Тас тҮрмені жарып шыҚҚан тарлан сӨз 6 страница

– Бұл сен білмейтін әріп! – дей саламын да мұрнымды көтере бір тартып қойып теріс айнала беремін. Сөйтсем де, бұл әріпті оның өзі не деп оқитындығын аңди отырамын.

– Мына мылқау үндемей отырып сенен озды, – дейді әкем. Сөйтіп, мені шектеуден Биғазының өзі шектелетін болды Оның кітабына, көзі мен ауызына қанша қадалсам да ұқықты болып шықтым.

Әкем бір күні күзен, қасқыр, түлкі терілерін түп үйге әкеліп қаттап, қапқа тықты.

– Жұзағашқа апарамын!... Саған дәптер, қарындаш, етік әкеліп беремін! – деді.

Қуанғанымнан жүрегім ішімде жүгіріп жүргендей сезілді. Өзім де ойлы-қырлы шапқылап, қыстаудың желке жағындағы биік шағылға шығып, ойнап кеткендей болдым. "Алдымен ана үйдегі Биғаділге барамын ғой!" деп ойладым.

– Биғаділге де әкелесің бе, әке?

– Оған да әкелемін...

Әкем терілерін бөктеріп, аттанып кеткеннен бастап, дәретті сылтауратуым көбейіп алды («бұл жұмысты» бұрын табалдырықтан жөнелте салушы едік). Аяғыма шешемнің кебісін іліп алып шығып, үйдің артына бара әкем асқан белге қарап тұратын болдым. Жауырынға жазып отырғанда да даладан ат дүбірі естілгендей, елендеп қалып, тұра жөнелемін.

– Сен өзің тынышсыз болып кеттің ғой, – деп шешем кінәлай берді, – әкең кеткелі жазғаның екі-ақ жауырын!

– Олай болса әр кеште үш жауырыннан жазып өшіріп жүрмін ғой!

– Саған мен киіз шарық тігіп жатырмын. Егер көп жүріп кететін болсаң, сыпырып аламын!

– Алсаң ала бер, әкем әдемі етік әкеледі! Киіп аламыз да, Болтай ағамша былай-былай жүріп кетеміз баяғысында! – деп адымдап-адымдап жүріп кетіп едім. Шешем қарқылдап күлді, одан сайын адымдап барып, кішкене Биғайшаны қағып-жығып алдым. Қылмыс табу оп-оңай екен. Ол шыр ете түскенде алды-артыма қарамай үйден шыға қаштым да, қарда жалаң аяқ күртілдете жүгіріп, Гүлжан шешемнің үйіне кірдім. Мұндайда Биғаділ пана бола ма, Күле апамның етегіне барып тығылдым. Аюдай ақыратын бұл шешеңіз аялы қормалымдай көрініп кетті. Бауырына басып, аймалай берді өзі. Байқасам, қуғыншы жоқ екен. Сонда да тығыла түстім. Бұл кісінің мейірімін көз ашқалы көргенім осы болса керек, алдында жата бергім келді. Қып-қызыл болып кеткен аяғымды уқалап, көйлегінің ішінен омырауына басты.

Егер тосын қылмыс өткізіп қоймаған болсаң, тосын тәуекел болмас еді де, Биғаділді дәл мұндай тосынан көре алмас едім. Мен келе тығылғанда, ол да келіп, басымды сипады. Сүйінші сұрағандай, таяу заманда етікті болатынын, қазірдің өзінде-ақ киіз шарықтың сырылып болып қалғанын айтты:

– Киіп шығып ойнаймыз! – деді. Мен де осы қуаныштың салдарынан қылмыс өткізіп алғанымды есіме түсіріп, есікке жалтақтай бергенімде шешем кіріп келді, мен тығыла қалдым. Бірақ, шешем күле кірген тәрізді көрінді. Гүлжан жазғыра қарсы алды оны:

– Үй, бұл не қылды саған, қарға жалаң аяқ қуғаның не?

– Қуғаным жоқ, қайтып кел деп шақырсам, қаша берді өзі... Сөйтсе де бұл мылқау әкесі кеткелі құтырып кетті тіпті!

– Құтырғам жоқ, қуандым! – дедім мен бұғып жатып
ақталып.

– Ашумен құтырғаннан қуанып құтырған жаман! – деген шешенің сөзіне екеуі қатар күліп алды.

– Сен ғой, – деді сонан соң шешем. – Қымыр етсе-ақ қойып қалып жүріп балаларды қорқақ қып қойыпсың!

Бұл сөзге Күле апамыз бұрқ ете түсті:

– Қу шұнақ құдай! – деп мені өз шешеме лақтырып тастады да, шашы мен бетін жұлғылай берді. – Өлгеніңе.. Құдай, осынша қыр соңыма түсіп, сені құлдыр қылған мен бе едім, қу құдай!.. Балаңның су жүрек болып туғанын да менен көрдің-ау құдай!..

Мені арқалай түрегелген шешем:

– Болды, жә! – деді, – сенің қыр соңыңа түскен ешкім жоқ қой!.. Заңсыз деп бөліп қойып отырған үкімет емес пе? Әйтпесе мына екі баланың бөлінетін не қылмысы бар еді. Іштері пысып өлгелі жүр!..Болды, ру қуудан өзім ақталамын деп сені қаралап қойыппын!.. Енді олай сөйлемейін!..

Шешемнің арқасында келе жатып, бүгін едел-жедел екі қылмыс өткізгеніме өкіндім. Қуанбасам, Биғайшаға аяғым тимейтін еді де, қашып келмесем, апаларым ұрыспайтын еді!..

Үйге кірген соң шарықты үн-түнсіз ысыра берді. Мен бес-алты жауырынды алдыма бір-ақ қойып жазуыма кірістім, кешке дейін осы алты жауырынды толтырып, шешемнің ашуын тарқатқым келіп еді.

Біраздан соң Биғаділ азан-қазан айқайлап кірді де, "міндет" орындалмай қалды. Ол тату уақытында мені "Қырау" деп атайтын да, жараспай қалғанда "Мылқау" деп атайтын.

– Қырау!.. Қырау!.. Мінеки киіз етік деген! Бисара тәтем тез бітіріп берді!.. Сенікі қайда!.. Үй, сен қу сүйек мүжитін болғанбысың, қолыңмен басып отырғаның не?

– Бұрынғыдай әр күні бірге жүрген болсақ, әсіресе кебеже ішінде отырсақ, бұл сөзі үшін қолымдағы жауырынмен бір-ақ салар едім оны, қыс түскелі көре алмай сағынып жүргендігімнен ашуланбадым. Шешемнің қолындағы шарығыма қарай бердім. Биғаділдің сөзіне төмен қарап күліп отырған шешем:

– Қыраудыкі де қазір бітеді, – деп жеделдете түсті, – сен де жазу жазып үйрен!

Шешемді асықтыра алмадым мен, қылмысым бар ғой, әйтпесе бидайықтай қуыратын жөнім келіп-ақ еді, құлағым қызып отыр. Үндемей жазуымды шұқылай берген болдым. Бірақ, көре салысымен-ақ Биғаділдің сағынышы тарқап сала бергені білінді:

– Мына шимайың немене, ей, мылқау?
Мен жауап берудің орнына жалғыз-ақ:

– Қу түрік! – деп бұртия қарадым. Оның үстіңгі ерні түріктеу еді.

– Мылқау!.. Мылқау! – деді ол.

– Шыжың! – деп салдым мен, төсекке анда-санда жіберіп қоятынын көргенім бойынша оның ең намыстанатын айыбын бетіне бір-ақ бастым.

– Мылқау дүлей! – деп тұра қашты. Мен тұра қуып едім.

– Ей, тоқта, шарығың бітті! – деп шешем шақырды. Мен қайырылып тұра қалдым.

– Әкем келді, әкем келді! Қырау!.. Қырау! – деп қайта татулық атымды шақырып, Биғаділ айқай салды да терезені кақты.

– Әкем келе жатыр!

– Шарықты қоңылтаяқ кие сала жүгірдім. Ең алғашқы киген аяқ киімім болса да, біраз қарап, көз сусынымды қандырып алуға мұршам жетпеді. Үйден шешем де шықты. Маңайдағы әр үйден адам шығып қарап тұр екен, біз жеткенше ересек Биғазы барып, әкемнің алдына мініп алыпты. Биғаділ екеуміз жете бере әкеміздің өте көңілді екенін байқадық. Биғазыны түсіре салып мені, сонан соң Биғаділді алып бетімізден сүйді. Аттың артынан бірнеше шуылдақ еріп келеді. Әкеміз мылтық әкеліпті. "Кімдікі" деп сұрағанымызда "үкімет берді" деді. Өзі де қуанышты үнмен айтты.

– Үкімет неге берді?

– «Аңды көп аула, қасқыр, түлкіні көп әкел» деп берді!

Өзі бұл жолы көп нәрсе әкеліпті. Пұл, шай, кәмпит, қант, дәптер, карындаш... Қалай санарсың... тіпті... шешем бәрін ашып көрді. Бұрын мұндай көп нәрсені Нұржан, Қуандықтар ғана қаладан әкелетінін көргенмін. Енді біздің әкеміз де әкелді. Олар қой айдап апарып әкелетін. Біз оған қызығатынбыз, әкеміз бір қап терімен-ақ әкелді! Қант-кәмпит дегенді шешем келгендердің бәріне үлестіріп жатыр. Біздің үй де бай болған сияқты. Күле апамыз да күле отырып көп нәрсе алып қайтты. Ең жырғаған – Биғаділ екеуміз, бірақ "лапкеде" кішкене етік жоқ екен дейді. Екеумізге жып-жылтыр қысқа қонышты кішкене "калош" етік әкеліпті. Мұндайды бұл ауылда киген басқа бала жоқ!..

– Мылтық келді, қасқыр, түлкіні енді қырып саламыз! – деді Бигелді.

– Жаппардың өнерін енді көресіңдер! – деп Байжұрқа атамыз да қостады.

– Мылтық иесін енді тауыпты. Бұл ана жылы Нұржанның "бердеңкесімен" аспандағы бір топ қаздың бірін жібермей түсірген!

– У да әкелдім! – деді әкем. – Тегі ең мықты қыранымыз сол болар! Пиаланың үгіндісін қосып, жемтікке себеміз, қасқыр сеспей қатады!.. Тері алатындардың бастығы Минаж дейтін жуан ноғай еді. Барлық қазына сонын қолында екен. Бәрін сол бергізді. Өзі менің қолымды ұстап:

– "Саған не керек болса, бәрін мен қамдаймын" деді. Тіпті жалбырақтап тұр өзі. Ұлықтардың ішінде мұндай адамды көргенім осы. Өзі: "осы жаққа шығамын, сенің үйіңде де боламын" деді. Мен кедейлігімді айтсам, ол қатты күліп кетті. "Бізге ең керегі – сол кедейлігің!" деді. тіпті "совет үкіметі – сенің үкіметің" деп салды. Осы жазда ауылдарыңа колхоз құрылады, байларды арестоват" деді.

– "Арестоват не? – деп сұрады Байжұрқа. Бұл сөзді жуан дауысымен гүрілдемей, ақырын сұрады.

Әкем де жауабын бәсендей қайырды:

– Нұржандарды құлаққа[2] жатты дейді, малын кәнпескелепті. Ал, "арестовайтын" өзім де ұқпадым. Қайтып келе жатып Ақтайдан сұрасам, "Сібірге айдалады" деген сөз дейді.

Байжұрқаның дөңдей бүкір жауырыны одан сайын бүктеле түсіп, әкемнің бетіне ауызын жақындата сөйледі:

– Совет өкіметінің кедейшіл болуы жақсы-ақ, бірақ, әлгі колхоз дегені, тіпті жаман дейді, орыстармен бір үйде, бір қазаннан тамақ ішеді екенбіз. Бізге де шошқа етін жегізеді дейді, дінді жоғалтады дейді. Бұған қалай шыдаймыз?! Әлгі ноғайың бұл жөнінде ештеңе айтпады ма?

– Жоқ, айтпады. Совет кедейді жақсы көрсе олай етпеуі керек.

– Орыстарда кедей бар ғой?!

– Кедей болғанымен олардыкі өз алдына, қазақ кедейінің де өз алдына тілегі бар емес пе. Біздің тілегімізді де орындамай ма... Бұл естігеніңіз байлардың сөзі шығар, олай болмайды. Байлардың өсегі ғой тегі! Сізге кім айтты мұны?

– Байлардан естісем ғой сенбес едім. Бірақ осыны өзіміздің қулар көп айтып жүр. Қалай сенбессің, бәрі айтады, тіпті, Санатпай, Ақтайлар да айтыпты.

– Мұны айтқандарға біз де айта жүрелік. Совет кедейлердің тілегін орындайды, осыған ғана сеніңіз! – деді әкем...

Резинке шолақты киіп алғаннан кейін-ақ "қар кешейік!" деп түрткілей берген Биғаділ мені жетектеп ала жөнелді. Біздің әкеміздің де бұл сөздерінен "ұлық болып қалғанын" байқап мен шықтым. Шыға салып қар кештік, қысқа қоныштан асып кетсе де Биғаділ ескере қойған жоқ.

– Совет, Совет, – деп айқайлады қар кешіп жүріп.

– Үкімет, үкімет!.. Коммунист!.. Менің әкем коммунист.

– Ей, аузыңа с...!–деп үйінен Күле апамыз шыға келді.

– Қонышыңа қар құйылып кетпеді ме! О, өкіметіңе, коммөнисіңе... сенің! Жүр үйге, түн ішінде неғып жүрсің!..

"Тергеушім", біздің осы шешеміздің шұнақ демеген құдайы, тілі тимеген үкіметі қалмаған. "Екі дүние" емес, төрт дүние болса да қылмысы жетерлік еді. Жас кезімде сол қылмыстыдан оза шауып тәлім алған қылмыстымын.

 

 

IV

 

Бұл қыстауда бізбен бірге отырған Санатпай, Ақтай атты ағалы–інілі екі жігіт болды. Сол кезде Санатпай қырық жастан асқанда, Ақтай отызды басып өткен. Екеуі де әліге дейін неке көрмеген бойдақ. Олардың басын қосып, түтінін түтетіп отырған шешесі еді. Екеуі де белсеніп, ертерек "ақ жүрек" қатарына қосылыпты. Тіпті Ақтай район, ауыл жағалап жүріп, партия қатарына өтіп алыпты да, бүкіл өңірге "Ақтай коммунист" деген атағы шығыпты.

Ұзын шаш қойған жігіттен ең алғаш көргенім осы Ақтай болды. Шашын көзіне түсіріп, әр адым басқан сайын басын кеңжең еткізіп бір сілкіп тастап жүретін. Отырғанда сылағыштап, қолы шашынан кетпей отырушы еді. Оның киімі қала формасында болатын. Бет шырайы да әдемлеу, бірақ, тар мандайындағы ұзын шаш ақ-сұры қушық бетін одан сайын қушайтып, қырылған иегін ғана қалдырғандай, шүкірейген сұп-сұры суық көзі шаш арасынан зәрін шашып тұратын.

Ол ауылға барып қайтқан сайын сол суық көзі шекшие түсетін болды. Сондықтан, ауыл әйелдері оған алдымен "текеш коммунис" деп ат қойды. "Ақтай" атына жалғаса айтылатын "коммунис" деген сөз кәрілер жағынан өте кекетінді, өте ащы мысқылмен қосылатын болды да, ақыры өз аты өшіп, "коммунис" аты ғана қалды. Ақтай үшін ат болған осы бір қасиетті атау – ең ащы янат сөзден де тұрпайы естіліп жүрді. Сол кезде біздің ауылдастар көрген коммунист осы Ақтай болғандықтан, бірін-бірі янаттағанда «коммунист» деп "тілдесе" ғана әріптесін мұқаттым деп есептейтін.

Ақтайдың мұнымен ісі жоқ, өзін "коммунист" деп қана "атайтын" болғанын "халық атымды атай алмайтын беделді болдым" деп мардымсыған ол шекірейген үстіне тікірейе түсті. Бұған иық сүйеген "белсенді" ағасы Санатпай да елден оқшауланып әспенсіп алды.

Бұлардың жұртқа не істеп жүргенін ол уақытта өзім түсіне алмадым. Бірақ, қарапайым ауылдастардың барлығы да ағайынды екеуінен сілтідей тынады. Киімдері де, өң шырайлары да, мәртебе-дәрежелері де ауылдан осылай "биіктеп-биіктеп" алған "қос мықты" осы себептен үйлене алмай жүріпті.

Сөз салған қыздары "кәрі" деп қана жауап қайырса, жесір келіншектер күлкілі жауап қайырыпты. Біреуі Ақтайға: "Жарайды, кекілің ұзара түссін, әнеу сүйкімсіз көзің мүлде көрінбейтін болған кезде бір жөні болар!" депті. Тағы біреуі Санатпайға: "Жарайды, менің енді бір-екі күйеуім қайтыс болған соң кел, сонан соң сенен басқаға тимеймін" деген екен.

Мұндай сөздер әйелдер қауымына жұқпалы аурудай тарала кетіпті, ақырында өз қыстауындағы жеңеше-жеңгелері оны түрлендіріп, неше саққа жүгіртетін болыпты. Осы сайқымазақ пен Санатпайды "мүңкір-нәңкірдің" күрзісіндей соққанын "мылқау" болсам да естіп жүрдім.

Санатпай мен Ақтайдың бірі кірген үйде сөз болмайды, тамақ пісіріліп жатқанда кірсе қазандары түспейді. Үй иесі бір "жұмысына" жөнеледі. Иә, келе жатқанын ести сала "буланып", "терлеп", "ұйықтап" қалады. Өйтетіні, бұл "мықтылар" сөйлесе кетсе бір астамдық көрсетпей қоймайды. Бұлардан балалар да қатты қорқатын болды: "Үйбай... Әй, Ақтай келе жатыр, көзін қарашы!", "Үйбай... Әй, Санатпай мас болып келеді!" деп қорқытса, "Аю келді!" деп қорқытудан бізге әлдеқайда қорқынышты естіледі. Бұл екеуі де құмаршы болып, бұрынғы орта шаруалы тұрмысын төрт асық пен "жиырма бірге" салып құртқан екен де, ең соңында шешесінің білезігі мен келіншек кезінен қалған сақиналарын ұтқызыпты. Сөйтіп, қаңғыбастыққа салынып жүріп, "ауыл пролетары" болып шығыпты. Бірақ, жалшылыққа түскен батырақ емес, ұсақ ұрлық-кезептікпен, кақты-соқтымен күн кешіріп, ауыл маңына үрей салып өскен бадырақ көздер екен. Бұлардың кезептігінен бұл ауылда, қыл аяғы есік жақта тұратын кебіс те "қорқып", "төрге қашып" жүктің астына тығылатын болыпты.

"Бадырақтардың" қазіргі қолы жеткен кәсібі – ішкілік. Олар мас болып, қираңдап шыға келгенде, тұра қашпайтын бала жоқ. Өйтетіні, қалтырақтаған қолына түссең желкеден, иә, төбеден басып мыжи салады. Жақсы көріп аялауы да, жек көріп жазалауы да осы. Сондықтан біз оларға сау кезінде де алыстап, үрейлене қарайтынбыз.

Жазуды қағазға жазатын болғанда маған бір арман қоса пайда болды, ол – өшіргіш еді. "Айналдырған бір кішкене дәптер, алты бірдей үлкен адамның атын жазуға қаншаға жетпек! Жазып болған бір бетін қағазбен өшіріп, қайта жазып жүрдім. Екінші өшіргенде қағазға қарайып қалады екен. "Егер Биғазынікіндей өшіргішім болса, төрт-бес өшіріп жазсам да қараймас еді!" Осы арманмен шағылдар арасынан құмсағыз іздегім келді. "Құмсағызды төртбұрыштап қатырса өшіргіш деген сол" деп болжағанмын. "Қасқыр жеп қояды" деп бір кешке жақын Биғаділ шықпай қойды да, өзім жалғыз кете бардым. Екі төбе астым, табылмады. Үшінші төбе бауырына жеткенімде қасқырдан өзім де қорқа бастадым. Қайтуға енді беттей бергенімде ауыл жақтан келе жатқан бір атты адам көрінді. Анықтап қарасам Санатпай екен! Қасқыр дейтін корқыныш жай ғана мысық тәріздес болып қалды да, өзім сол қорқынышты санаған иенге қарай зыта жөнелдім. Санатпайға көрінбейін деп жыра–жыраны далдалай қаштым. Ауылдан тым алыстап кеткенімді біле зытқаныммен, "басқа шара жоқ, әйтеуір ұзын мойын Санатпай көріп қоймаса болғаны". Әкем соғып әкеліп беріп жүрген қасқырлар аласа ғой, жүзген мен шыралжының арасынан мені көре қоймас!" – Бар қорқынышым Санатпайда ғана болды. Неше белді асқанымды білмеймін, қараңғы түсіп, шағыл төбелердегі жүзгендердің барлығы сорайып, Санатпайдай көрінді. Қорыққанымнан айқайлап жылайын десем, менің қайда екенімді "біліп қояды", жыламайын десем, қайда келгенімді өзім де білмей қалдым. Маңайымның барлығы түсірлеп-тасырлап асыр сап кеткендей. Бүкіл дүниеден жүрегімнің дүрсілі ғана естілді. Кеңкілдеп жылап барамын, жүгіріп барамын. Біресе оң жаққа, біресе сол жаққа жүгірдім. Таныс жоталарымнан ешқандай белгі жоқ. Өне бойымнан тер сорғалап, малмандай су болдым. Тасыр-түсірмен тосыла тұс-тұстан айқай-шу естілді. Құлағымның шуылы сияқты, оған да сенбеп едім. Сол көп шуылдың ішінен таныс бір айқай сап ете түскенде тоқтай қалдым. Әкемнің дауысы өте қатты естілді, енді жақындап келе жатқандай бір естілді де, өзінің бір жағымнан атпен шауып өте шыққаны көрінді. Мен айқайлайын деп едім, үнім шықпай қалды. Кеңкілдеген дыбысымды естіген болу керек, қайырыла шауып келіп, ат үстінен іліп алды.

– Таптым!... Таптым! Мұнда, мұнда! – деп айқайлады сонан соң жан жағына қарап. Бірнеше адам іздеп шыққан екен.

– Балам-ау, қайда жүрсің! Маңайдың барлығы
шуылдасып жатқан қасқыр ғой!

– Санатпай! – дедім жалғыз-ақ...

Бұл менің одан бір реткі қылмыссыз қорқуым еді. Сол қыста Санатпайдан қылмыс істеп қойып тағы бір қорыққаным бар. Бізге аталас Құрақбай дейтін шал қайтыс болып еді. Артында қалған жалғыз кемпірі оған құран оқытқыш болды. Үлкен келсін, кіші келсін, үйіне кім кіріп құран оқыса сол өлмелі жалғыз кемпір бар мәзірін дастарқанға төгетін. Сілкіп салар сырмағы жоқ кедей болса да тырнаштап жиып, тыққыштап сақтаған құрт–ірімшігін, тары–талқанын беретін сол үшін, балалар Бүбіқан шешенің дастарқанына құран оқығыш болып алды.

Мен өз бетіммен барып оқи алмаймын, құран білмеймін де, кейбір балалар сияқты жоқтан бар етіп құрастырып зулататын қабілетім де жоқ, "мылқаумын ғой". Құранды ең жақсы оқитынымыз "Биғазы молда". Дағды бойынша соны андып тұрып, Бүбіқанның үйіне бара жатқанында ілесе кеттім бір күні. Сонан ол "ассаламағалейкумді" көтере айтып кірді де, жүгініп отыра қалды.

Молда жүгінгенде тәбәрікші одан да жақсырақ жүгінуі керек қой. Мен де оның жамбасына жабыса далдалап, бар ынтамен жүгіндім. Киіз шарығым астыма сыймағандықтан ұша жөнелмек құстай қоқшырайып қалдым да, қатты күшеп, жығылмауға тырыстым. Бірақ, бұдан гөрі күлмеуге күш көбірек жұмсалды. Екі қабат күш жұмсап тіпті қатты тырысқандығымнан көзімді жұмып та алдым.

"Биғазы молда" мақамына келтіре баптап "аузыны", одан соң "биссімилланы" толық соза айтып шықты. Оның есебінде: құранның дұғасын көбейту үшін асықпай, ұзағырақ созу қажет. Бұл ойын надан мен де байқап отырмын. "Биссімилласын" бітірді салмақтанып. Тамағын қырынып тағы да ұзағырақ тынды. Бұл баптауы менің кұйрығым мен тіземді қинап бара жатса да надандық етпейін деп шыдап, енді тістене түстім. Содан сон "молдекем" әр күні оқып дағдыланған ыңғай "иттен" құралатын "дұғасына" түсті:

"Уассалаты уәл ақ итті үйіттім, уәл кара ала итті үйттім, уәл са... а.. ыр и... тым. Уәл тара... уиық тарғыл итті үйіттім, уәл кари... итім".

Мыжырайған оқыр қара кемпір бұл "дұғаның" мақамына мүлги түсті. Аузы жыбырлап: "Амин!.. Амин!!! Сәбидің жүрегі таза ғой, қабыл болар-ақ... Амин!" деп күбірлейді. Мен күлкіден тұншығып Биғазыға сүйене бергенімде, "Сұбыхан" басталып барып шорт тынды. Сып етіп Санатпайдың кіріп келгенін білмей қалыппын. "Биғазы молда" орнынан қарғып тұра жөнелгенде, дастарқанға мен екпетімнен түстім. Санатпай бір түйіп қалғанда "молдаекем" табалдырықтан асып барып, ұшып түсті. Жалма-жан қарғып тұрып, шыбын-шіркей қаша жөнелді.

– Контыр! – деп зекіді Санатпай маған. – Контырдың тұқымы!.. Құран оқы деген кім сендерге!.. Құдайларың қайда! Құлағын жұлып алайын!..

Осыны айтып Санатпай менің құлағыма ұмтылды. Мен шырылдал барып Бүбіқан шешеге тығылдым.