Санитарлы-көрсеткіш микроорганизмдер – фекальды ластану индикаторларын сипаттау.

1топ фекальді ластанудың индикаторлары – адам және жылы қанды жануарлардың ішек микрофлорасының өкілдері:

Ацитобактер

Энтерококки +++ + —
Клостридии +++ ++ ++ ++
Термофилы -/+ -/+ +++ +++
Ескертулер: +++ СКМ өте көп кездесуі; ++ СКМ көп; + СКМ болуы; - СКМ болмауы.
Энтерококктар.
1910ж СКМ роліне энтерококктер ұсынылды. (Enterococcus faecalis Enterocococcus faecium).Ашық су қоймаларда ФАТ\ФЕ –ге қатынасын анықтайды.Мұнда ФІТ - фекалді ішек таяқшасы, ФЕ –фекалді энтерококктар. ФЕ хлорға ішек таяқшасынан 4 есе тұрақтырақ болғандықтан көрсеткіш 0,1-1 аралығында болса ағын суларының хлорлануы жеткілікті.Осы уақытта Proteus текті бактериялар адам мен жануар асқазаны бөлінділерінің 98% жағдайында кездесетіні көрсетілген, соның ішінде 82% жағдайында – P.mirabilis.
Клостридиялар.
Clostridium perfringens Клостридиялар спораларын өсіріп тастауы үшін температуралық шок 15-20 мин бойы +78 0С кеңес беріледі. қыздыру қажет.Осы СКМ титрін анықтау территория жағдаиын ағып жатқан сани-тарлы бақылауында
термофилдер, ішек бактериофагтары, сальмонеллалар;
Термофилдер Негізінен споралы, 55-65 0С өсуші СКМ толық тобы сыртқы ортада тіршілік етеді. Компоспен және қимен ластану көрсеткіші қызметін атқарады. Қи мен компост шіріген кезде температура 600 С-қа дейін көтеріледі,термофилдер күшті көбейеді. Бактериофагтар СКМ ретінде ішек таяқшалары бактериофагтар,колифагтар,салмонелла,шигелла фагтары қолданады.Фагтар қоршаған ортада 9 айдай тірі қалады. Олар фекалді ластану көрсеткіші ретінде құнды фагтар ағын сулардан энтеровирустардікіндей жиілікпен бөлінген.Фагтарды Грация әдісімен табу қиын емес осылайша ақтаңдақ тәрізді бірліктерді есептейді. Сальмонеллалар СКМ сияқты сальмонеллалардың артықшылығы: 1.Сальмонеллалар көп таралған микроорганизмдер, жедел ішек ауруларын тудырады. 2.Сыртқы ортаға тек адам және жануар фекальдарымен түсіп отырады. 3.Топырақта,әсіресе олардың үлкен көлемдегі органикалық заттарында көбейеді,бірақ, таза судада көбеюі мүмкін.
Сальмонеллалар
ХХғ. 30-шы жылдары У.Вильсон және Э.Блер сальмонеллаларды СКМ ретінде ұсынды. СКМ сияқты сальмонеллалардың артықшылығы: 1.Сальмонеллалар көп таралған микроорганизмдер, жедел ішек ауруларын тудырады, (U I A),басқада жедел ішек ауруларының аналогты патогенезімен эпидемиологиясының индикаторына қызмет етуі мүмкін. Сальмонеллаларды тасымалдаушылардың саны адамдар және жануарлардың арасында айтарлықтай. Оларды тұрып қалған суларда да жиі тауып жатады. 2.Сыртқы ортаға тек адам және жануар фекальдарымен түсіп отырады. 3.Топырақта,әсіресе олардың үлкен көлемдегі органикалық заттарында көбейеді,бірақ, таза судада көбеюі мүмкін. Суда сальмонеллаларды анықтауда тек оң нәтижелерін ғана анықтау емес, сонымен қатар ЕНС анықтауға болады. Сондықтан көрсеткіштерін эпидемиологиялық жағдайлар бойынша бағалауға болады.
Candida туыстастығының саңырауқұлақтары.
Соңғы кездері осы саңырауқұлақтық микроорганизімдерді санитарлы-көрсеткіштер ретінде қолдануға мүмкіндіктер шығып жатыр, сондай-ақ олар ағзада үнемі кездеседі: нәжісте 10-90% жағдайларда,жоғарғы тыныс алу жолдарының шырышты қабаттарында 15-50%,теріде 1-100% жағдайларда кездеседі. Қант құрамды заттары бар барлық жерлерде кездесіп отырады. Табиғатта 1-ші көзі болып адам және жануарлар табылады. Candidia туыстастығының саңырауқұлақтары қоршаған ортаның қолайсыз жағдайларына өте тұрақты болып келеді. Оларды дезинфекцияның эффективті индикаторы ретінде қолдануға болады.
стафилококк
стрептококк
2-топтағы санитарлы-көрсеткіштік микроорганизмдер
Осы топтағы бактериалар жоғарғы аталғандарға қарағанда, олардың СКМ суда, ауада, сүт өнімдерінде. Стафилококктар – бактериялардың ішінде кең тараған топтарының бірі. Алтын стафилококк қоздырғыш топырақта, ауада, теріде, тыныс алу жолдары мен сілемей қабығында тіршілік етеді, ішектің қалыпты микрофлорасының бір бөлігі болып табылады. Стафилококк тез бұзылатын тағам өнімдерінде бірден көбейеді. Негізінен кремнен жасалған тәтті өнімдер, көкөніс және еттен жасалған салаттар, сүт және сүт өнімдері, майға жасалған балық консервілері, дайын аспаздық өнімдерде болады. Тағамдар мен дайын өнімдерді 4-6 С температурасында сақталуы тиіс. Бұндай температурада стафилококктардың көбеюі және олардың энтеротоксин бөлуі тоқтатылады. Басқа санитарлы- көрсеткіштік стрептококк (гемолитикалық стрептококк). Оны жоғары тыныс алу жолдарының қабыну ауруларымен ауыратын адамдардың 80%-де табылады. Ол гемолитикалық қасиетке ие
3-топтағы санитарлы-көрсеткіштік микроорганизмдер
Бделловибриодары-1962ж.СКМ ретінде ұсынылған. Бұл аэробты грам теріс таяқшар, өлшемі 0,25-1,5 мкм. Қозғалады, талшықтары бар, басқа бактериялармен салыстырғында жыртқыштар, тек грам теріс таяқшаларды зақымдайды. Олар суды биологиялық тазарту барысында қолданады (жүзу бассейіндеріне суды жасанды жолмен жібереді), сонымен қатар СКМ-дағы ластанған суларда да қолданады.Тұрып қалған сулардың қалдықтарында бделловибриондардың мөлшері 3000 КОЕ/см3 жетеді, жекленген қалдықтарда 10 КОЕ/см3 жетеді.Бделловибриондарды Грация әдісімен бөледі, бірақ оларға сынама қою үшін индикаторы E.coli K-12 индикаторлы штаммы қажет. Олардын санын ақтаңдақ түзуші бірліктермен анықтауға болады. (АТБ/см3). Аэромонадтар – 1969ж. СКМ-ны аэромонадалар ретінде қолдану ұсынылды. Олар тұрып қалған суларда өте көп мөлшерде кездеседі және олар күшті көбею энергиясына қабілетті. Олар тұрып қалған суда, су құбырларындағы көрсеткіштерге ЖМС тәрізді әсер етуімен көрінеді. Суда аэромонадалар көп болған жағдайда тағамдық улануға әкелуі мүмкін.