(Соловьев М.М., Супиев Т.К. 2001 ж.)
Жедел Созылмалы
1. Жедел периодонтит 1.Созылмалы периодонтит
Созылмалы периодонтиттің асқыну фиброзды, гранулематозды,
гранулдеуші
2. Жедел перистит 2. Созылмалы периостит
3. Жедел остеомиелит 3. Созылмалы остеомиелит
4. Целлюлит – бет және мойын 4. Созылмалы лимфаденит
клетчаткасының серозды қабынуы
1. Абсцесс
2. Флегмона
3. Жедел лимфаденит
Созылмалы лимфадениттің асқынуы
4. Аденофлегмона
Жедел, созылмалы периодонтит- бір тістің пародонт тінінде инфекциялық-қабыну үрдісі.
Жедел одонтогенді периостит- периститітң серозды-іріңді немесе іріңді қабынуы жақ сүйегіндегі біріншілік қабыну үрдісі инфекцияның ену қақпасы болып табыладын тіс пародонтының шетімен шектелген.
Одонтогенді остеомиелит – инфекциялық –қабыну бірнеше тістің сүйек құрылымын және жақ сүйегінің басқа анатомиялық бөлігіне (бүкіл жақ сүйегін камтитын) және жақ аймағындағы жұмсақ тін мен клеткалық кеністініне тарайтын үрдіс.
Одонтогенді абсцесс- жақ аймағының жұмсақ тіндердегі шектелген іріңді қабыну, инфекцияның ену қақпасының орны жақтағы біріншілік инфекциялық қабыну тіс пародонтымен шектелген үрдіс.
Одонтогенді флегмона- жақ аймағындағы жұмсақ тіндердегі жайылған іріңді қабыну, жақтағы біріншілік қабыну- инфекциялық үрдіс тіс пародонтымен шектелген, инфекциялық ену қақпасының орны болып табылады.
Одонтогенді целлюлит- клиникалық тәжірибеде аурудың осы түрін басталып келе жатқан флегмона деген түсінікпен анықтайды. Диагноз қойғанда осы терминологияны қолдану негізсіз.(В.В. Рогинский, 1988) айтуынша – қабыну инфильтраты деген сөзтіркесін қолданған дұрыс, бұл хирургқа кірісулер жасап, дренаж қоюды кейінге қалдыру мүмкіндігін береді. Себепші тісті жұлып, этиотропты және патогенетикалық терапияны жүргізгенде қалпына келеді.
Одонтогенді лимфаденит- регионарлы лимфа түйіндерінің қабынуы, инфекцияның ену қақпасы болып, тістің қатты тіндерінің дефектісі және қызыл иектің эпителиалды жабындысы (тістер шыққанда, гингивитте, пародонтитте, пародонтозда).
Одонтогенді аденофлегмона – инфекцияның лимфатүйінді капсуласының сыртындағы, айналасындағы тіндер құрылымына таралуы нәтижесінде пайда болған, жайылған іріңді қабыну үрдісі. Инфекцияның ену қақпасы болып, тістің қатты тіндерінің дефектісі және қызыл иектің эпителиалды жамылғысы табылады.
Одонтогенді қабыну ауруларының қоздырғышы:
Ауыз қуысының микрофлорасы: стафилококктар, стрептококктар, энторококктар, диплококктар, грамм-оң және грамм- тері таяқшалар. Одонтогенді инфекцияның жеке нозологиялық түрлерінде микрофлораның сипаты өзгереді. Созылмалы периодонтиттің қабынуымен ауырған адамдарға стрептококктер, периоститпен аурыған балаларға және одонтогенді инфекцияның таралған түрлерінде-стафилококктар кездеседі
4. Көрнекі материал: презентация, слайдтар
5. Әдебиет:
1.Базикян Э.А. Пропедевтическая стоматология: учебник. – М., 2008. – 768 с.
2.Супиев Т.К., Зыкеева С.К. Лекции по стоматологии детского возраста (учебное пособие).- Алматы, 2006.- 615 с.
3.Хоменко Л.А. Терапевтическая стоматология детского возраста. Киев-Книга-плюс-2007г. 815 с.
4.Виноградова Т.Ф. Атлас по стоматологическим заболеваниям у детей.-М.: МЕДпресс-информ, 2007.-164 с.
5.Уразалин Ж.Б. и др. Лечебная физкультура в стоматологии (учебное пособие). – Алматы, 1999. – 88 с.
6.Супиев Т.К. Гнойно-воспалительные заболевания челюстно-лицевой области. – М.: Медпрес, 2001. – 160 с.
7.Супиев Т.К., Зыкеева С.К. Травмы челюстно-лицевой области у детей (учебное пособие). – М.: Медпрес, 2003. – 107 с.
8.Особенности обезболивания при лечении стоматологических заболеваний у детей/ Под рук. С.А. Рабиновича.-М.: МЕДпресс-информ.-2005.-120 с.
6. Бақылау сұрақтары (кері байланыс)
1. Жақ-бет аймағының қабыну ауруларының таралу жолдары
2. Жақ-бет аймағының қабыну үрдісінің қоздырғыштары
3. Жедел одонтогенді қабыну үрдісінің жіктелуі
4. Созылмалы қабыну үрдісінің жіктелуі
5. Жедел одонтогенді остеомиелиттің анықтамасы.
ДӘРІСТІК КЕШЕН
Тақырып № 7 «Ортодонтия пәні, міндеттері. Жас кезеңдеріне байланысты баланың жақ-бет аймағы құрылысының ерекшеліктері. Стомтаологиялық және сомтикалық аурулардың өзара байланысы.
3. Мақсаты:
Дәрістің тезисі
Ортодонтия деп, тіс-жақ ауытқуларының этиологиясын, диагностикасын, алдын алу әдістері мен емдеумен айталысатын стомтаологияның бөлімін айтады. Ортодонтиялық кірісулердің объектісі, балалар мен жасөспірімдердің шайнау –сөйлеу аппараты болып табылады.
Дүниеге келгеннен бастап және 14-18 жаста организмде өсу мен дамуға байланысты шұғыл өзгерістер байқалады. Бұл баланың өсіп келе жатқан организмінің анатомо- физиологиялық ерекшеліктерімен түсіндіріледі.
Жас нәресте мен ересек адамның бет пропорциясы әр түрлі. Бұл бас қаңқасының ми және бет бөлігінің қатынасының мөлшерімен анықталады. Жас нәрестенің басы денесінің ¼ ұзындығын құрайды, 2 жаста 1/5 –ге тең, 6-жаста -1/6 –ге тең, 12 жаста- 1/7, ересектерде-1/8 ұзындығына тең. Жас нәрестеде бас сүйегінің күмбезі бетке қарағанда үлкен. Бет қанқасы сүйегінің өсуі толқын тәрізді сипат алады. Белсенді өсу кезеңі: туғаннан -6 айға дейін, 3 тен-4жасқа, 7 ден-11-ге және 16-дан -19 жасқа дейін. Осы кезеңде бет ерекше жылдам ұлғаяды.
Жақ сүйектері балалардың жақ сүйектері органикалық заттарға бай және қатты минералдық заттар аздаған, үлкендерге қарағанда, сүйектің беткі қабаты қалың. Осымен, бала сүйегінің мейінше жұмсақтығы, эластикалығы және аздаған сынғыштығы түсіндіріледі. Жақсы қанмен қамтамасыз ету, кең гаверсов каналдары, жұқа нәзік сүйек құрылысы, миелинді тіндердің көп болуы, қызыл сүйек миы, әр түрлі қоздырғыштарға аздаған тұрақтылық – аталғандардың барлығы инфекциялану үшін жағдай жасайды 9 айдан 1,5 жасқа дейін төменгі жақ сүйегігің тесігі орта есеппен, альвеолярлы өскіннің деңгейінен 5 мм төмен орналасады. 3,5-4 жастағы балаларда төменгі жақ сүйегінің тесігі, тістердің шайнау жақ бетінен 1 мм төмен орналасады 6-9 жаста төменгі жақ сүйегінің тесігі орташа алғанда, азу тістердің шайнау жақ бетінен 6 мм жоғары. Мандибулярлы жансыздандыру жүргізгенде жас ерекшелігіне байланысты төменгі жақ сүйегі тесігінің топографиясын білудің үлкен мәні бар.
Төменгі жақ сүйегінің өсуі 2,5 нан- 4 және 9 дан -12 жаста айкын көрінеді. Төменгі жақ сүйегінің бұтағының интенсивті өсуі 3 тен -4 ке және 9 дан-11 жаста. Тұрақты тістердің шығуы басталғанда, альвеолырлы өскіннің фронталды бөлігінің өсуі 6-7 жаста аяқталады. Төменгі жақ сүйегінің негізгі өсу зонасы болып табылады. Жақ сүйекгінің артқы бөлігі, (үлкен азу тістер аймағында) бұрышы және бұтақтың жоғарғы бөлігі, және буын өскендері.
Жоғарғы жақ сүйегінің интенсивті өсуі тігістер арқасында (отаңғы, таңдай және жоғарғы жақ сүйегін басқа бас сүйегімен қосатын тігістермен).
Пренаталды кезеңде тісжақ жүйесінің дамуына әсер ететін факторлар.
1. жүктілік гестозы;
2. уақытына жетпей босану;
3. жүктілік кезеңіндегі анасының созылмалы аурулары субкомпенсирленген немесе декомпенсирленген түрі;
4. стресстер, жүктілік кезіндегі жарақаттану;
5.созылмалы интоксикация (алкоголь, темекі, нашакорлық,)
6.анасының инфекциялық аурулары;
7. жиі босану;
Барлық сүт тістер, тұрақты күрек тістер, сүйір тістер және бірінші азу тістердің бастамаларыжатырішілік дамиды. Жүктіліктің ағымы осы тістерде көрінеді.
Постнаталды кезенде тісжақ жүйесінің дамауына әсер етуші факторлар.
1. балалардың мерзіміне жетпей туылуы;
2. балалардың мерзіміне асып туылуы;
3. механикалық және дәрімен босануы;
4. баланың Rh – (анасының Rh + мен сәйкес келмеуі);
5. нәрестелердің гемолитикалық ауруы;
6. сепсис;
7. туа біткен гипотрофия;
8. рахит;
9. тамақтанудың жетіспеушілігі;
10. ішек токсикозы;
11. респираторлық вирустың аурулардың рецидиві;
12. созылмалы интоксикация;
13. дұрыс тамақтандырмау;
14. ЛОР – мүшелерінің патологиясы;
15. сілекей бездерінің патологиясы;
16. жарақат;
17. жедел одонтогенді инфекция;
18. созылмалы одонтогенді инфекция (уақытша және ауыспалы тістесу кезеңінде);
19. жағымсыз әдеттер;
20. экологияның бұзылуы;
Стоматологиялық аурулардың ауыратын балалардың диспансеризациясы, емханада және стационардағы емді күресудегі қоса ауыр науқастармен ең дұрыс жол.
Баспа, созылмалы тонзиллиттер, ревматизм, нефриттер, полиартриттер, жүрек - ағзажүйесі жұмысының бұзылуы, және тіс аурулары, ауыз қуысы ауруларының әсерінен болған басқа зақымданулар.
