Сандар,жылдар, ғасырлар 5 страница

Ашық далалы алқаптардағы құстардың ерекшелігі – тұмсықтары қысқа, доғал, кейде иіліп келген өткір.

Ашық жерде тіршілік ететін организмдердің жауынан қорғануы үшін қажетті бейімделушілік Бүркеніш рең

Ашық жерлерде тіршілік ететін ағзалардың жауынан қорғану белгісі: Бүркеніш рең.

Ашық қан айналым жүйесі. Өрмекшіде.

Ашық реңді, шырынды жемістердің таралуы: Жануарлармен.

Ашық тұқымды бір үйлі өсімдік. Қарағай.

Ашық тұқымды өсімдік: Арша.

Ашық тұқымды өсімдіктер. Тұқыммен.

Ашық тұқымдылардың тұқымдары дамитын орын: Бүр

Ашылмаған гүлдер- Гүлшанақ

Ашытқы қай топқа жатады? Саңырауқұлақ

Ашытқы саңырауқұлағының әсерінен ашыған қамырдағы көпіршіктер: Көмірқышқыл газ

Ашытқы саңырауқұлағының жіпшесі болмайды.

Аю тұқымдасына жатады – ақ аю.

Аяғы ауыр әйелдерге бәрі керек, тек керек емес – стресттік жағдай

Аяғы дененің астыңғы бөлігі – бауырын толық қамтитындықтан оны бауыраяқты ұлулар класына жатқызады: Тоспаұлу.

Аяғы жоқ жануар: Жылан

Аяз әсерінен теріде болады: Үсік.

Аяқ астынан жылан көргенде адамның тоқтай қалу себебі: шартсыз рефлекс.

Аяқ қаңқасына жатады. Білезік сүйек.

Аяққармалаушы (тұтқы аяғы) қысқышпен аяқталатын өрмекші – қыршаян.

Аяқсыз қосмекенді. Сақиналы құртжылан.

Аяқтары буын арқылы жақсы қимылдайтын бірнеше бунақтардан тұратын жәндіктер типі: Буын аяқтылар

Аяқтары бірнеше бунақтардан құралатын жәндік. Буынаяқтылар.

Аяқтың белдеу сүйектері. Мықын, шат, шоданай.

Ә

Әдемі гүлге ұқсас жыртқыш ішекқуысты жәндік. Актиния

Әдемі гүлге ұқсас жыртқыш ішекқуысты жәндік- Шаршылы медуза

Әдетте пілдер еттұмсықтылар отрядына жатады, қандай белгілеріне қарап, оларды тұяқты сүтқоректілер тобына жатқызады? Саусақтарының алдыңғыбөлігі мүйізді тұяқшамен бітетіндіктен.

Әйгілі күріш өсіруші: Ы.Жақаев.

Әйгілі тары өсіруіші – Ш.Берсиев

Әйел адамның жыныс безінен бөлінетін гармон – экстроген.

Әйелдің босана бастауы неге байланысты – жатыр бұлшықеттерінеәсер ететін гипофиз гармондарының бөлінуі.

Әкаяқ (әсіресе тауықта)- мамықкене туғызады

Әкелі-балалы Янсендер- алғашқы микроскопты ашушылар.

Әлем жаратылысының табиғи тарихы» еңбегін жазған ғалым. Э.Геккель

Әлемдегі барлық тірі жандар үшін алғашқы энергия көзі ретінде нені атауға болады? Күн сәулесі.

Әр алуан тіршілік жағдайында пайда болып, ағзаның құрылым деңгейін күрделендіретін эволюциялық өзгеріс – ароморфоз.

Әр бейімдеушілік пен барлық жиынтық белгілердің пайда болуының негізі тұқым қуалайтын өзгергіштік.

Әр гектардан 174 центнерден күріш алған. Ы.Жақаев.

Әр омыртқа тұсында жұлыннан екі жаққа тарайтын жұлын жүйкелері. 31 жұп.

Әр омыртқаның бүйір сызығынан, жұлыннан екі жаққа таралатын жүйкелер саны – 31.

Әр омыртқаның бүйір таралатын жұлын жүйкелер саны. 31 жұп.

Әр өкпенің сыртын дәнекер сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген қабықша- Өкпе плеврасы

Әр өкпенің сыртын дәнекер ұлпасынан түзілген сырты жұқа қабықша: Өкпеқап (плевра).

Әр түрге жататын ағзалардың өзара жағдай туғыза отырып тіршілік етуі. Селбесу.

Әр түрдің нақты алып жатқан орнын анықтайтын критерий: Экологиялық

Әр түрлі аллельдерден тұрады. Гетерозиготалы.

Әр түрлі гендердің атауы- Гетерозиготалы

Әр түрлі жұпқа жататын пішініне қарай ажыратылатын хромосомалар- Гомологты емес.

Әр түрлі тұздар мен органикалық заттардан құрылған дәнекер ұлпа: Сүйек

Әрбір жеке түрге тән хромосомалар жиынтығы, саны, мөлшері мен пішінін сипаттайтын. Генетикалық критерий.

Әрбір ми сыңарындағы бөліктер саны- 4

Әрбір нейрондағы аксон саны: 1

Әрбір түр критерийлерін хромосомалар жиынтығы мен саны, пішіні, көлемі бойынша анықтау критерийі: Генетикалық.

Әрбір түрде қарқынды өсу, көбею үшін белгілі бір жылдық жүйеліктің қалыптасуы – биологиялық ырғақ.

Әрбір тыныс алғанда адам өкпесінен 500 см³ ауа өтеді. Егер минутына 18 рет тыныс алғанда, бір тәулікте қанша ауа өткен? 12960000 см³.

Әртүрлі жұпқа жататын пішініне қарай ажыратылатын хромосомалар- Аллельді

Әртүрлі тұздар мен органикалық заттармен құрылған дәнекер ұлпа- Сүйек

Әрі ас қорыту, әрі тыныс алу мүшесі. Жұтқыншақ.

Әрі тағамдық, әрі техникалық дақыл – картоп.

Әріден будандастырукөптеген жағдайда тұқым беру қабілеттілігін жояды. Себебі: Мейоз кезіндегі хромосоманың коньюгациясының бұзылуы.

Әсемдік үшін өсірілетін раушан гүлдерге жататын өсімдік – долана.

Әсемдік үшін өсірілетін раушангүлділерге жататын өсімдік: Раушан

Б

Б.Л. Астауров- Жасанды партеногенездік жолмен көбею қабілеті бар жібек құртын алды.

Б.М.Мусин- Қазақтың ақбас сиырын алуға қатысқан.

Б.П.Токин- 1928 ж фитонцидтерді ашты.

Бағалы ауылшаруашылық дақылдары: Жүгері, бидай, қарабидай, күріш

Бағаналы және борпылдақ жасушалары бар мүше: Жапырақ.

Бағдарлау рефлекісіне жатады: Басты бұру.

Базедов (бақшаңкөз) ауруы- қалқанша безінің қызметі жоғары болғанда, көз шарасынан шығып кетеді.

Байыр жағы арқасына жабысып денесі жалпақ пішінді құрт? Жалпақ құрттар

Баклажанның 1 гектарынан алынатын түсім – 10-20 т.

Баклажанның жабайы түрі өсетін жер – Үндістан.

Баклажанның жемісі. Жидек.

Бактериофаг – бұл бактерияны зақымдаушы вирус.

Бактерия грек тілінен аударғанда. Таяқша.

Бактерия жасушасына енетін вирус: Бактериофаг

Бактерия жасушасының құрылысы. Қабықша, цитоплазма, ядро заты.

Бактерия зақымдануынан болатын өсімдіктер ауруы: Бактериоз.

Бактерия қандай тәсілмен көбейеді? Бөліну

Бактерия спорасының қызметі. Қорғаныш.

Бактерия талшығының маңызы. Қозғалыс.

Бактериялар дегеніміз – біржасушалы, ядросы толық қалыптаспаған ағзалар.

Бактериялар көбейеді: Бөліну арқылы.

Бактериялар қай кезде көбейеді? Дамуына қолайлы жағдай туғанда.

Бактериялар қайда кездеседі? Кездеспейтін жері жоқ.

Бактериялар қанша минут сайын бөлінеді? 20 минут сайын.

Бактериялар мен балдырлар қай дәуірде пайда болды? – Архей.

Бактериялар мен бөгде заттармен күреседі – лейкоцит.

Бактериялар мен олардың спораларын қалай жоюға болады? 20 минут бойы температурасы 120⁰С бумен әсер ету.

Бактериялар туғызатын ауру: Туберкулез.

Бактериялар туғызатын ауруды атаңыз? Пневмония,

Бактериялар туғызатын аурулардың тобы: Дизентерия, оба, туберкулез, баспа.

Бактериялар туғызбайтын ауру: Тұмау

Бактериялар тудыратын аурулар: оба, сіреспе, туберкулез, іш сүзек, баспа(ангина), топалаң, көкжөтел, қызамық, құздама (ревматизм), ботулизм, пневмония (өкпенің қабынуы), бруцеллез (сарып)-шикі қайнатылмаған сүттен жұғады, дифтерия (күл ауруы), гоммоз (шайыр ағу)-мақта өсімдігін зақымдайды.

Бактериялар, біржасушалы жәндіктер балдырлармен қоректенетін, дене пішіні біржасушалы қарапайымдарға ұқсас жұмыр құрт түрі: Қылтыңбас.

Бактерияларға спора түзу не үшін қажет? Қолайсыз жағдайларда тіршілігін сақтау үшін.

Бактерияларға талшық қажет. Қозғалуға.

Бактерияларды алғаш ашқан ғалым. Антон Левенгук.

Бактериялардың көбейуі: Дамуына қолайлы жағдай туғанда.

Бактериялардың қай түрінің жасушаларында спора түзіледі? Бациллерде.

Бактериялардың өте көп кездесетін жері – топырақта.

Бактерияның біржасушалы балдырлардан айырмашылығы – ядросының болуында.

Бактерияның көбеюі. Бөліну.

Бактерияның пішіні таяқша деген түрі қайнатқанда: өлмейді.

Бақа бас миының қай бөлімі балықтарға қарағанда нашар дамыған? Мишық

Бақа жүрегінің оң жақ құлақшасында қандайқан ағады? Веналық.

Бақалар мен бунақденелілер ылғалды топырақтан пайда болады деп жазған ғалым: Аристотель.

Бақалардың насекомдары аулау кезіндегі қатынасын ең негізгі мүшелері – көздері.

Бақалшағы мен қаңқасы әкті, минералды заттан түзілген – сәулелілер.

Бақалшақсыз былқылдақденелі жәндік. Каракатица.

Бақалшақты ұлулар – Айқұлақ.

Бақаның алдыңғы аяғының бөлімдері. Қар, білек, алақан.

Бақаның артқы аяқ белдеуі қандай сүйектерден құралған? Жамбас сүйектен.

Бақаның денесі. Бас, тұлға, 4 аяқ.

Бақаның дернәсілі: Итшабақ.

Бақаның дернәсіліне қандай мүшелер тән? Бүйір сызығы.

Бақаның жүрегі неше камералы? Үшеу.

Бақаның жүрегі. 3 камералы.

Бақаның клоакасында қандай мүшелердің жолы ашылады? Зәр шығару жолы.

Бақаның кіші қан айналым шеңбері қандай мүшемен байланысты? Өкпемен.

Бақаның қан айналымы неше шеңберлі болады? Екеу

Бақаның қандай бұлшықеттері жақсы жетілген? А яқ бұлшық еттері.

Бақаның қандай сүйектері омыртқа жотасына тығызырақ жабысады? Жамбас.

Бақаның личинкасы итшабақ немен тыныс алады? Желбезек арқылы.

Бақаның мойын омыртқасы: 1

Бақаның табаны неше саусақты екенін белгілеңіз- 5

Бақаның терісі немен ерекшеленеді? Тері бездерінен үнемі шырыш бөліп тұрады.

Бақаның тыныс алуы - өкпе және тері арқылы.

Бақаның үлкен қан айналым шеңбері жүректің қай камерасынан басталады? Қарыншадан.

Бақаның үлкен қан айналым шеңберіндегі вена қан тамыры жүректің қай камерасына ашылады? Оң жақ құлақшаға.

Бақбақ гүлінің формуласы- Т₀К₅А₅Ж_∞

Бақбақ өсімдігі... жатады. Күрделігүлділер тұқымдасы.

Бақбақ өсімдігінің гүлшоғыры. Себет.

Бақша өсімдіктерінің негізгі ерекшелігі- Шөптекті біржылдық өсімдік.

Бақшадығ қырықбуыннан құтылу өте қиын, себебі: тамыр сабағында өркендер көп түзілетіндіктен.

Бала бойының нашар өсуі ненің бұзылуынан? Гипофиз.

Бала бойының өсуінің бұзылуы: Қосалқы безден (гипофиз)

Балақтардың желбезегіндегі газ алмасу қызметін атқарады: Желбезек жапырақшасы.

Балаларда мешел ауруының дамуы мына витаминнің (дәруменнің) жетіспеуінен болады- Д

Балалардың қалқанша безі қызметінің бәсеңдеуі неге әкеп соғады? Баланың өсуі мен дамуын баяулатады.

Балалардың қандай сүйектерінде қызыл кемік майы болады? Қуысы бар барлық сүйектерінде.

Балалары жұмыртқадан шығатын сүтқоректілер- Ехидна, үйректұмсықтылар

Балапандар ширақ болып келеді: Тауықтар

Балараның ұрықтанбаған жұмыртқасынан дамиды. Аталығы (трутеньдер)

Балауыз 40 өнеркәсібі үшін шикізат. Балауыз өндіруде араға жалғыз конкурент болатын не? Ара

Балғашық сүйегінің жуандау шеті байланысады? Төс және үзеңгі сүйектерімен.

Балғашық сүйегінің жіңішке шеті байланысады – дабыл жарғағымен.

Балдыр жасушасына жасыл түс береді: Хроматофор.

Балдыр жасушасына жасыл түс беретін хлоропласттар- Хромотофор

Балдыр жасушасындағы хлоропластардың атауы: Хроматофор.

Балдыр үшін қоректенудің қай түрі тән – фототрофты.

Балдырдың жыныс жасушалары: Гаметалар.

Балдырлардың кездесетін жері. Дымқыл, сулы ортада.

Балқарағай жаңғағы дегеніміз – жеміс қабы жоқ тұқым.

Балқаш көлінің маңында, Шу өзенінің аймағында мекендейді: Қызылаяқ бақа.

Балық бауырында, етінде, жұмыртқада болатын ағзада калий мен фосфор тұздарының алмасуын реттейтін дәрумен – Д.

Балық желбезегі доғаларыныңсаны – 3-4 жұп.

Балық қанын қорытылған саты қалдығынан тазаратын мүше – бүйрек.

Балық мына мүшесі арқылы тыныс алады. Желбезек арқылы

Балық омыртқалылардың үстіндегі доғасына түзілген омыртқа жотасында не орналасқан? Жұлын

Балық торсылдағаның негізгі қызметі. Жүзгіштігін, салмағын реттеу.

Балық шабақтарымен қоректенетін ішек қуыстылар – актиниялар.

Балықтан бөлінетін қою ақ сұйықтық шоғал- Аталық бездің ұрығы

Балықтар қандай жүзбе қанаттылардың көмегімен жоғары, төмен түседі? Жұп көкірек және құрсақ.

Балықтар сулы ортаның тұрақты мекендеушілері. Жердің барлық су қоймаларында тіршілік етеді. Балықтардың тіршілік ету ортасын атаңдар? Мұхит, теңіз, өзен, көл

Балықтар торсылдақтың көмегімен: судың түбіне түсіп, қайта бетіне шығады.

Балықтар түрлерінің саны: 20 000.

Балықтарда болатын ерекше мүшені атаңыз? Бүйір сызығы.

Балықтарда ми пайда болды- Кайназой

Балықтарды зерттейтін ғылым: Ихтиология.

Балықтардың асқорыту жүйесінде жоқ мүше – клоака.

Балықтардың бас сүйектері: ми сауыты, жақтары, желбезек жоғасы, желбезек қақбақшасы.

Балықтардың бәріндегі ерекше мүше: Бүйір сызығы.

Балықтардың бүйір сызығы: Су ағысының күшін, бағытын, тербелісін, кедергілерді сезеді

Балықтардың даму сатысы. Уылдырық – ұрық – дернәсіл – шабақ – ересек балық.

Балықтардың дене температурасы байланысты. Қоршаған ортаның температурасына.

Балықтардың денесі тұрады? Бас, тұлға, құйрық

Балықтардың денесін берік ұстауға көмектесетін жүзбе қанаты. Құйрықасты.

Балықтардың дернәсілі? Шабақ

Балықтардың желбезегіндегі газ алмасу қызметін атқарды. Желбезек жапырақшасы.

Балықтардың жүрегі. Екі қуысты

Балықтардың зәр шығару мүшесі: Бүйрек, қуық, несепағар.

Балықтардың көбейіп даму циклі- Уылдырық-ұрық-дернәсіл-шабақ-ересек балық

Балықтардың көбеюінің аталуы? Шоғал

Балықтардың қан айналу жүйесінде болады? 1- қарынша, 2- жүрекше, 3- аорта,4- қылтамыр, 5- веналар,6- артериялар, қан айналу жүйесіндегі дұрыс реттелікті көрсет? 2-1-3-6-4-5

Балықтардың қанайналым жүйесі. Бір қанайналым шеңбері.

Балықтардың қандай қанаттарының қаңқасы омыртқа жотасындағы иық белдеуінің сүйектерімен байланысқан? Көкірек жұп қанаттарының қаңқасы

Балықтардың қимыл үйлесімділігіне байланысты миының қай бөлімі жақсы дамыған? Мишық

Балықтардың мекен ету ортасы Су.

Балықтардың миы қандай бөліктерден тұрады? Алдынғы, орта, аралық, сопақша, мишық

Балықтардың судың бағытын, ағын күшін қабылдайтын мүшесі. Бүйір сызығы.

Балықтардікіне қарағанда бақанаң бас сүйегінде қандай сүйектер болмайды? Желбезек қақпағының сүйектері

Балықтың арқа жүзбеқанаты: Қозғалғанда денесін бір қалыпты ұстайды.

Балықтың арнайы сезім мүшесі бұл. Бүйір сызығы.

Балықтың ауыз айналасындағы мұртшасы. Сипап сезу мүшесі.

Балықтың бүйір сызығының қызметі? Судың ағысының бағытын, күшін анықтау

Балықтың даму сатысы. Уылдырық-ұрық-дернәсіл-шабақ-ересек балық.

Балықтың дәрнәсілі: Шабақ.

Балықтың дене салмағын өзгертетін мүше? Торсылдақ

Балықтың денесі неден тұрады? Бастан, тұлғадан, құйрықтан

Балықтың есту мүшесі неден тұрады? Ішкі құлақтан

Балықтың есту мүшесі: Бассүйектің ішінде болады, сырттай байқалмайды.

Балықтың жақ сүйегін, желбезек қақпақшасын және жүзбеқанаттарын қозғалысқа келтіретін бұлшықеттерді. Басында және қанаттарының түбінде(айналасында) орналасқан

Балықтың жасын ажыратады? Қабыршақ сызықтарына қарап

Балықтың жүйке жүйесі: Екі бөлім

Балықтың жүрегі минутына қанша соғады? 20

Балықтың жүрегі: Екі бөлікті

Балықтың жүрегі- екі камералы.

Балықтың жүрегінің құрылысы: 1 жүрекше және 1 қарынша.

Балықтың зәр шығару мүшелері. Бүйрек, қуық, несепағар.

Балықтың зәр шығару мүшесі? Бүйрек

Балықтың қабырғалары омыртқаның қай бөлігінде жалғасады? Тұлға бөлігінде омыртқалардың 2 бүйіріне

Балықтың қан айналу жүйесі. Бір қанайналу шеңберінен тұрады.

Балықтың қозғалу мүшелері. Жүзбеқанаттары.

Балықтың құйрық жүзбеқанаттары? Бағыт береді

Балықтың құрсақ қаолқаыс. Көктамыр қанын тасымалдайды (вена)

Балықтың омыртқа жотасының каналында- Жұлын

Балықтың су ағынының бағытын, күшін, сүңгу тереңдігін сезінуге мүмкіндік беретін мүшесі. Бүйір сызығы.

Балықтың суда қозғалуын қамтамасыз етеді? Қабыршақты қабығы, денесінің сүйір формасы, тері бездерінен бөлінетін сұйықтық

Балықтың тынысалу мүшесі: Желбезек

Балықтың уылдырығынан шығады? Дернәсіл

Барлық аймақтарда өсетін өсімдік? Бидай

Барлық аминқышқылдары үшін молекулаларының қандай бөлігі ортақ? Амин топтары және карбоксил топтары

Барлық бөліктердің бірігуі? Патшалық

Барлық бұлшықет ұлпалары түзіледі Мезодермадан..

Барлық гүлді өсімдіктер екі үлкен класқа біріктіріледі: Даражарнақтылар және қосжарнақтылар

Барлық дене жасушасын қоршайтын? Ұлпа сұйықтығы

Барлық жануарлар дүниесі аталады- Фауна

Барлық желілілерде болатын мүше. Ішкі қаңқа.

Барлық жүйке жүйесін түзеді? Жүйке ұлпасы

Барлық компоненттер бір-бірімен байланысқан, тұрақты, өзін- өзі реттеуші экологиялық жүйе ол – биогеценоз

Барлық мүшелер мен жүйелер әрекеті қайта құралатын жас? 7-17 жас

Барлық өсімдіктер дүниесі аталады- Флора

Барлық өсімдіктердің жасушалық құрылысының болуы нені дәлелдейді? Жер бетіндегі тірі ағзалардың шығу тегінің бірлігін