ТаҒамдыҚ азыҚ-тҮліктердіҢ жӘне шикізаттардыҢ ҚҰрамында жиі аныҚталатын пестицидтерді гигиеналыҚ регламенттеу

Пестицидтер (улыхимикаттар) – ауыл шаруашылығында өсімдіктерді зиянкестерден, арамшөптен, аурудан қорғау және дәнді-дақылдардың жетілуін, өсуін ынталандыру мақсатында қолданылатын токсикалық деңгейі әр түрлі синтетикалық, химиялық заттар.

Азық-түліктің қауіпсіздігі бойынша ғылыми кеңестерді ДДҰ мен Алиментариус Codex өңдеуші комитетінің сарапшылары кеңесіп, (JMPR) пестицидтердің қалдығы бойынша біріккен комиссия ұсыныстарын беріп отырады.

Кесте – 2. Жиі анықталатын пестицидтердің тағам өнімдері мен азық- түлік шикізаттарында кездесуі

Тағамның аты	Көрсеткіштері	Шекті рұқсат етілген деңгей мг/кг, артық емес
Ет, жартылай фабрикаттар булы, салқындатылған, мұздатылған, тоңазытылған (соғымдық, кәсiпшiлiк және жабайы аңдардың барлық түрлерi), сонымен қатар: Соғымдық малдардың субөнiмдерi салқындатылған, тоңазытылған(бауыр, бүйрек, тiл, ми, жүрек), шошқа терiсі, тағамдық қан және оның өңделген өнімдері Шұжық өнiмдерi, соғымдық мал етінің барлық түрлерiнің ет өнiмі, еттен жасалған аспаздық заттар. Субөнiм және қаннан дайындалған ет өнімдері (паштеттер, ливер шұжықтары, зельцтер, ұйыма және тағы басқалар). Субөнім, қан, шұжық қолданып пiсiрiлген бұйымдар, (нандар, шұжық, сілікпе, ливерлі шұжық) Еттен консервілер, ет – өсiмдiкті. Субөнімдердің консервілерi, сонымен қатар паштетті консервілер (соғымдық және кәсiпшiлiк малдардың барлық түрлерi); Ауасыз ортада кептірілген және жылулмен кептiрiлген ет; Құс еті, салқындатылған, мұздатылған жартылайфабрикаттар(соғымдық құстың барлық түрі,) Құстың субөнімдерінен жасалған жартылай фабрикаттар және субөнімдер; Құс етінен шұжық өнiмдері, сүрлер, аспаздық бұйымдар Құстың субөнімдерінен жасалған ет өнімдері, (паштеттер, ливерлі шұжықтар және т.б.) Құс консервілері (құс етiнен және, ет – өсiмдiкті паштетті және фаршты) Ауасыз ортада кептiрiлген және жылумен кептірілген құс етi өнiмдерi Жұмыртқалар және жұмыртқаның сұйық өнiмдерi (меланж, белок, жұмыртқаның сарыуызы) Жұмыртқаның құрғақ өнiмдерi (жұмыртқа ұнтағы, белок, жұмыртқаның сары уызы) Жұмыртқаның кептірілген ақуызы (альбумин)	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері) ДДТ және оның метаболиттері	0,1 0,1
Шикi сүт, майсызданғаншикi сүт, шикi кілегей	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,05; 1,25 (кілегейді майға айналдырғанда)
ДДТ және оның метоболиттері	0,05;,0(кілегейді майға айналдырғанда)
Ішуге арналған сүт және кілегей, сүт сарысуы,сүт сусыны, сүттің сұйық ашыған өнімдері (айран, ацидофил, қатық, қымыз және қымыздық өнiм, йогурт, простокваша, ряженка), қаймақ, сүттен жасалған өнiмдер,ашудан кейін термиялық өңделген өнімдер	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,05; 1,25 (қаймақ, кілегейді майға айналдырған)
ДДТ және оның метоболиттері	0,05; 1,0 (қаймақ, кілегейді майға айналдырған)
Сүзбе, сүзбелі масса, түйіршікті сүзбе, сүзбеше, сүзбе өнімдері, сүтті құрама өнімдер, альбумин және сүтті құрама өнімдер, паста тәрізді сүтті белокты өнімдер,сонымен қатар ашудан кейін термиялық өңделген өнімдер Сүт өнiмдері, құрғақ сүтті құрамалар, сублимиттелген (сүт, құйма, ашыған сүт өнiмдері, сусындар, балмұздаққа арналған қосындылар, сарысу, піскек, майсыздандырылған сүт) Сүт белоктарының концентраттары, лактулоза, сүт қанты, казеин, казеинаттар, сүт белоктарының гидролизаттары Iрiмшiктер iрiмшiк өнiмдері(өте қатты, қатты, жартылай қатты, жұмсақ, тұздалған), балқыттылған, сарысу-альбуминді, құрғақ, iрiмшiк пасталар, соустар Сиыр сүтiнің майы, майлы пастасы, сүт майы Сүтті, кілегейлі балмұздақ, пломбир, өсімдік майымен, торттар, пирожнылар, балмұздақты десерттер Пробиотикалық және ашытқыш микрофлораны байытуға арналған сүт негізді құрғақ қоректік орталар	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері) ДДТ және оның метаболиттері	1,25 1,0
Балық консервілері және пресервілері	ГХЦГ (α, β, γ– изомерлер3)	0,2 теңіздік, теңіз жануарлары ның еті 0,03 тұщы сулы
	ДДТ және оның метаболиттері	0,2теңіздік 0,3 тұщысулы 2,0 бекіре, майшабақ майлы 0,2 жануарлары ның еті
Тұтынуға дайын кептірілген, сүрленген, ысталған, тұздалған маринадталғанбалық, балық бұйымдары және басқа да балық өнімдері	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2
	ДДТ және оның метаболиттері	0,4 2,0балық өнімдері, майшабақ майлы
Балықтың уылдырығы мен сүті және олардың өнімдері;уылдырықтың аналогтары	ДДТ және оның метаболиттері	2,0
	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2
Балықтардың бауыры және оныңөнiмдер	ДДТ және оның метаболиттері	3,0
	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	1,0
	Полихлорированныебифенилы	5,0
Балық майы	ДДТ жәнеоныңметаболиттері	0,2
	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1
Дәнді дақылдар, бидай, қара бидай, тритикале, сұлы, арпа, тары, қарақұмық, күрiш, жүгерi, сорго Жарма, талқан, жапалақ	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
ДДТ және оның метаболиттері	0,02
Гекстахлор-бензол	0,01 бидай
сынапорганикалық пестицидтер	Рұқсат етілмейді
2,4 қышқылдар, оның тұздары, эфирлері	Рұқсат етілмейді
Тұқымдар, дән-бұршақтардың, бұршақ, фасоль, маш, чип, жасымық, нут	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
	ДДТ жәнеоныңметаболиттері	0,05
	Сынапорганикалдық пестицидтер	Рұқсат етілмейді
	2,4Д қышқылдар, оныңтұздары, эфирлері	Рұқсат етілмейді
Бидайұны, макарон бұйымдары үшiн, қара бидай, тритикале,жүгерi, арпа, тары,(бидай), күрiш, қарақұмық,тары Макарон бұйымдары Нан, бөлке бұйымдары және пiсiрiлген бұйымдар Тоқаш, кептірілген нан бұымдары, нан таяқшасы.	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
ДДТ және оның метаболиттері	0,02 0,05 из зернобобовых
Гексахлор-бензол	0,0 бидай
Сынапорганикалықпестицидтер	Рұқсатетілмейді
2,4Дқышқылдар, оныңтұздары, эфирлері	Рұқсатетілмейді
Азық-түлiктік кебектер (бидай, қара бидай)	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
ДДТ жәнеоныңметаболиттері	0,02
Қант	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,005
ДДТ және оның метаболиттері	0,005
Какао - iрi бұршақтар және какао өнiмдері	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
ДДТ және оның метаболитттері	0,15
Ұннан жасалған кондитерлік бұйымдар:	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2
ДДТ және оның метаболитттері	0,02
Бал	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,005
ДДТ және оның метаболитттері	0,005
Балғын және мұздатылған балғын көкөністер,картоп, бақша өнімдері, жемістер, жидектер, саңырауқұлақтар	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1 (картоп, көк бұршақ, қант қызылшасы) 0,5 (көкөністер, бахчевые, саңырауқұлақтар) 0,05 (көкөністер, жүзім жидектері)
	ДДТ және оның метаболитттері	0,1
Көкөністің, жидектің, жемістің консервілері	Нитраттар, пестицидтер – шикізат бойынша бақылау
Консервіленген саңырауқұлақ	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
	ДДТ жәнеоныңметаболиттері	0,1
Көкөнiс және жемiстер, тұзды, маринадтаған, ашытылған, ылғалданған саңырауқұлақтар	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1 (көкөністер, бақша дақылдары, саңырауқұлақтар) 0,5 (көкөністер, бақша дақылдары, саңырауқұлақ тар) 0,05 (көкөністер, жүзімжидектері)
	ДДТ және оның метаболиттері	0,1
Жаңғақтар	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5
	ДДТ және оның метаболиттері	0,15
Шырындар, қойылтылған шырындар, жемiс (немесе) көкөнiс нектарлары,морстар, қойылтылған морстар, жемiс және (немесе) көкөнiстің шырынды сусындары, жемiс және (немесе) көкөнiс езбелері,қойылтылған жемiс және (немесе) көкөнiс езбелері, жемiс-жидекті балмұздақтар және хош иiстендiрiлген азықтық мұз	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5 (бақшада өсірілген көкөністердің шырын өнімі); 0,05 (жемістердің шырын өнімдері)
ДДТ және оның метаболиттері	0,1
Өсімдік майы (барлық түрі)	ГХЦГ (α, β, γ – изомерлері)	0,2
рафинирленген, дезодорирленген үшін		0,05
рафинирленген, дезодорирленген майлар үшін	ДДТ және оның метаболиттері	0,2
		0,1
Өсiмдiк майы мен жануар майының қайта өңдеуiнiң өнiмдерi, балық майларымен қоса (маргариндер, өсiмді-майлы спредтер,өсiмді-майлы ерітілген қоспалар,арнайы мақсатта қолданылатын майлар: аспаздық, кондитерлік, наубайлық және сүт майын алмастырушылар, какао майының эквиваленті, SOS типті какао майының жақсарушылары, POP типті какао майын алмастырушылар, типті какао майын алмастырушылар, өсiмдiк май негіздітұздықтар, өсімдік майынан жасалған кремдер)	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,05
ДДТ және оның метаболиттері	0,1
Өсімдік-кілегейлі спредтер, ерітілген Өсімдік-кілегейлі қоспалар	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	1,25
ДДТ және оның метаболиттері	1,0
Майлы дақылдардың тұқымдары (күнбағыс, соя, мақта, жүгерi, зығыр, қыша, рапс, жержаңғақ, азықтық көкнәр және т.б.)	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2- соя, мақта
	0,4 - зығыр, қыша, рапс
	0,5 -күнбағыс, жер жаңғақ, жүгері
ДДТ және оның метаболиттері	0,05 - соя, мақта,жүгері
	0,1 - зығыр, қыша, рапс
	0,15 - жержаңғақ, күнбағыс
Сиыр, шошқа, қой және т.б. соғымдық малдардың (салқындатылған, тоңазытылған) майлы шикiзаты. Салқындатылған, тоңазытылған, ысталған, тұзды шошқа	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2
ДДТ және оның метаболиттері	1,0
Емдәмдіктағам ретiндеқолданылатын балықтан және теңiз сүтқоректiлеріненжасалған азықтық май (емдiк және профилактикалық)	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1
ДДТ және оның метаболиттері	0,2
Өсiмдiк белоктарының изоляттары, концентраттары, гидролизаттары;бұршақ, май дақылды және дәстүрлi емес мәдениеттердiң тұқымдары майының әр түрлі құрамы бар азықтық күнжара және ұн.	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,5 (астық дақылдардан, жүгеріден, бұршақтан (соядан басқасы), (күнбағыстан,жер жаңғақтан) 0,4 (зығырдан, қышадан, рапстан) 0,2 (соядан, мақтадан) (астық дақыл, жүгерiлерден), (соядан басқа), күнбағыс және жержаңғақ) бұршақ) 0, 5 (Зығырдан, қышалар, рапс) 0, 4(соялар, қозадан) 0, 2
	ДДТ және оның метаболиттері	0,15(күнбағыс тан,жержаңғақтан) 0,1(зығырдан, қышадан, рапстан) 0,05 (бұршақ дәндері, мақта,жүгері) 0,02 (астық дақылдардан)
Сүт сарысу белоктарының концентраты, казеин, казеинаттар, сүт белоктарының гидролизаттары(маймен есептегенде):	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	1,25
ДДТ және оның метаболиттері	1,0
Астық дақылдардың, бұршақ дәндерінің және басқа да түрлердің өнімдері, жапалақ және күнжара, шабыл	ГХЦГ (α, β, γ– изомерлері	0,5
ДДТ және оның метаболиттері	0,02
Астық дақылдардың, бұршақ дәндерінің тағы және басқа түрлердің белокты өнiмдері: - сусындар,соның iшiнде ашытылған; тофу және окара Сусындар қойылтылған, қоюландырылған және құрғақ; тофу және құрғақ окара	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1
ДДТ және оның метаболиттері	0,01
Сынапорганикалық пестицидтер	Рұқсат етілмейді
	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1
Желатин,тіндерді байланыстырушы белоктардың концентраттары Құрғақ азықтық сорпалар	ДДТ және оның метаболиттері	0,1
Крахмал, сiрне және оның қайта өңделген өнiмдерi	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,1 картопты
	0,5 жүгері
ДДТ және оныңм етаболиттері	0,05 жүгері
	0,1 картопты
Қоғамдық тамақтану кәсіпорындарында шығарылатын ұннан жасалған кондитер бұйымдары	ГХЦГ (α, β, γ - изомерлері)	0,2
ДДТ және оның метаболиттері	0,02

JMPR 1963 жылдан бері жұмыс iстейдi. Қолданылатын пестицид қалдықтарының заң жүзiнде бекітілген көлемінің максимал деңгейлері (MRLs) туралы мәлiметтерді, токсикологияны комиссия бағалайды. Өнiмдердегi пестицид қалдықтарының күнделікті тұтыну қолайлы деңгейi (ADI) мен өткiр дозаларының (RFD - Acute Reference Doses) жоғарылағанын диеталық тұтынудың бағалары көрсетеді. Қалдықтың максималды шегi (MRL - Maximum Residue Limit) дегеніміз ─ бұл Codex Alimentarius комиссиясымен ұсынылған, азық-түлiк тауарлары мен жемдердегi заң жүзiнде рұқсат етілген пестицид қалдығының максималды концентрациясы (мг/кг). MRL жақсы ауылшаруашылық тәжiрибе мәлiметтерi мен MRL дың токсикологиялық қолайлы деңгейлерiне жауап беретiн материалдардан алынған азық-түлiк өнiмдерi құрамына негiзделген.

Жануар текті азықтар құрамындағы ветеринарлық препараттардың