Бензиннің тұтқырлығы

Вискозиметр

Дизель отынының тұтқырлығы

Майдың тұтқырлығы

Отындардың тұтқырлығы

Тұтқырлық

 

Бақылау сұрақтары

1. Мұнай өнімдерінің салыстырмалы тығыздығы мұнайдың элементтік құрамымен қалай байланысты?

2. Температура мұнай өнімінің салыстырмалы тығыздығына қалай әсер етеді?

3. Мұнай фракцияларының салыстырмалы тығыздығы қайнау температураларының өсуіне байланысты қалай өзгереді?

4. Мұнай өнімдерінің салыстырмалы тығыздығын анықтауда көбіне қандай тәсіл қолданылады?

5. Пикнометрдің “ су саны” деген не?

6. Тұтқыр мұнай өнімдерінің тығыздығын қалай анықтайды?

7. Заттың абсолюттік тығыздығы деген не?

8. Тығыздықтың СИ жүйесіндегі өлшем бірлігі қандай?

9. Ареометрлердің қандай түрлері болады?

10.Пикнометрлік анықтаудың негізгі кемшілігі қандай?

Сынылатын әдебиет.

 

1. Гуревич И.Л. Технология переработки нефти и газа. Ч. 1. М.: Химия, 1972 – 360с.

1. Омаралиев. Т.О. Мұнай және газды өңдеу технологиясы. І бөлім. Алматы: Ғылым, 2000ж.
2. Туманян П.В. Физические методы переработки нефтяного сырья. Методические указания. Московский институт нефтехимической и газовой промышленности им. И. М. Губкина. М-1984.

4. Практикум по технологии переработки нефти. Под ред. Е.В.Смидович и И.П.Лукашевич. М.:Химия,1972.

5. Лабораторные работы по топливу и смазочным маслам. Итинская М. И. – М: Сельхозиздат.

6. ГОСТ. Нефть и нефтепродукты. Часть 1- Газы горючие, топлива и растворители.

7. Сарданаливили Е.Г., Львова А.И. Примеры и задачи по технологии переработки нефти и газа. М.: Химия – 1980.

 

Лабораториялық жұмыс № 3 Тұтқырлықты анықтау

Сабақ мақсаты: Студенттерді мұнайлардың (мұнай өнімдерінің) тұтқырлығын анықтаумен таныстыру.

Приборлар мен реактивтер: Вискозиметр–ВПЖ-4, кең әйнек цилиндр, әйнек ыдыс, мұнай мен мұнай өнімдері, термостат, термометрлер, штатив, резеңке түтік немесе груша.

Жұмысты орындау тәртібі мен мазмұны:

1. Жұмыс мақсаты

1. Теориялық бөлім
2. Жұмысты жүргізу тәртібі
3. Жұмыс нәтижесі
4. Ұсынылатын әдебиет

Теориялық бөлім

Тұтқырлық мұнай өнімдерінің пайдалану (эксплуатациялық) қасиеттерінің көрсететін негізгі көрсеткіштердің бірі болып табылады.

Жоғары тұтқырлы отындар қолданғанда олардың шашыратылуы нашарлайды, демек ірі тамшылар пайда болып, цилиндр көлемінде құрамы бірқалыпты жанғыш қоспа алуға мүмкіндік бермейді. Жану процесі нашарлайды, тұман тәріздес қара түсті түтін шығады. Отынның толық жанбауы детальдар бетінде қалдықтардың (күйе) көп мөлшерде пайда болуына әкеп соқтырады. Сонымен қатар жоғары тұтқырлық қосымша энергия жұмсауын талап етеді. Ол энергия жоғары қысымды насостың қалыпты жұмыс істеуіне қажетті отынның құбырлармен қозғалысын қамтамасыз етеді.

Сонымен, тұтқырлық мағынасы мұнай өнімдерінің шашыратылуы мен айдауын көрсетеді.

Мұнай өңдеуде: динамикалық, кинематикалық, салыстырмалы және эффективті тұтқырлықтар қолданылады. Динамикалық (абсолютті) тұтқырлық (μ) немесе ішкі үйкеліс, деп нақты сүйықтықтардың қозғалыстағы күштерге кедергі көрсетуін айтады. Демек, бұл қасиет сұйықтықтар үйкелісі кезінде білінеді.

CИ системасында динамикалық тұтқырлық өлшемі болып 1 кв. метрдегі ньютон – секунд кедергі есептеледі (H·c/м²). Динамикалық тұтқырлық – салыстырмалы ығысуына сұйық тарапына жасалатын кедергіні сипаттайтын көрсеткіш. Бір–біріне 1м. ара қашықтықта орналасқан 1м² бетті екі сұйықтық қабатының 1м/с жылдамдықпен 1н. сыртқы күш әсерінен ығысатын сұйықтық кедергісі. Н/м²=Па·с екенін есепке ала отырып, динамикалық тұтқырлықты жие Пакаль·секундпен (Па·сек) немесе миллипаскаль·секундпен (мПа·с) өрнектейді.

СГС системасында динамикалық тұтқырлық өлшем бірлігі Дин·с/см². Бұл өлшем бірлігі «Пуаз» деп аталады.(1 nуаз=0,1 Па·с)

Кинематикалық тұтқырлық (ν) деп сұйықтықтың динамикалық тұтқырлығының оның тығыздығына сол температурадағы қатынасын атайды.

Кинематикалық тұтқырлықтың өлшем бірлігі м²/с – бұл динамикалық тұтқырлығы 1 н·с/м² пен тығыздығы 1 кг/м³ сұйықтықтың кинематикалық тұтқырлығы.

Мұнайлар мен мұнай өнімдері шартты тұтқырлықпен көрсетіледі. Шартты тұтқырлық деп стандартты вискозиметр арқылы 200 мл мұнай өнімінің бөлігі бір температурада (Т) ағу уақытының 20⁰С-де 200 мл. дистелденген судың ағу уақытына қатынасын есептейді. Шартты тұтқырлық Т температурасында ВУ_Т шартты белгісімен белгіленеді және градустармен анықталады.

Мұнайлық лабораторияларда тұтқырлықты анықтау үшін арнайы жабдықтар–вискозиметрлер қолданылады. Олардың айырмашылықтары жұмыс істеу пирнциптерінде:

а) капиллярлы, капиллярлар арқылы сұйықтықтың аққыштығын анықтауға арналған (ВПЖ- типтес вискозиметрлер);

б) сұйықтықтың белгілі бір көлемінің аққыштығының салыстырмалы уақытын анықтаумен сұйықтық тұтқырлығын анықтайтын вискозиметрлер (ВУ – типті, Энглер және т. б. вискозиметрлер);

в) тұтқырлықты дененің құлау жылдамдығымен немесе қатты дененің зерттелетін сұйықтық тербелісінің тоқтауымен анықтайтын вискозиметрлер (Гурвич, Гэпплер және т. б. вискозиметрлер)