Ынчап келирге, чүге, кайыын бо хамык саарзык чүүлдер, аңгы-аңгы культуралар, философиялар, бижиглер болгаш шажыннар тыптып келгенил дээр болза. Веданың бодунда Панча Кроша дээр салбырын ажыдып көргеш тайылбырлап болур. Ол дээрге кижиниң сагыжының 5 чадазы дээн ол-дур, азы болза пять уровней. Чүге бир улустар мынчаар бодун алдынар, өскелери бир оске, аңгы-аңгы үзел бодалдыг.
Панча Кроша. Эң кудузундан эгелээр мен.
Анумая.
Эң куду чада, – ведалар ону бижип турар – эң чүдек, ажыы-биле чугаалаар болза, барык-ла мал-маган, черлик амытаннар чадазы. Ындыг культурада, ындыг цивилизацияны – Двипада-пашу дээр, ол дээрге ийи буттуг черлик амытаннар дээни ол. Кижи мага-боду алган дириг амытан, ынчалза-даа черлик мал-маган ышкаш чурттап чоруур. Животное получившее человеческую форму жизни.
Мал биле кижи канчаан ылгалып турарыл? Чуу-биле ылгалып турарыл? Мал 4 кузелге чагыртып чурттап чоруур: чем, секс, уйгу болгаш камгалал. Ол-ла. Бо дөрт чүүл дээш чурттап, шимченип чоруур мал-маган. Ынчангаштың бо чаданы Ведада адап кааны болза – Анумайа. Майа дээрге шывыг дээн олдур, шыпкан, шыва апкан. Анумайа – дээрге аъш-чемниң чадазы-дыр, азы болза ону бир өскээр адаары, чөргекте чаш кижиниң философиязы дээр. Көрген боор силер – чөргекте чаш кижи – тодугда аас-кежиктиг, кажан аштай бергенде – түреп турар. Ол дээрге бүдүнү-биле чем дээш чурттап чоруур байдал. Бо анумая чадазында барык-ла камгалал безин чок бооп турар. Чугле чем, секс, уйгу.
Ол чуу чувел? Ындыг культураны азы ындыг цивилизацияны чуу аңгылап турар. Ол дээрге кажан дириг амытаннар шупту чүүлдү чем-биле хемчээп эгелээр. Силер каттыржыр боор силер, боттарыңар эскердиңер ыйнаан. Чамдыкта бис мынча дээр бис: «Оо, шагда анаа колбаса төктүп чыткан, ынчан угжок чурттап чораан бис» азы болза «Совет уеде хлеб ортээ каш копеек чораан, эки үе чораан». Шак бо Анумайаның концепциязы-дыр. Ындыг байдалда кижилер сагыжы ол-хире бада бээр, чуртталганың таваа чем деп бодап чоруур. Чижелээрге Библияда болза: чангыс хлебтиң ачызында кижи дириг чоруур эвес деп каан. Не хлебом единым жив человек.
Бо дээрге эң куду, эң бөдүүн чада-дыр. Веда литературазында бижип турары болза бо дээрге эң чүдек чада-дыр. Бо чадада бодунуң база дүгжүп чоруур культуразы бар, шажыны, бодунуң медициназы. Ындыг болгаш бодунуң эртеми бар болуп турар, ол эртемин Ведалар Анумана деп адап турар. Анумана дээрге бүдүнү-биле гипотезаларга дайанып турар эртем деп турары ол-дур. Чуу деп бодаар силер бо шагның делегей эртеми чуу кырында турарыл?
Дириг амытан, кежик-чолунуң ачызында бир-ле үеде билиглер талазынче көрнүп келирге, боданып эгелээрге – Атато брахма джигья сан. Веданта-сутра бо сөстерден эгелээр. Утказы: кижи хевирлиг мага-бот чугле чаңгыс чуул дээш бердинген, эң Дээди Абсолют Шын дугайында айтырыглар салзын дээш. Оон ында мынча деп чугаалап турар: «Ам-на кижи апардым. Ам черле мен боданып болур мен, кижиниң чуртталгазының утказы чүл?», «Кым мен? Бо хамык, мени долгандыр чүү чүвел?» Ол дээрге чугаалап турары болза, кажан кижи ындыг айтырыглар салып эгелевээн шаанда, ол Двипада-Пашу болуп турар. Ийи буттуг мал. Анаа чемненир, эр-херээжен чорук кылыр дээш чурттап чоруур.
Пранамая.
Кажан дириг амытан арыгланып, бедик байдалче чүткүп эгелээрге, чогуур деңнелче ооң сагыжы бедип үнүп келир боду-ла. Ону болза пранамая дээр. Ол дээрге кадыкшыл чадазы-дыр. Прана дээрге кадыкшыл-дыр. Ол дээрге, ынчан кижи бодунуң аян-чыргалын, арай багай күзелдерин доктаадып, чогуур деңнелге тудуп эгелээр. Чип турар чемин шинчилеп, күш-культура сонуургап. Бүдүнү-биле кадыында барган сагыжы. Ынчан ол мынча деп турар. «Кадыкшыл-ла бар болза, артаканын тып алыр, садып алыр, чедип алыр…». Чемни тып алыр бис, кадыкшыл-ла бар болза.
Веда бижиглери чугаалап турар болза. Бо дээрге шору бедик чада деп турар. Ол уеде интеллект тыптып келир. Бо уровень боду хөй бичии чадаларга чардынган. Ынчап келирге мооң эң бедик чадазы дээрге Хатха-йога дугайында билиглер деп бижип каан Ведада.
Манамая.
Дараазында чада - манамая. Оон-даа өөрү. Ол дээрге пранаяманы эрткеш сагыжын арыглангаш манамая чадазынга үнүп келир. Мана дээрге «угаан» дээн ол-дур. Угаанның платформазы. Чижелээрге чүү дээр ийик бис: Куш барда угаан херек чок. Ам бо таварылгада дедир байдал: күш уже херек чок, чем кол эвес – кижи угаанын үнелеп эгелээр. Ол дээрге, кижи менталитетке чедир бедип келген, мана бар, бодунуң иштинде угаан тып алган.
Бо чадада чуу болуп турарыл? Чугаалап турары болза, бо чадада кижи угааны-биле бодалдарын саарып эгелээр. Чуртталганың шын утказының дугайында, бодунуң аайы-биле хамык дүрүмнер чогаадып эгелээр, сагылгалар. Колдуунда бо хамык аңгы-аңгы литератураны орта билбейн барганының ачызында. Делегейде бар чүзүн-баазын билиглерни сонуургап шинчилеп чоруур.
Бодунуң угааны-биле хамык чуулдерни тайылбырлап, менээргенип эгелээр. Ол болза орустаарга «уровень ментальных спекуляций». “ментал” – дээрге угаан дээн, Спекуляция – аай-дедир садып-саарары. Ол дээрге кижи шын билиглер чок, бодалдарын аай-дедир угаанында бодунга-ла садып-саарып олурар. Мындыг байдалдың эң бедик деңнели болза Дээди сарыыл (Высший разум) болуп турар, азы болза дыңнаан боор силер чамдык улус Бурган чок, анаа бир черде Дээди Сарыыл (Высший разум) бар, шупту чүве аңаа чагырткан дээш баар. Бир-ле черде Делегейниң сарыылы бар деп-ле. Ынчан ол, бо Делегей Вселеннаяда бир-ле ындыг, материалдыг чуулдерниң хоойлу дүрүмүн чагырып турар, дээди күштер бар деп боданып эгелээр. Ынчалза-даа сеткилге хамаарышпаан. Ам олар чугле угаанда дайанып алган болгаш, бо хамык эң дээди деп бодап, оон ынаар чуу-даа чок деп бодаар. Бо болза манамая-дыр.
Вигьянамая.
Оон бедик дараазында чада бар, вигьянамая. Вигьянамая болза, ол дээрге кажан дириг амытан бүдүнү-биле сеткил билиглериниң практиказынга даянып эгелээрге, бо чадаже унуп келир. Ялымныы-биле (серьезно) авторитеттиг, Йогасутра Патанджали азы болза Бхагават Гита, Шримад Бхагаватамда айтып бижип каан, йога системазынга чагыртып эгелээр. Бир мындыг Йогасутра Патанджали деп бижиглер бар. Ында шупту бар авторитеттиг йога системаларын тайылбырлап бижип каан. Чижелээрге силер бир-ле йога-биле мергежип турар болзуңарза, а ол Патанджалиниң Йогасудурунда чок болза, ол хамык шупту манамая категориязы-дыр. То есть ментальные спекуляции и неправильное знание науки. Угаан-биле бодалдар саарыышкыны болгаш йога деп эртемни шын эвес билип турары. Йога дээрде шынында очулдурарга харылзаа дээн ол-дур, ажыы-биле, Бурган-биле харылзаа.
Анандамая.
Сөөлгу чада – эң бедик, эң дээди, дириг амытанның үүлезиниң эң сөөлгү чадазы болуп турар. Бо чада анандамая деп адаттынып турар. Бүгүдеге, мөңге сеткил таалалы. Бо чүүл чүгле Бхакти-йога-биле бүдүттүнгүр. Ол йога дээрге, арыг ынаныш-биле Бурганга бердинеринин йогазы.
Ынчап келирге, Веда литературазы сагыштың бо мындыг беш чадазын тайылбырлаан билиглер берип турар. Панча Кроша. Ындыг болгаш кижи чоорту бо чадаларга өскеп азы бадып турар болур. Ол болза кижиниң күзелдеринден хамааржыр.
Бичии тайылбыр. Мындыг орус сөс бар вожделение дээр. Тыва дылче канчаар очулдурарын билбедим. Анаа кузел дээрге база ол эвес болур. Чидиг чазый кузел деп болур ирги бе?
