Азакстаннын су ресурстары.

Гидросфера-бiздiн планетамыздын аса манызды курам болiктерiнін бірі. Ол ауыз суы ретiнде ауылшар. Энергия ондiрiсiнiн шикiзаты,химиялык элементтердi алу ушiн кеме тасымалы, балык осiру, т.с.с. колданылады. КР тұщы cу корлары орасан коп, алайда онын аумагы бойынша судын орналасу денгейі бiркелкі емес. Озендер-республиканын негiзгi су коздерi. Ірі озендер негизинен солт. Шыг-ертic өзені, бат орал өзені, онт-сырдария өзені ағады. Каз-нын коптеген озендері, әсіресе олардын салалары суынын аздыгынан жазгы уакытта кеуіп, жеке көлшіктерге айналады және қар еріген кезде ғана тасиды. Республикада (балкаш, зайсан, маркакөл, алакөл) және мындаган кіші көлдер орн.

Қазақстанның кейбір аудандарындағы топырақ деградациясының себептері. Қазақстанның барлық жер көлемі 2724,9 мың км2. Жерді дұрыс пайдаланбау салдарынан топырақ деградацияға ұшырап, құнарсыздану, шөлге айналу процестері күшейе түсуде. Соңғы мәліметтер бойынша Республика жерінің 180 млн. га немесе 60% шөлге айналған. Барлық жердің 235 млн. га жазық жерлер, 185 млн.га жайылым және 34 млн. га таулы аймақтар алып жатыр. Жоғарыда аталған 235 млн. га құнарлы жердің 180 млн. га жері жарамсыз жерлерге ұшырап, оның 30 млн. га топырақ эрозиясы, 60 млн. га тұздану, 10 млн. га химиялық және радиоактивті заттармен ластанған. Республиканың 30 млн. га жерлерін өнеркәсіп, көлік, байланыс, елді мекендер алып жатыр.

Қазақстандағы егістікке пайдаланатын жерлердің де экологиялық жағдайы нашар. Ол республика бойынша 26610,7 мың га жерді алып жатыр

. Қазіргі ауылдық елді мекендердің экологиялық проблемасы.

«Жасыл революция» ғылыми-техникалық революцияның бір көрінісі - ауыл шаруашылығының қарқынды:

ауыл шаруашылығын техникаландыру (машина мен техникаларды пайдалану); өсімдіктер мен жануарлардың жасанды жолмен алынған жаңа сорттарын қолдану; химияландыру (улы химикаттар мен тыңайтқыштарды пайдалану); мелиорация (суғармалы жерлердің көлемін ұлғайту) жолдармен дамуы. «Жасыл революцияның» екі түрі бар. 1. XX ғасырдың 60-70 жылдары пайда болды. Оның бастамасын көтерген мексикандық селекционер Норман Берлоуг болды. Ол ескі сорттарға қарағанда өнімді 3 есе көп беретін жаңа «Мексикале» сортын сұрыптап шығарды. Н.Берлоугтан кейін басқа селекционерлер де жаңа жүғері, мақта, күріш сорттарын сұрыптап шығара бастады. Тек жем-шөппен ғана емес, витаминдермен, антибиотиктермен, сондай-ақ салмағы тез артуы үшін - өсу стимуляторларымен өсірілген өнімділіғі жоғары жануарлар пайда болды. Осы революцияның арқасында астықты дақылдардың өнімділігі 2-3 есе артып, өнімдердің ассортименті екі есе көбейді. Қазіргі шығарылып жатқан өнімдердің жартысынан көбі 1950 жылдарға дейін шығарылмаған. Кейбір дамушы елдер, мысалы, Үндістан астыққа деген сұранысын өзі қамтамасыз ете бастады. «Жасыл революция» халықтардың тағамға деген сұранысын қанағаттандырғанмен, көптеген жағымсыз жағдайларға: топырақтың деградацияға ұшырауына, ауыл шаруашылығы өнімдерінің төмендеуіне және т.б. алып келді.

Қоршаған ортаны коргаудын негізгі бағыттары негізгі занымен экологиялық кодексте белгіленген. Бұл заң мен кодекстесайкес табигат жане онын байланыстардыы ҚР халқының омири мен кизметин олардын экологиялык кауипсиздигин алеуметтик жагдайынын табиги негизи болып саналады.Зан мен кодекс казирги омир суретин жэне болашак урпактын муддеси ушин коршаган ортаны коргаудын экологиялык кукыктын экономикалык кауипсиздигин камтамасыз етуге шаруашылык негиздерин белгилейді. Сонымен катар экожуйеге зиянда әсерде болгызбауга алуан түрлікті сактаумен табигатты тиінді пайдалануга багытталган.Зан мен кодекстегі негізгі түсініктер.Коршаган орта- табиги обектилердин сонын имишде озара карым катынасы ауа суды топыракты эер койнауын осим мен жануарлар жуниесин климатты коса алгандагы табиги ресурстардын жанда жэне жиныс жиынтыгы.Коршаган ортаны коргау нысандары: жер, асер кайнауы, жер усти жэне асты сулары ауа орман осимдиктер мен жануарлар тірі агзалардын емдик коры табиги климат жердин озон кабаты осыган коса ерекше коргауга алынатын аймактар мен мем-к табиги корыктар.Ерекше коргауга алынган тереториялар-ерекше коргау тартиби белгиленген мем-к табиги корыктардын кешендери аян обектерлерде мыссалы жер су жэне олардын устиндеги ауе кеністігінің корыктары

Қоршаған орта ластануының генетикалық зардаптары ЛАСТАНУ-кез-келген ортага оган тае емес жана физикалык,химиялык жане биолгиялык агенттердин тусуи.Ластаушы коздер турлише болады:олардын арасында тек кана ондирис орындары мен жылу энергетикалык комплекстери гана емес,сол сиякты турмыстык калдыктар,мал шаруашылыгы,транспорт калдыктары,адамдар аркылы экожуйелерге тускен химиялык заттар(пайдалы продуценттердин зиянкестери,турли аурулар мен арамщоптерден коргайтын химикаттар). Коршаган ортаны ластаушы кез-келген физикалык реагент,не химиялык косылыс,не биологиялык болуы мумкин.Ластаушы заттар биологиялык процестер аркылы БУЗЫЛГАН ж/е биологиялык процесс аркылы БУЗЫЛМАЙТЫН антропогенди ластаушылар болып 2 ге болинеди.1-си:заттардын табиги айналымына катысады,сондыктан тез жойылып кетеди.2-си:табиги зат айналымына катысады,сондыктан коректик тизбектердеги оргонизмдер аркылы ыдырайды. Коршаган ортага ластаущы заттардын бираз молшеринин тусуи (азот оксидтери,кукирт оксидтери т.б) улкен катастрофаларга акеп согады.Европага 70 ж.н басынан бери Коршаган ортанын ластануы мен кышкыл жанбырлардын асеринен агаштар –карагай,пихта,шырша т.б жаппай закымданган.германияда жургизилген зерттеулер бойынша ормандардын 8% закымданган.Коршаган ортанын ластаушылары БИОЛОГИЯЛЫК –кездейсок,не адам ис-арекети натижесинде болатын;МЕХАНИКАЛЫК:ортанын физика-химиялык емес техникалык,механикалык асер ететин агенттермен ластануы;ХИМИЯЛЫК-ортада бурын болмаган косылыстардын пайда болуы,не калыпты нормадан асатын концентациядагы косылыстардын кобеюи натижесинде ортанын табиги химиялык касиеттеринин озгеруи ж/е ФИЗИКАЛЫК-физикалык реагенттер аркылы ластану болып табылады.ХХ г.2-ши жартысында техникалык прогрестин дамуына байланысты табигатка жагымсыз асерлер кобейди. Табигат оздигинен калпына келу процесин жогалта бастады. Пестициттерди пайдаланудан туындайтын алеуметтик проблемаларды шешудин жолы-олардын коршаган ортадагы ж/е азык тулик онимдериндеги концентрациясын аныктап,бакылауга алу.