Тақырып. Пойыздар жүрісінің графигін дайындау (3 сағат).

Дәріс жоспары:

1. Пойыздар жүрісінің графигін дайындағанда оның ретімен орындалуын ескеру

2. Пойыздар жүрісінің графигінің элементерін есептеу

3. Стансалық және пойыз аралық интервалдар

Темір жол жұмысын пайдалану жоспарымен барлық бөлімшелердің жұмысын құрастыру пойыздар жүрісінің графигін ұйымдастыру негізінде жасалынады. Пойыздар жүрісінің графигі темір жол жұмыскерлерінің, темір жол жұмысының сапалық көрсеткіштерінде ең маңызды жұмысы болады. [1].

Пойыздар жүрісінің графигі (ГДП) – темір жол көлігін басқаруда барлық пайдалану жұмысын ұйымдастыру регламенті негізгі технологиялық құжат болып табылады.

Пойыздар жүрісінің графигінің сақталуы және істен шыққанда ескертулер беру барлық жұмыскерлер үшін пойыздар жүрісін ұйымдастыруда ең бастысы болуы қажет.

Пойыздар жүрісінің графигін дұрыс ұйымдастыру және станса жұмысының, депо, тартым стансаларының, техникалық қызмет көрсету және басқа да темір жол бөлімшелерінің пойыздар жүрісіне қатысты технологиялық үрдістің дұрыс орындалуы қажет.

Пойыздар жүрісінің графигінің бұзылуына болмайды. [1].

Пойыздар жүрісінің графигі мынаны қамту қажет:

- Жолаушылар мен жүктерді тасымалдау қажеттілігін қанағаттандыру қажет;

- Пойыздар жүрісінің қауіпсіздігін сақтау;

- Стансада вагондарды өңдеу және телімдерде тасымалдау және өткізу қабілетін тиімді пайдалану;

- Жылжымалы құрамдарды тиімді қолдану;

- Локомотив бригадаларының үзіліссіз жұмыс істеуін қадағалау;

- Электр байланысымен қамту СОБ құрылғыларымен, жолдарды жөндеу, күнделікті жөндеу жұмыстарын жүргізуді қадағалау.

Пойыздар жүрісінің графигі – темір жол көлігіндегі барлық бөлімшелер бойынша пойыздар жүрісін ұйымдастырудың ең маңызды құжаты болып келеді. Ол барлық темір жолдар үшін жазғы және қысқы уақыттарға жасалынады.

Пойыздар жүрісінің графигі пойызарды құрастыру жоспарымен жасалынады, жүк пойыздарының жүріс мөлшерімен, қиылысу бекеттеріне пойыздарды жіберу мөлшерімен анықталынады. Графикте салмағы үлкен және ұзын пойыздарды өткізу үшін, бос вагондардың маршрутын, контейнерлі пойыздарды, тез бұзылатын жүктері бар пойыздарды арнайы бөліп көрсетеді. Стансаның техникалық құрылғыларын және жылжымалы құрамдарын тиімді әрі толық пайдалану пойыздар жүрісінің графигін стансаның технологиялық жұмысымен байланыстырады. (сұрыптау, телімдік, жүк, жолаушылар).

Графиктің негізгі элементеріне мыналар жатады:

- аралықта күш алу, бәсеңдеу және жүру уақыты;

- стансалық интервалдар – аралықтар бойынша пойыздарды қабылдап, жөнелту, өткізудің есептелген уақыты;

- пойыз аралық интервалдар – телімдегі пойыз аралығындағы есептелген интервал (аралықта);

- Техникалық және технологиялық операциялардың орындалуы үшін аралық, телімдік және сұрыптау стансаларында тұру ұзақтығы;

Пойыздар жүрісінің графигін дайындағанда келесі қосымша технологиялық нормативтер орындалуы қажет:

- Пойыздардың жүріс мөлшерінде құрамдарды теникалық тексеру (вагон жүрісінің сенімділігі);

- пойыздағы локомотивті ағытпай жүру мөлшері (локомотивтің қызмет көрсету ұзақтығы);

- Локомотив бригадасын ауыстырмай пойыздардың жүру мөлшері (локомотив бригадасының айналымы);

- Стансадағы айналым және негізгі деподағы локомотивтің болу ұзақтығы;

- Сұрыптау, жолаушылар, телімдік, жүк стансаларындағы парктерінде пойыздарды өңдеудің технологиялық уақыт мөлшері.

Пойыздар жүрісінің графигінің барлық элементтері әр түрлі жағдайларда қолданылады.

Пойыздардың аралықта жүру уақыты – көрші аралық бекетінен немесе қабылдап-жөнелту паркінің осімен, өтетін пойыздар жүріс уақыты.

Аралықта пойыздардың жүру уақыты тартым есептеулер тәртібімен шығарылады. Пойыздардың жүру уақыты берілген тартым есептеуімен шығарылады 0,1 мин дейін тең болады.

Пойыздар жүрісінің графигінде [4, 5]:

- Жүк және жолаушылар пойыздарының жылдамдығы 141 км/сағат жылдамдығына дейін болса 1 мин алынып тасталады;

- Жолаушылар пойыздарының жылдамдығы 141 км/сағат жылдамдығынан артық болса және қалааралық пойыздар жүрісінің 0,5 мин (0,1 мин 0,2…0,6 дейін алынады).

Біруақытта аралықта жүру уақыты пойыздардың күш алып, бәсеңдеу уақыты, жылдамдығын азайту арқылы ескертулер алу.

Қозғалыс керегенін құрастыруға арналған есептік мәліметтер: пойыздардың жоларалықтағы жүріс уақыты және түрлері бойынша пойыздардың екпіндеу, тежелу уақыттары; станса аралық арақашықтықтар, яғни пойыздардың қозғалыс қауіпсіздігін сақтап, қажетті операцияларды орындай отырып бір пойыздың белгілі бір бекетке келуі немесе жөнелтілуі кезеңдеріндегі ең аз уақыт; пойыз аралық арақашықтықтар, яғни пойыздардың қозғалысына қатысы бар байланыс жабдықтарына байланысты пойыздардың жоларалықтардан өту аралықтарын белгілейтін ең аз уақыт шамасы; белгіленген операцияларды орындау үшін пойыздың стансада аялдау уақытының шама – шарты (автоматтандырылған тежегіштерді тексеру, жолаушыларды түсіріп-отырғызу және т.б.); негізгі және айналымды депосыбар стансаларда, жұмыс тобын ауыстыру бекеттерінде локомотивтердің тұру уақытының шама-шарты; телімдік, жүктік, - жолаушылық және сұрыптау стансаларында пойыздаоды өңдеу уақытының шама-шарты.

Жүрістің жоларалықтағы уақыты пойыз қозғалысының жекелеген бекеттеріндегі аялдау және тоқтаусыз өтуін есепке алатын тартымдық есептемелермен, сонымен бірге жекелеген бекеттердің осьтерінің аралығы бойынша, ал өтпелі бағдаршамдары бар аралықтарда жол бекеттерінің немесе өтпелі бағдаршамдар аралығымен анықталады. Осы жүріс уақытының шамаларының арасындағы ауытқу екпіндеу және тежелу уақыттарының шама-шартын айқындайды.

Пойыздың стансада аялдау уақытының шамасы: жылжымалы құрамаларды техникалық өңдеу үшін (тежегіштерді және вагондардың техеикалық күйін тексеру, вагондарды ағыту және тіркеу т.б.); жүк және жолаушыларға қатысты операцияларды жасау үшін; жекелеген бекеттерге пойыздарды қабылдау, жөнелту және өткізу барысында ерекше қырағылықты қажет ететін жерлердің болуы (пойыздардың қиылысуы және басып озуы) кезіндегі жүріс уақытын анықтау үшін керек. Жекелеген бекетердегі пойыздардың аялдау уақыты стансаның жұмыс технологиясының үрдісі бойынша операцияларды жасау уақытының шама-шарты болып бекітіледі.

Стансалық аралықтар пойыздарды қабылдап-жөнелту және өткізу операцияларын орындау үшін қажетті уақытпен, пойыздардың кіру бағдаршамына келген кезде белгіленген жылдамдықпен кедергісіз өту, ал тоқтаусыз өту кезінде жекелеген бекеттердің шығу бағдаршамына дейін пойыздардың жүріс қауіпсіздігін қамтамассыз ету шатттарын сақтай отырып жүріп өту уақытымен анықталады.

Стансалық аралықтар келесі түрлерге бөлінеді:

- пойыздардың әртүрлі уақытта келу аралығы ( - біржолды телімдегі стансағабір бағыттағы пойыздың келу уақытынан, қарсы бағыттағы пойыздың осы стансаға келу немесе өту сәтіне дейінгі ең төменгі шекті уақыт);

- пойыздың айырылысу аралығы ( - пойыздың стансаға келу немесе өту уақытынан сол жоларалықтан оған қарсы бағыттағы келесі пойыздың жөнелтілуіне дейінгі ең аз уақыт);

- пойыздың жол бойындығы жүріс аралықтары ( - іргелес орналасқан жекелеген бекетке пойыздың келу уақытынан, осы стансадан босаған жоларалыққа сол бағыт бойынша келесі пойызды жөнелту уақытына дейінгі ең аз уақыт);

- пойыздардың әртүрлі уақытта келу және жол-жөнекей жөнелту аралықтары - ( - пойыздың стансаға келу және осы стансадан жолай қосылатын оған бағыттас пойызды жөнелту уақыттарының ең аз шамасы);

- пойыздардың әртүрлі уақытта жөнелтілуі және жол-жөнекей келу аралықтары ( - пойыздың стансадан жөнелтілу уақытынан, осы стансаға іргелес стансадан жолай қосылған бағыттас пойыздың келу уақытына дейінгі ең аз уақыт).

Әрбір стансалық аралықтың шамасы осы аралық уақытында жасалынатын әрбір операцияның ұзақтығы бойынша аналитикалық есептеулер мен графикалық сызбалар жасау арқылы анықталады.

Стансалық аралықтардың шамасы пойыздық байланыс түріне, бағыттамалар мен белгілерді басқару тәсіліне, жекелеген бекеттердің орналасуына, бекеттерге келуіне, локомотивтің түріне және сериясына пойыздың салмағына және ұзындығына тәуелді болады.

Ұсынылатын әдебиеттер:

 

1. Балғабеков Т.К. Көлікте пайдалану жұмыстарын басқару. Карағанды, 2004. – 87 б.

2. З.С. Бекжанов. Теміржолтану негіздері: Оқулық. – Алматы: Тамыр, 1995. – 320б;

 

СДЖ арналған бақылау тапсырмалары (3- тақырып) [1, 3, 5]

1. Пойыздар жүрісінің графигінің элементерін есептеу

2. Станса мен пойыз аралық интевралдарды анықтау