кестенің берілгендерін пайдаланып тауарға нарықтық сұраныс қисығын салыңыз:
| Баға (Р) | Тұтынушылардың сұраныс (Q) көлемі | ||
| А | В | С | |
| - | - | ||
| - | |||
11. Төмендегі кестенің мәліметтері негізінде нарықтық сұраныс және нарықтық ұсыныс қисықтарын салыңыз. График арқылы тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз:
| Баға | |||||
| Сұраныс көлемі | |||||
| Ұсыныс көлемі |
12. Төмендегі кестенің мәліметтері негізінде тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз, сәйкес графикті салыңыз:
| Баға | |||||
| Сұраныс көлемі | |||||
| Ұсыныс көлемі |
13. Тауарға деген сұраныс функциясы мынадай: Qd = 200 – 2P, ал ұсыныс функциясы: Qs = 130 + 5P. Тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз.
14. Тауарға деген сұраныс функциясы мынадай: Qd = 180 – 4P, ал ұсыныс функциясы: Qs = 100 + 4P:
а) тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз;
ә) егер үкімет тауардың әр бірлігіне 3 теңге көлемінде салық еңгізсе, онда тепе-теңдік баға және сұраныс көлемі қалай өзгеретіндігін анықтаңыз.
15. Тауарға деген сұраныс функциясы мынадай: Qd = 60 – 3P, ал ұсыныс функциясы: Qs = 15 + 2P:
а) тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз;
ә) егер үкімет тауардың әр бірлігіне 2 теңге көлемінде салық еңгізсе, онда тепе-теңдік баға және сұраныс көлемі қалай өзгеретіндігін анықтаңыз.
16. А тауарына деген сұраныс қисығы мынадай теңдікпен берілген: Qd = 24 - 2P, ал ұсыныс қисығы: Qs = 8 + 2P:
а) тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз;
ә) егер үкімет тауардың әр бірлігіне 1 теңге көлемінде субсидия еңгізсе, онда тепе-теңдік баға және сұраныс көлемі қалай өзгеретіндігін анықтаңыз;
б) ә) пунктісін график арқылы сипаттаңыз.
17. Ұнға деген сұраныс қисығы мынадай теңдікпен берілген:
Qd = 14 - 2P, ал ұсыныс қисығы: Qs = 2 + P:
а) тепе-теңдік бағаны және тепе-теңдік көлемді анықтаңыз;
ә) бұл жағдайды график арқылы сипаттаңыз;
б) егер үкімет 3 теңге деңгейінде ұнның ең жоғарғы бағасын белгілесе, онда жағдай қалай өзгереді?
18. 1 кг. бидайдың нарықтық бағасы 3 теңгеге тең. Айталық, мемлекет фермерлерді қолдау мақсатында 1 кг. бидайдың бағасын 4 теңге деп бекітті. Онда:
а) бұл жағдайдың себептері қандай?
ә) бұл жағдайды график арқылы сипаттаңыз;
б) осы мәселелерді қалай шешуге болады?
19. Айталық, мемлекет әлеуметтік мақсаттарға байланысты бірінші қажеттіліктегі тауарлардың (нан, дәрі-дәрмек, т.б.) бағасын нарықтық бағадан төмен қылып бекітеді. Онда:
а) мұндай қадам жасаудың салдарлары қандай?
ә) бұл жағдайды график арқылы сипаттаңыз;
б) мемлекет қандай шаралардың көмегімен бұл мәселелерді шеше алады?
в) осы әлеуметтік мәселелерді шешудің басқа да альтернативтік жолдары бар ма?
20. Фермерлер үшін және жалпы қоғам үшін картоп өсіруде аса жоғары ауыл шаруашылық технологияның еңгізілуін графиктің көмегімен талдаңыз.
21. Қысқа мерзімде мұнайдың әлемдік нарығында ұсыныстың қысқаруы қандай жағдайға әкелетінін түсіндіріңіз.
22. Айталық, үкімет темекі өнімдеріне салықты көтереді және бір уақытта темекі шегудің адам денсаулығына қауіпті екендігі жөнінде іс-шаралар жүргізеді. Бұл екі шараның жеке-жеке жүргізілуі темекі нарығына қалай әсер етеді? Жалпы нәтиже қандай болады?
23. Егер мемлекет бензиннің бағасын тепе-теңдік бағадан жоғары етіп тағайындаса, онда қандай жағдай туындайды? Өз жауабыңызды график арқылы түсіндіріңіз.
24. Айталық, А тауарының бағасы 2-ден 4-ке өскенде сұраныс 100 бірліктен 80 бірлікке дейін төмендейді. Сұраныстың бағалық икемділігінің коэффициентін, икемділктің түрін және тауардың типін анықтаңыз.
25. Егер тауардың бағасы 10%-ға өссе, онда оның сұранысы 5%-ға өседі. Мұндай жағдайда икемділіктің түрін және тауардың типін қалай сипаттауға болады?
26. Төмендегі кестеде В тауарына деген сұраныстың функциясын сипаттайтын мәліметтер берілген:
| В тауары бірлігінің бағасы Р | Сұраныс көлемі Q | Табыс | Сұраныстың бағалық икемділігінің коэффициенттері |
а) В тауарына деген сұраныс қисығын сызыңыз;
ә) әрбір баға деңгейінде фирманың табысын анықтап оның нәтижелерін кестеге енгізіңіз;
б) бағаның қай деңгейіне дейін табыс артады?
в) баға мен табыстың өзара байланысы негізінде бағаның қай деңгейінде сұраныс икемсіз болады;
г) сұраныстың бағалық икемділігінің коэффициенттерін анықтап оларды кестеге енгізіңіз.
27. Егер табыс 100 бірліктен 120 бірлікке дейін өссе, онда тауарға деген сұраныс 8 бірліктен 6 бірлікке дейін төмендейді. Табысқа байланысты сұраныс икемділігінің коэффициентін есептеңіз және тауардың типін анықтаңыз.
28. Айталық, Х тауарының бағасы 2-ден 4 бірлікке дейін өсті, ал У тауарына деген сұраныс 4 бірліктен 6 бірлікке дейін өседі. Х және У тауарының типін анықтаңыз, сондай-ақ сұраныстың қиылысқан икемділігінің коэффициентін анықтаңыз.
29. Төмендегі кестеде В тауарының ұсыныс функциясы жөнінде мәліметтер берілген:
| Баға | |||||
| Ұсыныс көлемі | |||||
| Ұсыныстың бағалық икемділігінің коэффициенттері |
а) ұсыныс қисығын салыңыз;
ә) ұсыныстың бағалық икемділігінің коэффициенттерін есептеп олардың мәндерін кестеге еңгізіңіз;
б) ұсыныстың бағалық икемділігінің коэффициенттерінің мәндері мен қарқыны туралы қандай нәтиже шығаруға болады?
30. Тауардың бағасы 16-дан 20-ға өскенде оның сұранысы 100 бірліктен 80 бірлікке дейін қысқарады. Сұраныстың доғалық икемділігінің коэффициентін анықтаңыз.
31. Төмендегі кестеге сұраныстың бағалық икемділігі коэффициенттерінің мәндерін еңгізіңіз:
| Сұраныстың бағалық икемділігінің коэффициенттері | Икемділіктің түрлері | ||||
| Икемді сұраныс | Икемсіз сұраныс | Бірлік икемді сұраныс | Абсолютті икемді сұраныс | Абсолютті икемсіз сұраныс | |
| Ед |
6. Тақырып бойынша тест тапсырмаларының сұрақтарына жауап беру:
1. Қай фактордың өзгерісі сұраныс қисығын оңға және солға өзгертпейді:
А) тауардың бағасы В) тұтынушылардың талғамы С) тұтынушылардың саны мен жас ерекшелігі D) күтім Е) табыс деңгейі
2. Нарықтағы ұсыныс қисығы қалай қалыптасады:
А) жеке ұсыныс көлемдерін қосу арқылы В) өнiмнiң әр денгейiндегi жиынтық шығынды есептеу арқылы С) нарықтық сұраныс қисығы арқылы D) өндiрiстiң техникалық тиiмдiлiгiн анықтау арқылы Е) ғылыми –техникалық жетістіктердің нәтижелері арқылы
3. Егер бағаның 8%-ға төмендеуi ұсыныс көлемiн 5%-ға төмендетсе, онда бұл ұсыныс:
А) икемсiз В) бiрлiк икемдi С) икемдi D) абсолюттi икемдi Е) абсолюттi икемсiз
4. Нарықтық сұраныс қисығы:
А) тауар бағасының өсуі кезінде оның тұтыну мөлшерінің өсуін көрсетеді
В) тауар аса сәнді болғанда оның тұтыну мөлшерінің көрсетеді
С) тұрғындардың табыстары қысқарған кезде тауарлардың тұтыну мөлшерінің төмендеуін көрсетеді
D) тауар бағасының өсуі кезінде оның тұтыну мөлшерінің азаюын көрсетеді
Е) тауар бағасының өсуі кезінде оның тұтыну мөлшерінің өзгермейтіндігін көрсетеді
5. Мемлекет тепе-теңдік бағадан жоғары деңгейде Х тауары бағасының шегін белгіледі. Осының салдарынан:
А) осы тауардың артықшылығы орын алады В) осы тауардың тапшылығы орын алады
С) тепе-теңдік баға осы деңгейге дейін көтеріледі D) осы тауардың ұсынысы төмендейді
Е) тауардың көлемі бәрібір өзгермейді
6. Сұраныс бағасы дегеніміз – бұл:
А) ұсыныс көлемі арқылы анықталатын тұрақты баға
В) тұтынушының сол тауарды немесе қызметті сатып алуға дайын ең минималды бағасы
С) тұтынушының сол тауарды немесе қызметті сатып алуға дайын орташа бағасы
D) белгілі бір нарықтық ортада тұтынушының сатып алуға дайын тауарлары мен қызметтерінің ең кіші көлемі
Е) тұтынушының сол тауарды немесе қызметті сатып алуға дайын максималды бағасы
7. Егер нарықтық баға тепе-теңдіктен төмен орналасса, онда:
А) тұтынушылар сатып алмайды В) өндірушілер өнім ұсынысын арттырады С) тауар тапшылығы орын алады D) барлық тұтынушылар қанағаттандырылады Е) артық ұсыныс пайда болады
8. Қай ұғым адамдардың төлем қабілеті барлығын көрсетеді:
А) талап В) қажеттілік С) ықылас D) сұраныс Е) ұсыныс
9. Сұраныстың қиылысқан икемділігі дегеніміз – бұл:
А) сұраныс қисығының бойымен тауар бағасының бір пайыздық өзгерісіне байланысты, сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгерісінің көрсеткіші (басқа факторлар тұрақты болса)
В) табыстың өзгеруіне байланысты сұраныс көлемінің пайыздық өзгеруі
С) Х тауар бағасының пайыздық өзгеруіне орай Y тауарына деген сұраныс көлемінің пайыздық өзгеруі D) бағалардың, табыстың және басқа да факторлардың өзгеруіне байланысты сұраныстың өзгеру реакциялары Е) аталғандардың ешқайсысы дұрыс емес
10. Егер тауардың қандай да болмасын көлемі бір бағамен сатылса, онда тауар сұранысы қандай?
А) абсолютті икемсіз В) абсолютті икемді С) икемді D) икемсіз Е) бірлік икемді
11. Сұраныстың табыс бойынша икемділігі дегеніміз – бұл...:
А) сұраныс көлемінің пайыздық өзгерісінің табыстың пайыздық өзгерісіне қатынасы
В) ұсыныс көлемінің пайыздық өзгерісінің бағаның пайыздық өзгерісіне қатынасы
С) сұраныс көлемінің бағаның өзгеруіне орай реакциялық дәрежесі
D) ұсыныс көлемінің бағаның өзгеруіне байланысты реакциялық дәрежесі
Е) сұраныс табыс бойынша икемділікке ие болмайды
12. Технологиялық жетістіктер нені жылжытады:
А) сұраныс қисығын жоғары және оңға В) сұраныс кисығын төмен және оңға С) ұсыныс қисығын төмен және оңға D) ұсыныс қисығы өзгермейдi Е) ұсыныс қисығын оңға
13. Ұсыныс заңы ненi мазмұндайды:
А) баға түскенде ұсыныс солға ығысады В) баға түскенде ұсыныс деңгейi артады
С) баға көтерiлгенде ұсыныс қисығы оңға ығысады D) баға көтерiлгенде ұсыныс көлемi өседi Е) ұсыныс көлемi арт-қанда баға көтерiледi
14. Ұсыныс қисығы оңға жылжиды, егер:
А) салықтар өссе В) сол өнімді өндірудің тиімділігі артса С) сол өнімге сұраныс көлемі өссе D) басты ресустарға баға өссе Е) сол өнімге деген сұраныс көлемі азайса
15. Нарықтағы ұсыныс қисығы қалай қалыптасады:
А) нарықтық сұраныс қисығы арқылы В) өнiмнiң әр денгейiндегi жиынтық шығынды есептеу арқылы С) жеке ұсыныс қисықтарын қосу арқылы D) өндiрiстiң техникалық тиiмдiлiгiн анықтау арқылы Е) сыртқы экономикалық жағдайлар өзгерiсiнiң фирмаларға әсерiн анықтау арқылы
16. Абсолюттi икемсiз сұраныс қисығы қандай?
А) көлденең сызық В) қисайған сызық С) оң бағытталған қисық D) тік сызық
Е) терiс бағытталған қисық
17. В тауарының сұраныс функциясы берілген: Qd = 26-4p және ұсыныс функциясы: Qs = 8 + 2p. Егер баға 5 -ке тең болса, онда нарықта қандай жағдай орын алады?
А) артықшылық және Q сатылуы = 18
В) тапшылық, Q сатылуы = 6
С) тапшылық, Q сатылуы = 18
D) артықшылық және Q сатылуы = 8
Е) артықшылық және Q сатылуы = 1
18. Тепе – теңдік баға дегеніміз – бұл...:
А) сұраныс көлемі мен ұсыныс көлемі теңескендегі қалыптасатын баға В) жекелеген сатып алушының тепе-теңдік бағасы С) жекелеген сатушының тепе-теңдік бағасы
D) өндірушінің ұзақ мерзімге белгілеген тепе-теңдік бағасы Е) көп шығын жұмсалған баға
19. Сұраныстың бағалық икемділігі нөлге тең. Бұл жағдайда:
А) осы баға бойынша тауардың кез-келген көлемін сатуға болады
В) тауардың осы көлемін кез-келген бағамен сатуға болады
С) тауардың кез-келген көлемі кез-келген бағамен сатылады
D) тұтынушылар тауардың көлемі мен бағасының өзгеруіне мүмкіндік бермейді
Е) ұсыныс өзгереді
20. Егер тауар бағасының 1% төмендеуi сұраныс көлемiн 2% көбейтсе, онда бұл сұраныс:
А) икемсiз В) икемдi С) бiрлiк икемдi D) абсолюттi икемсiз Е) икемділігі 1-ге тең
21. Сұраныс қисығы нені көрсетеді:
А) белгілі бір баға бойынша тұтынушының алатын жалпы пайдалылығын
В) белгілі бір баға бойынша тұтынушының алатын шекті пайдалылығының көлемін
С) берілген баға бойынша тұтынушы сұранысының қандай екендігін
D) тұтынушы белгілі бір пайдалылықтың мөлшерін алу үшін белгілі бір ақша сомасын төлеуге даярлығын Е) ұсыныстың өзгеруін
22. Сұраныстың бағалық икемділігі дегеніміз – бұл:
А) сұраныс қисығының бойымен тауар бағасының бір пайыздық өзгерісіне байланысты, сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгерісінің көрсеткіші (басқа факторлар тұрақты болса)
В) табыстың өзгеруіне байланысты сұраныс көлемінің пайыздық өзгеруі
С) У тауарының пайыздық өзгеруіне байланысты Х тауарының сұраныс мөлшерінің пайыздық өзгеруі D) бағалардың, табыстың және басқа да факторлардың өзгеруіне байланысты сұраныстың өзгеру реакциялары Е) ұсыныстың өзгеруі
23. Икемді сұраныс деп біз қандай сұранысты айтамыз:
А) баға мен сұраныс көлемі бірдей пайызға өзгерген жағдайды айтады
В) сұраныс көлемі бағаға қарағанда аз өзгерген жағдайды айтады
С) сұраныс көлемі бағаға қарағанда артық өзгерген жағдай, сондықтан баға түскенде сұраныс көлемі артады
D) сұраныс қисығы оң көлбеулі болған жағдайды айтады
Е) баға мен сұраныс көлемінің бірдей мөлшерде өзгеруін айтады
24. Сұраныстың өзгеруі мен сұраныс көлемі өзгеруінің айырмашылығы неде?
А) сұраныстың өзгеруі кезінде сұраныс қисығы жылжиды (оңға немесе солға)
В) сұраныстың өзгеруі оны анықтайтын бағалық факторлардың өзгерісінен болады
С) сұраныс көлемінің өзгеруі бағалық емес факторлардың өзгерістері нәтижесінде орын алады
D) сұраныс көлемінің өзгеруі – бұл сұраныс қисығының жылжуы
Е) сұраныс көлемінің өзгеруі – бұл сұраныс қисығының солға жылжуы
25. Фирмаға салынатын салық мөлшерінің артуы:
А) сұраныс қисығын оңға жылжытады В) ұсыныс қисығын оңға жылжытады С) ұсыныс қисығы өзгермейдi D) ұсыныс қисығын солға жылжытады Е) нарықта ештеңені де өзгертпейді
26. Ұсыныс қисығы оңға жылжиды, егер:
А) салықтар өссе В) сол өнімді өндірудің тиімділігі артса С) сол өнімге сұраныс өссе
D) басты ресустарға баға өссе Е) ұсыныс көлемі артса
27. Егер де тауардың бағасы сұраныс пен ұсыныс қисықтарының қиылысу нүктесінен төмен болса, онда:
А) жұмыссыздық пайда болады В) артықшылық орын алады С) ресурстар қымбаттайды
D) тауар тапшылығы пайда болады Е) инфляциялық құбылыстар байқалады
28. Үкімет шығарылатын тауарға қосымша салық еңгізді. Бұл жағдай ұсыныс қисығына қалай әсер етеді?
А) солға жылжиды В) оңға жылжиды С) қисық өзгермейді D) ұсыныс қисығының көлбеу бұрышы өзгереді Е) ұсыныс қисығының көлбеу бұрышы өзгермейді
29. Ұсыныс қисығының теңдеуі берілген: S = a+b Р, баға нөлге тең болғанда ұсыныс көлемі қаншаға тең болады?
А) Q = а В) Q = а+b С) Q = -b D) Q = b Е) Q = bР
30. Сұраныс функциясы берілген: D = 10 - 2p, мұндағы р- тауар бағасы, D – сұраныс көлемі. Қандай бағада тауарға деген сұраныс нөлге тең болады?
А) 5 В) ½ С) -5 D) 10 Е) 2
31. Жеке сұранысқа әсер ететін факторлар:
А) тұтынушының талғамы В) тұтынушының табысы С) тауардың бағасы D) алмастырушы тауарлардың бағасы Е) аталғандардың барлығы дұрыс
32. Сағызға деген сұраныс баға бойынша икемді болса, онда оның бағасының төмендеуі:
А) тұтынушылардың сағызға деген сұраныс көлемін арттырады
В) тұтынушылардың сағызға деген сұраныс көлемін төмендетеді
С) азық-түлік өнімдерінің сұранысын арттырады
D) азық-түлік өнімдерінің сұранысын төмендетеді
Е) өндірушілердің ұсыныс көлемін арттырады
33. Сұраныс функциясы берілген: D =10 - 2p және ұсыныс функциясы: S = 4 + p. Тауардың тепе-теңдік бағасы қаншаға тең?
А) 2 В) 3 С) 2,5 D) 1 Е) 6/5
34. Сұраныс функциясы берілген: D =10 - 2p және ұсыныс функциясы: S = 4 + p. Егер мемлекет бағаны 4 деп бекітсе, онда нарықта қандай жағдай орын алады?
А) артықшылық = 6 В) тапшылық = 2 С) тепе-теңдік орын алады
D) артықшылық = 4 Е) тапшылық = 1
35. Сұраныс көлемі азайғанда сұраныс қисығы қалай жылжиды?
А) сағат тiлiне қарсы немесе қисық бойымен төмен В) сағат тiлi бойынша немесе қисық бойымен жоғары С) жоғары және оңға D) төмен және солға Е) мұндай жағдайда қисық тік сызыққа айналады
36. Егер белгілі бір тауарға деген сұраныс пен ұсыныс қатар өссе, онда:
А) сол тауардың бағасы өседі В) тауардың жалпы саны көбейеді С) ресурстарға деген баға төмендейді D) баға деңгейі төмендейді Е) сол тауарды өндіру үшін қажетті ресурстардың бағасы өседі
37. Мына төмендегі тұжырымдардың қайсысы икемсіз сұраныстың сипаттамасына жатпайды:
А) тауардың сұранысы икемсіз болғанда тұтынушылар бұл тауарды сатып алғанда өз табыстарының көп бөлігін жұмсайды
В) бұл тауар тұтынушылар үшін бірінші қажеттілікті тауарлар болып табылады
С) сұраныс көлемінің пайыздық өзгерісі бағаның пайыздық өзгерісінен аз болып келеді
D) ауыстырушы – тауарлардың көп болуы
Е) нарықта алмастырушы - тауарлардың көп болмауы
38. Ұсыныс заңы дегеніміз – бұл:
А) нарықтағы тауарлар мен қызметтердің бағасы және көлемі арасындағы кері тәуелділік
В) тұтынылатын тауардың бағасы өскенде оған деген сұраныс көлемінің де өсуін сипаттайтын заң
С) нарықтағы тауарлар мен қызметтердің бағасы және көлемі арасындағы тура тәуелділік
D) өндіріс ауқымы кеңейгенде сол өндіріске жұмсалатын факторлардың саны өскен сайын оның әкелетін тиімділігінің төмендеуін көрсететін заң
Е) тауарлар мен қызметтер бағасы мен ресурстар бағасы арасындағы өзгеріс заңы
39. Нарықтағы тепе-теңдік баға дегеніміз:
А) кез келген тұтынушының белгілі бір тауар алуы үшін төлейтін бағасы
В) ұсыныс көлемі мен сұраныс көлемін теңестіретін баға
С) үкімет тарапынан белгіленетін баға
D) өндірушінің өзінің тауарына белгілей алатын бағасы
Е) салық салынғаннан кейінгі қалыптасатын баға
40. Сұраныс қисығы солға жылжиды, егер:
А) тұтынушылардың табыстары өссе В) тұтынушылардың төлейтін салықтары өссе
С) тұтынушылардың саны өссе D) тауар ұсынысы өссе Е) тауардың бағасы жоғарыласа
41. Қандай шарт кезінде сұраныс баға бойынша икемді?
А) Ed > 1 В) Ed < 1 С) Ed = 0 D) Ed = 1 Е) Ed = 0,6
42. Басқа шарттар тұрақты болғанда баға деңгейі өссе, онда ол ұсыныс заңына қалай әсер етеді?
А) ұсыныс заңына сәйкес ұсыныс көлемі төмендейді В) ұсыныс заңына сәйкес ұсыныс көлемі артады С) ұсыныс заңына сәйкес ұсыныс төмендейді D) ұсыныс заңына сәйкес ұсыныс артады Е) ұсыныс заңына сәйкес ұсыныс көлемі өзгермейді
43. Баға 5%-ға төмендесе сұраныс көлемі 8 %-ға артады, онда берілген сұраныс:
А) икемсіз В) бірлік икемді С) икемді D) абсолютті икемді Е) абсолютті икемсіз
44. Егер тауар бағасының 2% төмендеуi сұраныс көлемiн 2,5% көбейтсе, онда бұл сұраныс:
А) икемсiз В) икемдi С) бiрлiк икемдi D) абсолюттi икемсiз Е) абсолютті икемді
45. Мыналардың қайсысы нарықтық жүйені сипаттайды:
А) тек сұранысқа ие болған тауарлар ғана өндіріледі
В) нарықта ақпаратпен алмасу жүзеге асырылады
С) тапшылық мәселесі баға механизмі арқылы шешіледі
D) артықшылық мәселесі баға механизмі арқылы шешіледі
Е) аталғандардың барлығы дұрыс
46. Белгілі бір жағдайлар нәтижесінде белгілі бір фирманың табысы төмендей бастады. Сондықтанда бірқатар фирмалар нарықтан кетуі ықтимал. Осының салдарынан:
А) сұраныс қисығы оңға жылжиды В) ұсыныс қисығы оңға жылжиды С) сұраныс қисығы солға жылжиды D) ұсыныс қисығы солға жылжиды Е) ұсыныс қисығының бойында өзгеріс байқалады
47. Мыналардың қайсысы сұранысқа әсер ететін факторларға жатпайды?
А) берілген тауардың бағасы
В) берілген тауарды алмастыратын тауарлардың бағасы С) берілген тауарды толықтыратын тауарлардың бағасы D) салықтар мен дотациялар E) табыс көлемі
48. Сұраныс қисығының бойымен жылжып отыру мына тұжырымдардың қайсысын
сипаттайды?
А) тұтынушылар табысының өзгеруіне байланысты сұраныс көлемінің өзгеруі
В) бағаның әртүрлі деңгейіне сәйкес сұраныс көлемінің өзгеруі
С) тұтынушылар табысының өзгеруіне байланысты сұраныстың өзгеруі
D) бағаның әртүрлі деңгейіне сәйкес сұраныстың өзгеруі
E) тұрақты баға деңгейіне сәйкес сұраныс көлемінің өзгеруі
49. Белгілі бір уақытта Х тауарына деген сұраныс көлемі Q1- ден Q2- ге өзгереді дейік
(суретті қараңыз). Себебі:
А) Х тауарын алмастыратын тауардың бағасы төмендеді В) Х тауарын толықтыратын тауардың бағасы төмендеді С) осы тауардың бағасы өсті D) осы тауардың бағасы төмендеді E) тұтынушылардың табысы артты
Р
Р2
Р1
Q2 Q1 Q
50. Қой етінің қымбаттауы сиыр етіне деген сұранысты арттырды. Осының салдарынан:
А) сиыр еті мен қой етіне деген сұраныс қисықтары өзгереді
В) тек сиыр етіне деген сұраныс қисығы өзгереді
С) тек қой етіне деген сұраныс қисығы өзгереді
D) сиыр еті мен қой етіне деген сұраныс қисықтары өзгеріссіз қалады
E) сиыр еті мен қой етіне деген ұсыныс қисықтары өзгереді
51. Белгілі бір уақытта Y тауарына деген сұраныс қисығы D1- ден D2- ге өзгерді (суретті
қараңыз). Өйткені:
А) осы тауардың бағасы төмендеді В) Y тауарын алмастыратын тауардың бағасы өсті
С) Y тауарын толықтыратын тауардың бағасы өсті D) осы тауардың бағасы төмендеді
E) осы тауарды өндіруге кеткен ресурстардың бағасы төмендеді
Р
D1 D2
Q
52. Егер бензиннің бағасы төмендесе, онда автомобильге деген сұраныстың қалай
өзгеретіндігін мына суреттерден анықтаңыз:
Р Р Р P P
 |  |  |  |  |
D1 D2 D1 D2 D D S1 S2
 |  | |  |  |
Q Q Q Q Q
А) В) С) D) E)
53. Қара бидайдың бағасы төмендеген жағдайда:
А) ақ бидайға деген сұраныс қисығы оңға жылжиды В) ақ бидайға деген сұраныс қисығы солға жылжиды С) ақ бидайдың теңдестік бағасы жоғарылайды D) қара бидайға деген сұраныс қисығы оңға жылжиды E) қара бидайға деген сұраныс қисығы солға жылжиды
54. Тұтынушылар алдағы уақытта аудио және видео техника тауарлары арзандайды деп
естиді. Демек:
А) бұл тауарларға деген сұраныс қисығы солға жылжиды В) бұл тауарларды сату көлемі азаяды С) бұл тауарларға деген сұраныс азаяды D) бұл тауарларға деген сұраныс артады
E) бұл тауарларға деген сұраныс көлемі артады
55. Нарықтық сұранысқа мына факторлардың қайсысы әсер етпейді?
А) тұтынушылардың табысы В) алмастырушы тауарлардың бағасы С) толықтырушы тауарлардың бағасы D) ресурстардың бағасы E) сатып алушылардың саны
56. Белгілі бір уақытта Х тауарының ұсыныс көлемі Q1- ден Q2- ге өзгерді (суретті қараңыз).
Себебі:
А) технология түрі өзгерді Р S
В) салық мөлшері өсті P2 ……………………………
С) осы тауардың бағасы кеміді Р1 ……………….
D) осы тауардың бағасы өсті
E) ресурстардың бағасы өсті Q1 Q2 Q
57. Студенттер асханасында шәй 20 теңгеден сатылатын. Егер кофенің бағасы 25% - ға өссе, онда:
А) шәйдің бағасы төмендейді В) кофенің сатылу көлемі артады С) шәйдің сатылу көлемі азаяды D) шәйдің сатылу көлемі артады E) шәйдің бағасы артады
58. Х тауарын өндіруге жұмсалатын материалдардың бағасы қымбаттады деп жорамалдайық, онда осының салдарынан осы тауарға деген:
А) сұраныс қисығы жоғары (оңға) жылжиды В) ұсыныс қисығы жоғары (солға) жылжиды
С) сұраныс қисығы мен ұсыныс қисығы жоғары жылжиды D) ұсыныс қисығы төмен (оңға) жылжиды E) сұраныс қисығы төмен (солға) жылжиды
59. Y тауарына ұсыныс қисығы S1 - ден S2 - ге өзгерді (суретті қараңыз). Өйткені:
А) ресустардың бағасы кеміді Р S2
В) Y тауарының бағасы кеміді S2
С) салықтың мөлшері өсті
D) Y тауарының бағасы кеміді
E) салықтың мөлшері кеміді Q
60. Қой терісінің бағасы көтерілсе, қой етінің ұсынысы қалай өзгеретіндігін мына
суреттерден анықтаңыз:
Р Р Р P P
| |  |  | |
S1 S2 S2 S1 S S S1 S2
| | | | |
Q Q Q Q Q
А) В) С) D) E)
61. Маркетологтар сіз басқаратын өндіріс шикізатының болашақта бағасы өсетінін
хабарлады. Менеджер ретінде сіз қандай шешім қабылдайсыз?
А) өндірілетін өнімнің көлемін арттырасыз В) ештенені өзгертпеуге тырысасыз
С) өндірілетін өнімнің көлемін азайтасыз D) өндірілетін өнімнің бағасын төмендетесіз
E) шикізат бағасының төмендейтіндігін күтесіз
62. Жаңғаққа деген сұраныс пен ұсыныс бір мезгілде өсетін болса, онда теңдестік баға:
А) өзгермейді В) өседі С) кемиді D) алдымен өседі, сосын кемиді E) алдымен кемиді, сосын өседі
63. Сұраныс Qd = 20 – P пен ұсыныс Qs = 10 + P функциялары берілген. Онда тауардың тепе – теңдік бағасы мен тепе – теңдік көлемі қандай болады?
А) P = 5; Q = 15 В) P = 10; Q = 12 С) P = 7; Q = 15 D) P = 15; Q = 15 E) P = 15; Q = 5
64. Үкімет Х тауарының әр данасына 4 теңгеден салық салды дейік. Соның әсерінен
тауардың нарықтағы теңдестік бағасы 30%- ға көтеріліп, ал өнім өндіру көлемі 40%- ға төмендеді. Егер салық салмастан бұрынғы жағдай мына суретте көрсетілгендей болса, онда салық салынғаннан кейінгі сатушының таза бағасы (Р) және салықтың жалпы көлемі (Т) төмендегінің қайсысы болады:
А) Р = 13 теңге, T = 400 P
В) Р = 9 теңге, T = 240 D S
С) Р = 13 теңге, T = 240 10………..
D) Р = 9 теңге, T = 400
E) Р = 12 теңге, T = 240 100 Q
65. Егер президент халықтан қысқа мерзім ішінде алтынның әр граммын 400 теңгеден сатып алуға міндеттеме жүктесе, онда сұраныс қисығы қандай болар еді?
Р Р Р P D P
S
D D
D
| | | | |
Q Q Q Q Q
А) В) С) D) E)
ШІНШІ ТАҚЫРЫП.
