Тақырып: ХІХ-ХХ ғасырдын басындағы орыс философиясы

Орыс философиясының ерекшеліктері. Ресейдің дамуын еуропалық үлгі бойынша насихаттайтын бағыт-бұл батысшылдық. Бұл бағыттың өкілдері қатарына А.И.Герцен, Н.П. Огарев, К.Д. Кавелин, Н.Г.Чернышевский, Т.Н. Грановский сияқты ойшылдар жатады, олармен В.Г.Белинский, И.С. Тургеневтер тығыз қатнас орнатты. Олардың барлығы шіркеуді сынап, материализмге сүйенді, бұл ағымнан орыстың революциялық демократтары өсіп шықты. Басшылдар Ресейдің «еуропаландыру» идеясые насихаттады және қорғады. Олардың пікірінше, ел Батыс Еуропаға бағдар ұстай отырып, тарихи қысқа уақыттың ішінде экономикалық және мәдени артта қалушылығын жойып, еуропалық және әлемдік өркениеттің толыққанды мүшесі болуы тиіс. Славянофильдік болса орыстың ерекше философиялық – идеологиялық ағымы болып табылады. Славянофильдер Ресейдің әлемдегі ерекше мессияндық (құтқарушылық) идеясын негіздеді. Славянофильдік өкілдері батысшылдарға да, революциялдық демократтарға да қарсы шықты. Бұл бағытта діни орыс философиясы өсіп шықты. Славянофильдіктің негізін қалаушылар А.С. Хомиков, И.В. Киреевский, К.С. Аксоков, Ю.Ф. Самариндер болды. Бұл идеялық позицияға В.И. Даль, А.Н. Островский, В.И. Тютчев сияқты ақын жазушылар жақын болды. Бұл қоғам қайраткерлерінің шығармашылығы бойынша, философия-Ресей өркениетті елдермен бірқатар болу үшін Батыстапн алынған үлгілердің бірі емес, ұлттық дамудың рухани жетістіктері шеңберіндегі қажетті элемент. Еркіндік пен қажеттілік үйлесімділігі мәселесін шешу үшін славянофильдер өздерінің философиялық көзқарастардағы маңызды принцп- соборшылдық ұғымын енгізді. Бұл ұғымдыдаярлаған А.С. Хомяков (1804-1860). Ол Русьтегі патриархалдық өмірді қалпына келтіру, «Қасиетті Русь» идеялдарына бет бұру, православиені ең жоғарғы бастау ретіндегі концепциясын бекіту сияқты идеяларды қолданды. Орыстың діни философиясы. Мистикалық бағытта ең алдымен В.С.Соловьевті бөліп атауға болады. В.С.Соловьев (1853-1900) діни орыс философиясының, білімнің біртұтастығы мен бүтіндігі туралы идеяның негізін қалаушы, орыстың көрнекті християндық философы. В.С.Соловьев философиясы діни философиялық дәстүрдің бүкіл рухы мен кейпін білдіреді. Көптеген ірі философтар өздерін Соловьевтің ізбасарлары ретінде санайды. дәуіріне Трубецкой шығармашылығын, Флоренцкий мен Бердяевтің ерте шығармашылығын жатқызуға болады. Қарастырылып отырған кезеңде, яғни ХІХ ғасырдың соңы мен ХХ ғасырдың бірінші жартысында Н.Ф.Федоровтың (1828-1903) философиялық көзқарастарына тоқтала келген жөн. Ол орыс космизмі мен гуманизмінің көрнекті өкілі болып табылады. Ойшылдың өзіндік көзқарастары мен негізгі ілімі «Жалпы іс философиясы» деген еңбектерінде жарияланған. Ресей есчімі әлемге танымал болған, орыстың діни философиясы дамуына өлшеусіз үлес қосқан Н.А.Бердяев (1874-1948) сияқты ұлы ойшылдары дүниеге әкелді. Бердяв философиясының мәні-болмыс мәнін субьект, яғни адам арқылы тану. Оның философиясының бастапқы нүктесі еркіндіктің болмыстан басымдылығы болып табылады. Онымен бір қатарда шығармашылық, тұлға, рух, Құдай ұғымдары тұрады. Адамдағы болмыс адам арқылы ашылады. Ло Құдай бейнесіне ұқсас жаратылған микрокосмос болғандықтан шексіз және шығармашылжан болып табылады. Адамдағы шексіздік Құдайға тән құдіреттілікпен, ал шолақтық-табиғи қырымен байланысты. Бұл жағдайда Құдайдың өзі табиғи күш емес, әлемнің мәні мен ақиқаты ретінде түсіндіріледі. Сондықтан, Бердяевтің пікірінше, Құдайсыз адам жеткілікті толысқан жан деп есептелмейді. Құдай жоқ болса, онда мән де, жоғарғы ақиқатта, мақсатта жоқ. Онда бұл үмітсіздік пен бейшаралық. Осылайша, Бердяев Құдайды жоққа шығарып, адамды Құдайға айналдыратынгуманизмге қарсы шығады. Орыстың діни философиясында антиинтелектуализм позициясының көрнекті өкілдерінің бірі Л.Шестов (1866-1938) болған. Оның іліміндегі негізгі нәрсе ақыл мен сенімнің қарама-қайшылығы, тіпті сәйкессіздігі туралы тезис болып табылады. Оның пікірінше, сезім бұл адам болмысының ерекше, анағұрлым толық, жоғарғы беткейі. Сенім адамның өмірінде сүенетін барлық идеялары құрсауынан тысқа шығуға ұмтылуы. Шестов өзінің дінтанулық ізденістерінде ортодоксалдық протестантизм позициясын ұстанады. П.А.Флоренский (1882-1937) өзінің философиялықкөзқарастарын діни сана шеңберінде дамытты. Болмыстың бүтіндігін, тұтастығын, үйлесімділігін негіздеуде тырыса отырып, ол жалпы тұтастықтың метафизикасын дайындайды. Флоренскийдің ойы «барлық жаратылыс тұтастығы құдайда» деген тұжырымға сүйене отырып, ғарыштан оның негізгі Абсолютке қарай «өрлейді». Бұл тұтастықты түсіндіру үшін ол софиологияға бет бұрды. София-«Құдай жаратқандардың идеялды анықтамаларының тұтастығы», «Киелі түпбейнелердің бейбіт жиыны»-ғарыш болмысы үйлесімділігінің түбірі болып табылады. София тұғыры мәселесі ортодоксалды православиелік дінтанушылартарапынан сынға ұшырады, өйткені Үштіктегі төртінші тұғыр туралы мәселе туындайтын еді. Флоренский көзқарасынан тағы бір күмән туындайды:егер София жаратылыс «түбірі» болса, зұлымдық пен қасірет қайдан шығады?