1.Қаржы жүйесі және қаржы туралы жалпы түсініктеме.
2.Мемлекеттік бюджет: мәні мен құрылымы. Бюджет тапшылығы және мемлекеттік қарыз.
3.Салықтар. Салықтардың қызметтері. Лаффер қисығы.
1. Қаржы жүйесі және қаржы туралы жалпы түсініктеме.
Жалпы ұлттық өнімді өндіру, бөлу және пайдалану процестерінде, ақша, тауар айналысынан оқшауланып, дербес қозғалыста болады. Соның негізінде, біріншіден, ақша айналысы және екіншіден мемлекеттің, халықтың, шаруашылық субъектілерінің ақша қорлары құрылады. Әрекет ету, пайдалану әдістеріне қарай ақша қоры қаржы формасына ие болады.
Ақша қорларын құру, бөлу және пайдалану туралы мемлекеттер арасындағ, мемлекетпен заңды және жеке тұлғалар арасындағы пайда болатын экономикалық қатынастар жүйесін қаржы деп атайды.
Қаржының мәні оның атқаратын қызметтерінен көрінеді. Оларды ірілеген 4 топқа бөлуге болады: бөлу, реттеу, бақылау, ынталандыру және фискалды.
Қаржының бөлу қызметі қоғамдық өндірістің әртүрлі сфералары арасында ұлттық табысты, жалпы ұлттық өнімді бөлу және қайта бөлу процестерімен байланысты. Мемлекет салықтар арқылы өндіріс және әлеуметтік салаларды дамыту мақсатында кәсіпорындардың, фирмалардың пайдаларының, азаматтардың табыстарының бір бөлігін бөледі және қайта бөледі.
Қаржының бақылау қызметі қоғамдық өндірістегі макро-микроэкономикалық процестерді реттейтін маңызды құрал ретінде көрінеді.
Қаржының бақылау қызметі қаржы ресурстарының дұрыс бөлінуін және пайдалануын бақылауды қамтиды.
Қаржының ынталандыру қызметі ғылыми-техникалық прогрестің дамуын ынталандырады, сондай-ақ салық ставкаларын реттеу арқылы, мемлекет кейбір өндірістерді және салаларды жедел дамуына жұмыс орындарының көбеюіне жағдай жасайды.
Қаржының фискалды қызметі салықтар арқылы кәсіпорындардың және азаматтардың табыстарының бір бөлігін мемлекет аппараты, елдің қорғанысы және өндіріс емес сфераларды қаржыландыру болып табылады
Қоғамдағы ақша қорларын құру, бөлу және пайдалану процесінде туатын эканоми-калық қатнастар қаржы қатнастарын құрайды.
Қаржы қатнастары кез келген елде мемлекетпен занды және жеке тұлғалар, заңды тұлғғалар, жеке мемлекетер араларында қалыптасады.
Ұлттық эканомика шеңберіндегі қаржы қатнастарының жиынтығы мемлекеттің қар-жы жүйесін құрайды. Ол орталықтанған (мемлекеттік) және орталықтанбаған (мемлекет-тік емес) қаржылардан құралады.
Орталықтанған қаржылар – қаржы жүйесінің басты бөлігі. Оған мемлекеттік бюджет жүйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлекеттік және жеке мүліктік сақтандыру) кіреді.
Орталықтанған қаржылады шаруашылық субъектілердің және халықтың қаржылары құрайды.
Сонымен қатар, өндірістін салалық ерекшеліктеріне қарай қаржы жүйесі өнеркәсіп, құрылыс ауыл шаруашылық білім, ғылым, денсаулық сақтау және т.б. қаржыларына бөлі-неді.
Мемлекеттік қаржы – қаржы жүйесінде маңызды орын алады. Мемлекеттік қаржы - мемлекеттің қызметтерін (халық шаруашылығын басқару, қорғаныс, әлеуметтік сфера және т.б) қаржыландыруға арналған ақшалай қорлар жүйесі. Мемлекеттік қаржы және ба-қа қаржы және басқа қаржы ресустарың жұмылдыру механизімің де қамтиды.
Шаруашылық субъектілердің қаржылары эканомиканың алғашқы буынының денге-йіндегі ұдайы өндіріс және өндіріс процессін қамтамасыз ететін ақша қорларының жүйсі болып табылады.
Халықтың қаржысы – халықтың еңбек және басқадай қызмет етуінің нәтижесінде құ алатын ақша қорлары. Халық бұл қорларды өз меншігің және материялдық жағдайларын ұлғайту мақсатында пайдаланады. Сонымен қатар, жұмылдыру механизімі,(салық зейнет-керлік және сақтандыру жүйесі, кеден ренталық және басқа да төлемдер) халық қаржысж-ысына және шаруашылық субъектілердің қаржысына бағытталған.
Қаржы жүйесін ұйымдастыру принциптері әртүрлі болуы мүмкін. Қазіргі кезендегі кең таралған принциптерің бірі қазыналық (фискаль-қазына) федерализім. Бұл принципі Қазақстан қаржы жүйесінде де қолданылады. Бұл принциптің мәні қаржы жүйесінің жеке буындарының арасындағы қызметтерді нақты бөлуді көздейді, яғни жергілікті бюджет өз-інің кірісі және шығысымен мемлекеттік (республикалық) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган өзінің бюджетінен қоғамдық тәртіпті сақтауды, мектептерді, емханаларды және т.б. мекемелерді қаржыландыру.
Қоғамдағы ақша қорларын құру, бөлу және пайдалану процесінде туатын эканоми-калық қатнастар қаржы қатнастарын құрайды.
Қаржы қатнастары кез келген елде мемлекетпен занды және жеке тұлғалар, заңды тұлғғалар, жеке мемлекетер араларында қалыптасады.
Ұлттық эканомика шеңберіндегі қаржы қатнастарының жиынтығы мемлекеттің қар-жы жүйесін құрайды. Ол орталықтанған (мемлекеттік) және орталықтанбаған (мемлекет-тік емес) қаржылардан құралады.
Орталықтанған қаржылар – қаржы жүйесінің басты бөлігі. Оған мемлекеттік бюджет жүйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлекеттік және жеке мүліктік сақтандыру) кіреді.
Орталықтанған қаржылады шаруашылық субъектілердің және халықтың қаржылары құрайды.
Сонымен қатар, өндірістін салалық ерекшеліктеріне қарай қаржы жүйесі өнеркәсіп, құрылыс ауыл шаруашылық білім, ғылым, денсаулық сақтау және т.б. қаржыларына бөлі-неді.
Мемлекеттік қаржы – қаржы жүйесінде маңызды орын алады. Мемлекеттік қаржы - мемлекеттің қызметтерін (халық шаруашылығын басқару, қорғаныс, әлеуметтік сфера және т.б) қаржыландыруға арналған ақшалай қорлар жүйесі. Мемлекеттік қаржы және ба-қа қаржы және басқа қаржы ресустарың жұмылдыру механизімің де қамтиды.
Шаруашылық субъектілердің қаржылары эканомиканың алғашқы буынының денге-йіндегі ұдайы өндіріс және өндіріс процессін қамтамасыз ететін ақша қорларының жүйсі болып табылады.
Халықтың қаржысы – халықтың еңбек және басқадай қызмет етуінің нәтижесінде құ алатын ақша қорлары. Халық бұл қорларды өз меншігің және материялдық жағдайларын ұлғайту мақсатында пайдаланады. Сонымен қатар, жұмылдыру механизімі,(салық зейнет-керлік және сақтандыру жүйесі, кеден ренталық және басқа да төлемдер) халық қаржысж-ысына және шаруашылық субъектілердің қаржысына бағытталған.
Қаржы жүйесін ұйымдастыру принциптері әртүрлі болуы мүмкін. Қазіргі кезендегі кең таралған принциптерің бірі қазыналық (фискаль-қазына) федерализім. Бұл принципі Қазақстан қаржы жүйесінде де қолданылады. Бұл принциптің мәні қаржы жүйесінің жеке буындарының арасындағы қызметтерді нақты бөлуді көздейді, яғни жергілікті бюджет өз-інің кірісі және шығысымен мемлекеттік (республикалық) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган өзінің бюджетінен қоғамдық тәртіпті сақтауды, мектептерді, емханаларды және т.б. мекемелерді қаржылан
Қоғамдағы ақша қорларын құру, бөлу және пайдалану процесінде туатын эканоми-калық қатнастар қаржы қатнастарын құрайды.
Қаржы қатнастары кез келген елде мемлекетпен занды және жеке тұлғалар, заңды тұлғғалар, жеке мемлекетер араларында қалыптасады.
Ұлттық эканомика шеңберіндегі қаржы қатнастарының жиынтығы мемлекеттің қар-жы жүйесін құрайды. Ол орталықтанған (мемлекеттік) және орталықтанбаған (мемлекет-тік емес) қаржылардан құралады.
Орталықтанған қаржылар – қаржы жүйесінің басты бөлігі. Оған мемлекеттік бюджет жүйесі (мемлекеттік несие,мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру, мемлекеттік және жеке мүліктік сақтандыру) кіреді.
Орталықтанған қаржылады шаруашылық субъектілердің және халықтың қаржылары құрайды.
Сонымен қатар, өндірістін салалық ерекшеліктеріне қарай қаржы жүйесі өнеркәсіп, құрылыс ауыл шаруашылық білім, ғылым, денсаулық сақтау және т.б. қаржыларына бөлі-неді.
Мемлекеттік қаржы – қаржы жүйесінде маңызды орын алады. Мемлекеттік қаржы - мемлекеттің қызметтерін (халық шаруашылығын басқару, қорғаныс, әлеуметтік сфера және т.б) қаржыландыруға арналған ақшалай қорлар жүйесі. Мемлекеттік қаржы және ба-қа қаржы және басқа қаржы ресустарың жұмылдыру механизімің де қамтиды.
Шаруашылық субъектілердің қаржылары эканомиканың алғашқы буынының денге-йіндегі ұдайы өндіріс және өндіріс процессін қамтамасыз ететін ақша қорларының жүйсі болып табылады.
Халықтың қаржысы – халықтың еңбек және басқадай қызмет етуінің нәтижесінде құ алатын ақша қорлары. Халық бұл қорларды өз меншігің және материялдық жағдайларын ұлғайту мақсатында пайдаланады. Сонымен қатар, жұмылдыру механизімі,(салық зейнет-керлік және сақтандыру жүйесі, кеден ренталық және басқа да төлемдер) халық қаржысж-ысына және шаруашылық субъектілердің қаржысына бағытталған.
Қаржы жүйесін ұйымдастыру принциптері әртүрлі болуы мүмкін. Қазіргі кезендегі кең таралған принциптерің бірі қазыналық (фискаль-қазына) федерализім. Бұл принципі Қазақстан қаржы жүйесінде де қолданылады. Бұл принциптің мәні қаржы жүйесінің жеке буындарының арасындағы қызметтерді нақты бөлуді көздейді, яғни жергілікті бюджет өз-інің кірісі және шығысымен мемлекеттік (республикалық) бюджетке кірмейді. Жергілікті орган өзінің бюджетінен қоғамдық тәртіпті сақтауды, мектептерді, емханаларды және т.б. мекемелерді қаржыландыру.
