Леуметтік педагогиканың әдіснамасының ғылыми-теориялық құрылымын сипаттаңыз.

Әлеуметтік педагогика әдістемесінің ішкі құрылымы оның мазмұнын көрсетеді және мыналарды қамтиды:

- ғылыми-зерттеу қызметі теориясы («ішінде сыртында» танымдық әдісі). Әлеуметтік-педагогикалық практиканың таным туралы білімі (әлеуметтік педагогика әдіснамасы) әлеуметтік педагогтың ғылыми-зерттеу қызметін және ғылыми танымдық үдерістің қағидалары мен мазмұнын, ұйымдастырылуын, логикалық құрылымын және үдерістерін зерттеу мен қалыптастыруды көздейді. Ол ғылыми зерттеуге сипаттама: проблема, тақырып, өзектілік, зерттеу объектісі, оның нысанасы, мақсаты, міндеті, жорамал, яғни ғылым және практика үшін маңызды әдістемелік тізбе түрінде баяндалуы мүмкін;

- пәндік ғылымтану теориясы («өзіне» танымдық әдісі). «Әлеуметтік-педагогикалық ғылымтану» деп аталатын әлеуметтік педагогика әдістемесінің зерттеумен айналысатын бөлігі - әлеуметтік-педагогикалық ғылым туралы білім. Әлеуметтік-педагогикалық ғылымтану ғылыми қызмет үдерістерінің тиімділігін көтеру мақсатындағы тұтас жүйе ретінде ғылымның қолданылу тәжірибесін кешенді түрде зерттеу және теориялық қорыту болып табылады.¹ Ол ғылыми пән ретінде әлеуметтік педагогиканың логикалық құрылымына, оның дамуы мен негізгі функцияларын дамытуға және іске асыруға тереңдетілген талдау жасау үшін қажет:

- әлеуметтік педагогикалық қызметтің ғылыми-қайта құру теориясы (әлеуметтік-педагогикалық қызмет әдістері). Әлеуметтік-педагогикалық практиканы қайта құру туралы білім, оған ғылыми білімдерді ендіру, практикалық қызметтегі инноватиканы, озық тәжірибені пайдалану жолымен өзінше ұйғарылған теория.

Леуметтік-педагогикалық білімді әдіснамалық талдаудың дүниетанымдық деңгейінде қолданылытын жалпы ғылымилық тұғырларды талдаңыз.

Әлеуметтік педагогиканың дүниетанымдық негіздері. Әлеуметтік педагогикалық білімнің дүниетанымдық деңгейінің методологиялық анализы білімнің дүниетанымдық жүйесін жүзеге асырады: әлеуметтік педагогиканың зеріттеу объектісіне байланысты басқа ғылымдар жүйесі “адамдардың маңызды өмірлік позициялары, сенімдерін, таным принципі және іс-әрекеттерін, бағалауларын қарастырады. Басқа ғылымдар білімі әлеуметтік педагогикаға жалпы ғылымдық тұрғы болады. Зеріттеулер көрсеткеніндей гнесологиялық ыңғайдың жалпы деңгейінен дүниетанымдық деңгейдің айырмашылығы жалпы ғылымдық және жеке ғылымдық тұрғылар жүзеге асады. Жалпығылымдық тұғырға мәдениеттанулық, жүйелі кешендік, оптимизациондық, кибернетикалық, ақпараттық, математико-статистикалық және т.б. жатады. Жеке ғылымдық ыңғайлардың таңдауы әлеуметтік педагогиканың басқа ғылымдармен және ғылыми дисциплиналармен өзара қарым қатынасына негізделеді. Мәдениеттанулық тұғыр педагогикада әлеуметтік-мәдени құндылықтарға қатысты білімнің құрылымдарын бөліп қарастырады.Мәдениеттану, білім философиясында, ғылымтану саласындағы жұмыстар анализдері келесідей құндылықтарды ашуға мүмкіндік береді:а) кәсіпкердің мәдени құндылықтары.б) жалпы-мәдени процестердің құндылықтары және әлеуметтік-мәдени тәрбие, білім беру, тұлғаның әртүрлі этапта және әртүрлі өмірлік жағдайда өзін өзі оқытуы және өзін өзі тәрбиелеуі және мәдени қажеттіліктерді қанағаттандыруы. Осы құндылықтар педагогиканың балалар мен жастарды әлуметтік тәрбиелеуге бағыттайды. Осыған орай әлеуметтік тәрбиелеу әлеуметтік педагогиканың бір бөлігі болып қаланады. в) Социуымдағы мәдени қарым-қатынас, мінез-құлық, өзара қарым-қатынас құндылықтары, жәнеде тұрмыстық мәдени құндылықтар, әлеуметтік-орта құндылықтары, ғылыми және кәсіби іс-әрекет құндылықтары, кәсіби мәдениет құндылықтары. г) Саяси, құқықтық, экономикалық, экологиялық, физикалық, көркем өнерлі эстетикалық, тұлғаның психологиялық және педагогикалық мәдениеті құндылықтары. д) тұлғаның кәсіби мәдени құндылықтары.Білім беру іс-әрекетінде кез-келген әлеуметтік-педагогикалық объектке мәдениеттанулық ыңғайдың қолданылуы адам өмірінің дамуында маңызды орын алады. Жүйелік тұғыр кез-келген объектіні таныуға және білім беруде жалпығылымдық жүзеге асырушы ыңғай және объектілерді жүйе ретінде зеріттейді. Бұл тұғы р қолданыуда әлеуметтік-педагогикалық жүйеге біркелкілік, байланыс, құрылым және ұйым, деңгей және оның иерархиясы, басқару, мақсат, өзін-өзі ұйымдастыру, жүйелену және даму жатады. Анализдің әртүрлі деңгейінде және әртүрлі жұмыстарды шешуде бір объект жүйелі немесе жүйелі емес болып қарастырылады. Нақтырақ айтқанда методологиялық анализде әлеуметтік-педагогикалық объект басында зеріттеушінің екі түрлі дүниетанымдық ғылыми позициясы болуы мүмкін: олады қарастыру өзіндік ниетке байланысты объектіні толық жүйе ретінде қарастырып ондағы элементтерді бөліп алу немесе объектінің жүйелік сапалық характиристикасын мойындау. Позицияны таңдау барысында әлеуметтік педагог объектіге білім беруді және танымның түрлі стратегияларын жүзеге асырады: әлуметтік-педагогикалық жүйені суреттеу (объектінің жағдайын немесе ситуациясын), әлеуметтік-педагогикалық жүйенің сапалық характиристикасын жасау: біркелкілік, құрылымдылық, жұйе мен қоршаған ортаның бір-біріне тәуелділігі, иерархиялық. Ғылыми әдебиетте жүйелік ыңғайды детаьді түрде жоспарлау үшін екі жағдайды көрсетсе жеткілікті. 1.Жүйелік ыңғайды жүзеге асырудағы бірінші қадам әлеуметтік педагогтың жағдайды таңдауы. Бұл жерде ескерілу керек болған нарсе ол жүйелік-пән мен жүйелік-процесс арасында үлкен айырмашылық бар.2. Әлеуметтік педагогикада жүйелік ыңғайда әрқайсысында өзіндік міндеттерді шешетін өзіндік бағыттары бар (жүйелі-генетикалық, тарихи-жүйелі, құрылымдық-жүйелі, мазмұндвқ-жүелі, ақпараттық жүйелі, функционалды жүйелі ыңғайлар). Кешенді тұғыр әлеуметтік-педагогикалық объектілерді тануда және оқытуда ғылыми білімдер кешенді ыңғайда қолданады. Кешенді тұғыр әлеуметтік-педагогикалық объектілердің, процестердің, іс-әрекеттерді әртүрлі халықтар элементтерін біріктіре басқаруды ұсынады. Ғылыми әдебиетте комплексті тұғыр жеткілікті түрде өңдегендікті есепке ала отыра, бұл жерде объектіні ұйымдастыру және түсінудің жүйелік және кешенді тұғырларының және олардың әдіснамалық салдарының диалектикасын ғана анықтау.Біріншіден, әлеуметтік педагогикадағы жүйелік және комплексті тұрғылыр бір-бірімен тығыз байланыста. Егерде әлеуметтік-педагогиканың объектісі жүйе ретінде қарастырылмаса, онда оның кешенді түрде құрылуы қиын.Егер жүйелік тұрғы әлеуметтік-педагогикалық объектіні талдаудың нақты деңгейінде тануға, үйренуге, зеріттеуге мүмкіндік берсе, кешенді тұрғы сол деңгейде құруға мүмкіндік береді. Кешенді тұғыр бір-бірімен тығыз байланысқан компоненттерді органикалық бірлік ретінде, тәрбиелеу жүйесін толықтай функциялайды деп айтады В.К. Казарян. Екіншіден, Егер әлеуметтік педагогикада жүйелік тұғыр оларға жалпы негізден (бір-бірін толықтыратын) бөлінген элементтерді жиынтығын анықтауға мүмкіндік берсе, онда кешенді тұрғыр нақты әлеуметтік-педагогикалық объектінің әртүрлі халықтар элементіне қарым-қатынасын анықтауға мүмкіндік береді.Кешенді тұғырдың методологиялық салдарының қолданылуы әлеуметтік педагогикада әртүрлі және қысқа. Әлеуметтік педагогикадағы зерттеу бағдарламалары да кешенді характерлі, ал тәжірибелік әлеуметтік педагогикалық іс-әрекет адамның және әлеуметтік ортаның іс-әрекетін, социуымның бір-біріне әсерін және байланысын қажет етеді. Әлеуметтік педагогикалық тәжірибеде социумның бастапқыда кешенді түрде құрастырылған институт моделдері эффективті болып табылады. Әлеуметтік-педагогикадағы кешенді тұрғының қолданылуы кешендердің үш түрлі сапалық жағдайын негіздейді: Әлеуметтік-педагогика тәжірибелік әлеуметтік іс-әрекеттің саласы ретінде, әлеуметтік педагогика ғылыми пән ретінде, әлеуметтік педагогика білім беру кешені ретінде. Осымен әлеуметтік педагогикада кешенді тұғырдың қолданылуы толық болмайды. Нұсқаулар негізгі сапасының базалық мысалы ретінде көрсетілген.Оптимизационды тұғырбұлда жеткілікті түрде таралған және теориялық оптимизациялардың негізгі дамушы жағдайымен байланысқан жалпығылымдық тұрғы. Бұны қолдану ғылыми әлеуметтік-педагогикалық білімнің нұсқа ретінде элементін белгілеуді қолдануға мүмкіндік береді, яғнитұлғаның және социумның дамуын сәйкес келетін нақты жағдай мен тапсырма.Әлеуметтік педагогикадағы оптимизационды тұрғының технологиясы келесі процедуралық элементтерді өз ішіне алады: әлеуметтік педагогикалық іс-әрекеттің жалпы мақсаттарының анықталуы;тапсырманы шынайы әлеуметтік жағдайлар және мүмкіндіктер негізінде нақтылау, әлеуметтік педагогиканың объектісін және оның пәнін үйрену;әлеуметтік-педагогиканың объектілерінің әдістерін зеріттеу және құру күшті және әлсіз жақтарын таңдау негізінде есепке алу әлеуметтік-педагогиканың объектілерінің жағдайын есепке алу. Объектіні тануда және құруды қолдануда, басқа жалпығылымдық әдістемелік тұрғылар арасында кибернетикалық, ақпараттық, математика-статистикалық және т.б. кеңінен қолданылады. Әрбір тұрғы тәжірибелік іс-әрекетте және ғылыми зеріттеуде шектеулі тапсырмаларды шешуге мүмкіндік береді. Осыған орай, мәдениеттанулық, жүйелік, кешенді, оптимазационды, кибернетикалық, ақпараттық, математика-статистикалық және басқа ыңғайлар жиынтығы танымдық және білімдік іс-әрекеттерде көрінеді және әлеуметтік педагогиканың жалпығылымдық негізін және дүниетанымдық негіздің бірінші бөлімін құрайды.Жеке ғылымдық дисциплиналар тұрғылары әлеуметтік-педагогика объектісінің біліммен байланысын және олардың басқа ғылымдарға әдістемелік әсерін анықтайды. Ал әлеуметтік педагогиканың мазмұндық анализдік негізінде әртүрлі обылыстағы ғылыми білімдермен байланысы бар. Әр, әлеуметтану философияға толы, ал әр философия әлеуметтану материалдарың қамтиды. П.Сорокин. Қоғамды әлеуметтiк үйымдасқан материя ретiнде әлеуметтiк философия зерттейдi. Әлеуметтiк философия жалпы философиялық бiлiм жүйесiнiң бiр бөлiгi болып табылады. Оның объектiсi- әлеуметтiк әлем бүкiл оның көп түрлiгiмен бiрлiгiнде. Бiрақ қоғамды таным объектiсi ретiнде тек философия ғана емес басқада ғылымдар зерттейдi. Олар қоғамның жеке саласың қарастырады, «бөлiп» алғандай. Мысалы: юриспруденция- адамдардың қоғамда қалыптасқан заңдарға деген қатынастарың, жалпы құқықтық құбылыстарды зерттейдi, педагогика- педагогикалық құбылыстарды, бүкiл бiлiм беру және тәрбиелеу салаларың қамтиды, тарих- нақты белгiлi бiр кеңiстiк пен уақытқа қатысты оқиғаларды сипаттап, түсiндiредi. Ал, әлеуметтiк философияның қарастыратың мәселелер келесi:әлеуметтiн жалпы даму заңдарың жалпы әлем қалыптасу жүйесiнiң бөлiгi ретiнде қоғамдық болмыс және адамдардың рухани дүниесiнiң ерекшелiктерiн, ұжымдық сананы әлеуметтiк құбылыстарға адамдардың құндылық қатынастарың, олардың адамдардың қажеттiлiктерi мен мақсаттарына сәйкестiгiн.Сонымен, әлеуметтiк философия әлеуметтiк әлемге деген өзiндiк көзқарасын қалыптастырады, ал мұны басқа жеке ғылымдар жасамайды, өйткенi олар көпқырлы әлеуметтiк құрылымның тек жеке үзiндiлерiн зерттейдi. Бiрақ, бұдаң адамның негiзгi мәселелерiн тек әлеуметтiк философия шешедi деген пiкiр қалыптаспау керек, өйткенi жеке ғылымдардың теориялары, олардың тәсiлдерi және олар арқылы алынған эмпирикалық деректерсiз әлеуметтiк философия өз мағынасынан айырылады. Әлеуметтік педагогика және философия – ғылыми білімдер жүйесінде бір-бірімен байланысқан екі бөліктен тұрады: 1. Теоретика – методологиялық (Методологиялық танымның негізі, заңдар, ғылыми апарат) 2. Қолданбалы (жалпы теориялық жағдайды практикалық қабылдау).Сондықтан Философиялық ағым концепциялар, теориялар, таным методологиясы әлеуметтік педагогиканың теориялық негізін құрайды. Адам туралы гуманистік идеяның ең үлкен бағалауы ретінде әлемдік және орыс және әлемдік философияда кең етек алған. Әлуметтік философияның апараты универсалдық категориялардан, мәдениет және адамның ойлау қабілеттілігінің формасы, социум, бостандық, гуманизм, конфликт, әлеуметтік уақыт және кеңістік, қоғамдық әрекет, ситуация, өмір, өлім, субъект, объект, өмір бейнесі, әлем бейнесі, жан, әлеуметтік экологиядан тұрады. Әлем ұғымының көпқырлы процесінің негізі және мазмұны тек қана табиғат туралы ғылымдар жүйесі, қоғам және адам ғана қарастырылмайды, сонымен қатар барлық мәдени даму формасының жиынтығы ретінде қарастырылады. Бұл жағдайлар түбегейлі түрде әлеуметтік философияның әлемдік даму базасын барлық методологиялық ғылымдар жүйесіндегі адам қоғам және қоғам санасының формасы даму факторы ретінде, әлеуметтік идеялар туралы көрініс, шыншылдық, адам өмірін және әлеуметтік прогрестің мәнін өзгертеді.Философия қоғам санасының формасы ретінде, индивидуалдық және қоғамдық танымның әлемдік базасы ретінде әлеуметтік педагогикаға әсерін тигізеді. Оны әсері тек қана жалпы логикаға және қоғамдық өмірдің даму принципіне, адам тұрмысына және социумға әсер етіп қана қоймай, сонымен қатар әлеуметтік идеялардың бағасы және мазмұнын адам өмірінің характерлі және тенденциялық бағытын ауысуын және олардың әділдікке және әділетсіздікке көрінісін анықтауға мүмкіндік береді. Әлеуметтік педагогиканың жекеғылымдық негізіне мысал ретінде әлеуметтік, педагогикалық, психологиялық және басқада тұрғылар жатады.