Көпқоректі қабыршаққанаттылырдың түр құрамы.

Қауіпті полифагтарға әр түрлі қанаттылар Frenata - отряд тармағының Noctuidaе - түнгі көбелектер немесе үкі көбелектер және Pyralidae -қан көбелектер тұқымдастарының түрлері жатады. Түн көбелектері. Көбелектер орташа мөлшерлі, жайылған қанаттары - 20-45мм.. Толық денелі. Көп түрлерінің түстері сұрғылт қоңыр. Алдыңғы қанаттарында өздеріне тән суреттері бар. Суреттердің пішіндеріне қарап үкі көбелектердің түрлерін анықтауға болады. Көбелектер негізінен ымырт түсе және түнде ұшады. Құрттары ұзынша жолақтары бар сұрғылт қоңыр немесе жасыл түсті болады. Үш жұп кеуде аяқтарынан басқа 3-5 жұп құрсақ аяқтары болады. Тіршілік етулеріне, қоректену жолдарына байланысты кеміргіш және жапырақ кеміргіш көбелектер болып бөлінеді. Кеміргіш көбелектер топырақтың жоғарғы қабатында жасырын өмір сүреді. Олар қоректеніп топырақ деңгейінде күздік, жаздық астық дақылдары, жүгері, қызылша, картоп, мақта, темекі, көкөніс, бақша т. б. дақылдарының мүшелерін кеміріп зақымдайды. Түн көбектердің ең қауіпті түрлері: күздік - Agrotis segetum Schiff. және лепті - A. exclamations L. Түн көбелектерінің жұлдызқұрттары соңғы жастарында топырақ астында қыстайды. Жұлдызқұрттарының 6 жастық кезеңі болады. Көктемде олар қуыршақтанады. Ересек көбелектердің жұмыртқаларын сабақтың негізіне, төменгі жапырағына, топырақ бетіндегі өсімдік қалдықтарына салады. Жылына 1-3 ұрпақ береді, ол мекендеген жерінің ауа райы жағдайларына байланысты. Жұлдызқұрттар топырақ деңгейіндегі сабақтарды, тұқымын, жас өскінін кеміреді, тамыр жемістерде, түйнектерде кеміріп, қуыс жасайды. Жер үстілік түнгі көбелектер өсімдіктердің жапырағымен, сабақтарымен, генеративті мүшелерімен қоректенеді. Көбінесе жоңышқаны, ноқатты, темекіні, қызанақты, жүгеріні және басқа да дақылдарды зақымдайды. Бүл топқа мынадай түрлері жатады: мақта (Helicoverpa armigera Hbst.), гамма (Autographa gamma L.), беде (Discestra trifolii Hufn.), кіші жер үстілік немесе карадрина (Spodoptera exiqua Hb.). Мақта көбелегінің қуыршағы топырақта қыстайды. Көбелек жұмыртқасын (1-3 тен) жапырақтарға, шанақтарға және гүлдеріне салады. Жұлдызқұрттың бірінші ұрпағы арам шөптерде, жоңышқада, ноқатта, темекіде, қызанақта қоректенеді. Мақтаның шанақтану және гүлдену кезеңінде келесі ұрпақтар жұмыртқа салады. Жылына 3-4 ұрпақ береді. Мақтаның генеративтік мүшелерін, жүгерінің собығын мен дєнін, темекі тұқымдарын қатты зақымдайды.

Қан көбелектері. Шалғын көбелегі (Loxosteqe sticticalis L.)ауыл шаруашылығы дақылдарының ең қауіпті зиянкестерінің бірі. Жазғы мезгілде оның саны құбылмалы және қолайлы жағдайлар болғанда өсімталдығы өте жоғары. Жұмыртқаларын өсімдік жапырағының төменгі беткі қабатына салады. Жұлдызқұрттары 5 жас өтеді. Олар қомағай болып көп қоректенеді. Қант

Шалғын көбелегі Шалғын көбелек

қызылшасын, күнбағысты, бір және көп жылдық бүршақ (үрме бүршақтан басқа), жүгеріні, тарыны жєне басқа да өсімдіктерді қатты зақымдайды. Олар өсімдіктердің жер үстілік генеративты жєне вегетативты мүшелерін кеміріп жейды. Зақымданған өсімдік мүшесін жұлдызқұрттар өрмекпен шырмалайды. Бидай көбінесе шалғын көбелектің негізгі азықтық өсімдіктер жетіспегеннен соң зақымданады. 2-3 ұрпаќ беріп дамиды. Ересек жұлдызқұрттар топырақтың жоғарғы қабатында қыстап шығады. Күресу шаралары. Едєуір зақым кеміргіш түн көбелектердің картоп дақылында саны 5-10, астық дақылдарында 2-3, кызылша, жүгері, мақтада 0,5-2 жұлдызқұрт/м² астам болса байқалады. Жер үстілік түн көбелектердің зиян тигізетін экономикалық шегі: карадринаның 1-3 жұлдызқұрттары өсімдікте және олардың залалданғаны 30-50% болғанда; мақта көбелектің 100 өсімдікке келетін саны 8-12 жұлдызқұрт болса; шалғын көбелектің саны 10-20 жұлдызқұрт/м²; сабақ көбелектің 10 өсімдікте 5 жұмыртқа топтары табылса. Егер зиянкестердің саны ЭЗШ деңгейінен жоғары болса, жұлдызқұрттарды төменгі жастарында химиялық не болмаса биологиялық препараттармен жою керек. Инсектицидтер «Тізім...» регламенттары бойынша қолданылады.Қабыршақ қанаттылардың көбеюінің алдын алу, жұлдызқұрттарының санын азайту үшін арам шөптермен жүйелі түрде күресу, топырақты ерте терең сыдыра жырту, отамалы дақылдардың қатаралықтарын қопсыту қажет. Маусым кезеңінде өсімдіктерді суарған жағдайларда да кеміргіш көбелектердің жұлдызқұрттарының саны азаяды. Сабақ көбелектермен күресу үшін өсімдіктерді төмен шабу қажет (10 см жоғары емес). Жұлдызқұрттар қыстайтын жүгері, картоп, тарының өсімдік қалдықтарын, арамшөптерді танаптан шығарып жояды. Маусымды колонизация әдісімен трихограмма (Trichogrammatidae - тұқымдасы) көбелек құрттарының ішкі паразитін есебімен 60-80 мың дана/га екі мезгіл қолдану тиімді болады.