Аралас Т- және В- иммундық тапшылықтар

Аралас Т- және В- иммундық тапшылықтары бiрiншiлiк ИТЖ-дың жалпы санының 10-25% құрайды. Бұл ауру тобы клиникалық және иммунологиялық тұрғыда адаптивті иммунитеттің жасушалық та гуморалдық та ақауларымен сипатталады. Бұл топқа жататын аурулар әдетте ерте жасында (1 жасқа дейiн) ауыр және дерттi жұқпалар түрiнде басталады.

Иммунограммада Т-жасушалық адаптивті иммунитеттiң терең бұзылыстары, антидене жетiспеушiлiгі, көбінесе Т-лимфоциттердiң мөлшерiне байланысты лимфопения анықталады. Функционалды сынамалар – лимфоциттердiң бласттық трансформациялаушы серпiлiсi, лейкоциттердiң миграциясын тежеуші серпiлiсi, Т-жасушалық цитокиндер өнiмдерi, жоғары сезімталдықтың баяу түрінің терiлiк сынамалары күрт төмендеген. Осындай иммундық тапшылығы бар балаларда дамудың тоқталуы және/немесе туа пайда болған ақаулары, төменгi вируленттi оппортунистикалық микроағзалармен шақырылған, персистенцияланатын, ағымы солғын, қажырлы жұқпалар байқалады. Қатерлi iсiктердiң даму қауiпi өте жоғары.

 

Ауыр аралас иммундық жетiспеушiлiк (ААИЖ)

Бiрiншiлiк иммундық тапшылықтың ең ауыр түрi ААИЖ – ауыр аралас иммундық тапшылық (Severe Combined Immunodeficiency Disease) болып табылады. ААИЖ бар нәрестелер өмiрдiң алғашқы бiрiншi немесе екiншi жылдарында қайтыс болады. Қазіргі кезде адаптивті иммундық жүйенiң Т-жасушалық звеносының зақымдануы басым болатын негiзiгi екi түрі белгiлi.

· Бiрiншi түрі ИЛ-2-ге арналған рецептордың γ-тiзбегінің түзiлуiн қадағалайтын геннiң мутациясымен шартталады.

Бұл ген рецессивтi болып табылады, Х-хромосомада орналасқан. Осындай мутациясы бар науқастарда біріккен Т- және В- жүйелерiнiң ақаулары дамиды. ИЛ-2-рецепторының ақауы Т- мен В-лимфоциттердiң ИЛ-2-ге жауап ретінде көбейіп эффекторлы жасушаларға айналу қабілеттерін жүзеге асыртпайды.

Оның үстінде, ИЛ-2-рецепторының γ-тiзбегi жиі басқа цитокиндердің, мысалы ИЛ-7, ИЛ-4, рецепторларының құрамына кiредi. ИЛ-7-нiң өзiнiң рецепторымен байланысының бұзылысы тимустағы Т-лимфоциттердiң дифференциялануының ерте сатыларын тежейдi. ИЛ-4-ке арналған рецепторлардың ақауы Тх2 пайда болуын тежейдi, нәтижесінде ИЛ-4 және ИЛ-5 өнiмiдерi күрт төмендеп IgE, IgG2,4, IgA түзiлуi бәсендейды, сонымен қатар, мес жасушаларының, базофилдердiң және эозинофилдердiң пролиферациясы мен белсендiлiгi төмендейдi.

Көрсетiлген бұзылыстар адаптивті иммундық жүйенiң барлық Т-жасушалық звеносының әлсiзденуiне әкеп соғады. Науқастарда ауыр қайталамалы вирустық жұқпалар, кандидоздың ауыр түрлерi, бактериялық жұқпаның ауыр да созылмалы түрлерi, онкогендi қауiптi жағдай қалыптасады. Негiзiгi секреторлық иммуноглобулин – IgA жетiспеушiлiгi – мұрынжұтқыншақ, жоғары тыныс жолдарының жиi жұқпаларына әкеледi, сонымен қатар, созылмалы пневмония және жиi iшектiк жұқпалар тән.

Зертханалық тексеруде: науқаста айқын лимфопения және лимфоидты тiндердiң гипоплазиясы бар екендiгi анықталады. Қанда Т-лимфоциттер жоқтын қасы және Т-лимфоциттердiң хелперлiк қызметiнің бұзылысынан туындайтынт дисгаммаглобулинемия.

· Екiншi түрі – ААИЖ аутосомды-рецессивтiк түрлерi

Бiрiншiлiк иммундық тапшылықтардың бұл тобына 13-шi хромосомада орналасқан тирозинкиназа ZAP-70 генiнiң мутациясы себеп болатын иммундық тапшылық жатады. Бұл фермент Т- және В-лимфоциттерге көбейтуші белгінің тасымалдануын қамтамасыз етедi. Нәтижесiнде науқастарда лимфоциттердiң дифференциялануы бұзылады, ең алдымен CD8 Т-лимфоциттер саны азаяды. Аутосомды-рецессивтiк тұқымқуалау жолы тән.

Зертханалық тексеруде: жалпы Т-лимфоциттер санының, әсiресе СD8 жасушасының азаюымен негізделген, айқын лимфопения анықталады. Функционалдық сынамалар (лимфоциттердiң бласттық трансформациялаушы серпiлiсi, лейкоциттердiң миграциясын тежеуші серпiлiсi, Т-жасушалық цитокиндер өнiмдерi, жоғары сезімталдықтың баяу түрінің арналған терiлiк сынамасы) көрсеткіштері төмендеген. Сонымен қатар, В-лимфоциттердiң және сарысулық иммуноглобулиндердiң барлық кластарының мөлшерi күрт төмендеуi байқалады.

ИТЖ осы түрінің клиникалық көрiнiстерi вирустық, бактериялық немесе микоздарға алып келетін қарапайымдық табиғаты бар қайталама жұқпалы аурулардың дамуымен сиппаталады. Науқастар жүдеген, оларға дамудың кiдiруi тән. Өмiр сүру ұзақтығы 1-2 жылдан аспайды.

Емi: сүйек кемiгiн және тимусты ауыстыру, иммуноглобулиндердi тамырішілік енгiзу, бағаналы қан түзу жасушаларын көшіріп салу.

Аутосомды-рецессивтiк тұқымқуалау жолымен берілетін ААИЖ басқа мысалы – лимфоциттердiң дифференциялануына қатысатын пуриндiк метаболизм ферменттерiнiң тапшылығымен негізделген аралас ИТЖ.

А) Аденозиндезаминаза (АДА) ферментiнiң генетикалық ақауымен сипатталатын ААИЖ түрi. Ақау 20 хромосомада орналасқан. ААИЖ бұл варианты барлық ААИЖ-тiң 50%-ын құрайды. АДА ферментi эритроциттер мен лимфоциттер дифференциялануының реттелуiне қатысады. АДА қызметiнiң бұзылысы лимфоциттерде ДНК түзiлуiн тежейтiн, соның әсерiнен көбеюге бөгет жасайтын метаболиттердiң жиналуына алып келеді. Нәтижесiнде Т- және В-лимфоциттердiң жойылуы, әсiресе жаңа түзiлген тимоциттердiң қарқынды зақымдануы байқалады.

Зертханалық тексеруде: Т- және В-лимфоциттер мөлшерiнiң азаюы салдарынан, айқын өршiмелi лимфопения, сарысулық иммуноглобулиндер мөлшерінің күрт төмендеуi анықталады.

Емi: науқастарға тазартылған бұқаның АДА ферментi мен полиэтиленгликоль қоспасын қолданады. Полиэтиленгликоль бұқа ферментiнiң иммуногендiгiн азайтады және ағзада ұзақ сақталуына әсерiн тигiзедi.

ААИЖ дәл осы түрi гендiк терапия көмегiмен табысты емделген адамның алғашқы ауруы болып табылады. 1990 жылы АҚШ-да бұл ем шарасының алғашқы табысты тәжiрибесi жасалды. Дәрiгер W.F. Anderson өзiнiң әрiптестерiмен бiрге ААИЖ осы түрiмен сырқаттанған 4 жасар Ashanti Desilva деген қыз балаға гендiк терапия курсын жүргiзген. Ретровирусты вектор көмегімен қыз баладан алынған сүйек кемiгiнiң жасушаларына қалыпты адамның АДА ферментiнiң генiн енгiзген, содан кейiн осы жасушаларды науқасқа қайта енгiзген. Бұл процедураны бір жылда 4 рет қайталау нәтижесiнде науқас толық емделiп шыққан. Ашанте қазiр 14 жаста, денi сау, мектепте оқиды, спортпен шұғылданады, құрдастарынан жиi сырқаттанбайды. 2000 жылдың басында гендiк терапия әдiсiмен 10 жуық адам емделген.

Б) пуриндiк метаболизмнiң басқа ферментiнiң – пуриннуклеозидфосфорилаза (ПНФ) тапшылғымен сипатталатын ААИЖ түрi де кездеседi.

Осы ферменттiң тапшылығында лимфоциттерде нуклеозидтер, алдымен дезоксигуанозин жиналады, оған Т-лимфоциттер өте сезiмтал келедi. ПНФ тапшылығы басым түрде Т-лимфоциттердiң жойылады. Тұқымқуалау түрi – аутосомды-рецессивтiк.

Зертханалық тексеру кезiнде айқын лимфопения байқалады, Т-лимфоциттер мөлшерi қарқынды түрде азаяды, ал В-лимфоциттердiң саны қалыпты. Сарысулық иммуноглобулиндердiң деңгейi әдетте төмендеген.

Клиникалық көрiнiсi ААИЖ басқа түрлерiмен ұқсас келедi. Мүмкін болатын ілеспелі зақымдануларға жиi кездесетiн неврологиялық симптомдар және аутоиммундық гемолитикалық анемия жатады.

 

Атаксия – телеангиоэктазия (Луи-Барр синдромы)

Аралас иммундық тапшылықтың осы патогенезiнiң нұсқасының негiзiнде 11 хромосомада орналасқан гендер мутациясы жатыр. Аталған мутация жасушалық циклдың бақылауының бұзылысын және хромосомалардың тұрақсыздығын шақырады. Ауру аутосомды-рецессивтiк жолмен тұқымқуалайды. Ер балалар мен қыз балаларда бiрдей жиiлiкте кездеседi. Клиникалық көрiнiстер көбінесе өмiрдiң екiншi жылына қарай байқала бастайды.

Луи-Барр синдромында орталық жүйке жүйесi, лимфоидтық және эндокриндiк жүйелердiң, терiнiң, шырышты қабаттың, асқазан-iшек жолдарының зақымдануылары орын алады. 35-45% науқастарда ақыл-ойының кемiстiгi байқалады.

Ауру ерте жастан басталғанмен тек 5-7 жасында ғана анықталады. Сырқаттанған балаларда өмiрлерінің алғашқы айларында иммундық тапшылықтың белгiлерi көрiнедi: респираторлық жұқпаларға, жиi бронх-өкпелiк жүйелердiң зақымдануына, пиодермияға, отит, пиелонефрит, синуситтерге, конъюктивитке бейiм болады. Қатерлi iсiктiң даму қауiпi жоғары. Көптеген жұқпалардың нәтижесiнде балалар әлсiз, ауыршаң болып өседі, физикалық және ақыл-ойының дамуында кемiстiк байқалады.

Негізгі симптомдардың бiрi ретінде көз алмасының конъюктивасында майда қан тамырлардың кеңеюi (телеангиоэктаздар) болып табылады. Телеангиоэктаздар көз қабағында, құлақ жарғағында, жақта, мұрында, мойында, аяқ-қолда, шынтақ буындарында және тiзе асты шұңқырларында да орналасуы мүмкiн.

Сонымен қатар бұл аурудың патогномдық симптомдарына атаксия жатады. Сырқанттанған балалардың жүрiсi тұрақсыз, икемсiз, қимылдары сенiмсiз болады, сүрiніп құлау жиi байқалады. Атаксия 1,5-2 жасында нәрестелер жүре бастаған кезде айқын көрiнедi. Сонымен қатар, сөйлеу бұзылыстары, гиперкинездер, бет-ауызының тыржиуы байқалады. 50% жағдайларда бас сүйек нерв қызметтерінің бұзылыстары болады.

Тимус гипоплазиясы, көкбауырдың, таңдайлық бадамшалардың, лимфа түйiндердiң қалыптыға қарағанда ұсақ болуы тән.

Зертханалық тексеруде: адаптивті иммунитеттің Т - жасушалық пен гуморалдық бөліктерінің тапшылығы қатар анықталады. Лимфопения байқалады, онда Т-лимфоциттер санының азаюы басымырақ болады. ФГА-ға лимфоциттердiң бласттрансформациялау серпiлiсi едәуiр төмендейдi. 75% науқастарда IgA, IgE, IgG2 деңгейлерi күрт төмендейдi. Α-фетопротеиннiң жоғарлауы тән.

Емi: кешендік, сонын ішінде тимус гормондары және иммуноглобулиндермен орынбасушы терапиясы кiредi. Сүйек кемiгiн немесе бағаналы қан түзу жасушаларын көшіріп салу.

 

Вискотт-Олдрич синдромы

Бұл сирек кездесетiн тромбоцитопениямен, экземамен және қайталамалы жұқпалармен өтетiн тұқымқуалайтын иммундық тапшылық.

Тұқымқуалау түрi рецессивтiк, Х-хромосомамен тiркескен, тек ер балалар ауырады. 1/1000000 жиiлiкпен кездеседi. Алғашқы сиптомдарының анықталу мерзімі нәресте туғаннан кейiн алғашқы айларыннан 1,5 жасқа дейiн. ИТЖ осы түрінің патогенезiнiң негiзiнде Т-лимфоциттер белсендiлiгiнiң бұзылуына алып келетiн, Х-хромосоманың қысқа иығындағы WASP мутациясы жатыр. Аталған мутацияның салдарынан актин атты нәруыздың ақаулы түрі пайда болады. Лимфоциттің антигенді таныстырып тұрған белсенген дендритті жасушасымен жанасу аймағының тұрақтануына жауапты лимфоциттердің актиндік цитоскелеті бұзылады. Нәтижесінде АТЖ мен Т-лимфоциттердің әрекеттестігі бұзылып, лимфоциттердің белсенуі тежеледі.

Вискотт-Олдрич синдромына туа пайда болған тромбоцитопениямен қатар антидене жетiспеушiлiк синдромы және экзема тән. Науқастарда жиi қайталамалы, емге төзiмдi терiлiк және шырышты қабаттық (пиодермия, фурункулез, синусит, ринит, бронхит және т.б.) бактериалды жұқпалар жиi дамиды. Аутоиммундық және онкологиялық аурулар қосылуы мүмкiн. Науқастар кеш балалық немесе ерте есейген шағында көбiнесе қатерлi лимфоретикулярлық iсiктен қайтыс болады.

Зертханалық тексеруде: Т-лимфоциттер санының азаюы себебінен өршiмелi лимфопения анықталады. Т-жүйенi сипаттайтын функционалдық сынамалар да (лимфоциттердiң бласттық трансформациялаушы серпiлiсi, лейкоциттердiң миграциясын тежеуші серпiлiсi, цитокиндер өнiмi) төмендейдi. Антиденелердiң өнiмi, әсiресе полиқантты антигендерге, бұзылады. Сарысулық иммуноглобулиндердiң деңгейi алғашқы кезде қалыпты, кейiн өршiмелi түрде, әсiресе IgM класы төмендейдi. IgA және IgE деңгейлерi жоғарылайды. IgЕ жоғары деңгейі атопиялық дерматиттiң дамуына ықпал етеді.

Емi: симптоматикалық терапия, иммунитеттiң Т- және В- бөліктерінің коррекциясы, көк тамырға иммуноглобулиндердi енгiзу, сүйек кемiгiн немесе бағаналы қан жасау жасушаларын ауыстыру.

Болжамы: қансыраудыңтиылмауына және iсiктiң жоғары жиiлiкте дамуына бейімділікке байланысты жиi қолайсыз.

 

Гипогаммаглобулинемиямен тіркескен IgM деңгейiнiң жоғарылауымен сипатталатын иммундық тапшылық

Бұл науқастар Брутон ауруымен науқастанғандар сияқты жұқпаларға жоғары сезiмталдықпен ерекшеленедi. Ауру өмiрдiң 1-2 жылында дамиды және қайталамалы iрiңдi жұқпалармен (тонзиллит, отит, пневмония, мойын лимфадениттерi) сипатталады. Кейiн аутоиммундық аурулар, бүйректiң қатерлi ауруы дамуы мүмкiн.

2 клиникалық түрі болуы мүмкiн:

а) Брутон ауруына ұқсас, тек гуморалдық иммунитеттiң зақымдануымен өтедi де Х-тiркескен рецессивтiк түрмен тұқымқуалайды, текер балалар ауырады.

ИТЖ бұл түрiнiң патогенезi соңғы жылдары ғана белгiлi болды. Патогенездiң негiзiнде хелперлiк Т-лимфоциттердiң белсендiлiгiнiң төмендеуi жатыр. Т-хелпердiң бетiнде CD154 (CD40-ке лиганда) молекуласының экспрессиясының бұзылысы нәтижесiнде, Т-хелперден В-лимфоциттерге CD40-рецепторы арқылы хабардың тасымалдануы үзіледі. Бұл белгі өтпесе иммуноглобулиндер изотиптерінің түзiлуiнің ретімен ауысуы мүмкін емес. Нәтижесiнде осындай науқастарда, тек қана IgM түзiледi, ал IgG және IgA түзiлуi күрт төмендеген немесе мүлдем болмайды.

Зертханалық тексеруде: Т-лимфоциттердiң саны қалыпты, В-лимфоциттердiң саны қалыпты немесе төмендегенi анықталады. Лимфа түйiндер пунктатында тек IgM⁺ және IgD⁺ жасушалары анықталады. Лимфоциттерде беткейлiк IgG және IgA анықталмайды. Қанда IgM деңгейi жоғарлаған, IgG және IgA мөлшерi күрт төмендеген (гипогаммаглобулинемия мен макроглобулинемия). Нейтропения және тромбоцитопенияның дамуы тән.

б) кешірек басталады, ағымы проградиенттi. Х-хромосомамен тiркеспеген. Ер балалар да қыз балалар да ауырады, тұқымқуалау түрi аутосомды-рецессивтiк.

Зертханалық тексеруде: адаптивті иммунитеттің гуморалдық та жасушалық та бөліктері бұзылысқа ұшырайды (лимфоциттердiң бласттық трансформациялаушы серпiлiсi, БЖС терiлiк сынамасы төмендеген). IgM күрт жоғарылаған (10-100 есе жоғары), IgA және IgG деңгейлерi күрт төмендеген. Тромбоцитопения тән.

Гипер-IgM-мен тіркескен гипогаммаглобулинемияның клиникалық ағымы бұл сипаттамасы жоқ таза гипогаммаглобулинемияға қарағанда өте қарқынды өтеді. Айырмашылығы гипер-IgM кезiнде пайда болатын нейтропенияға және науқастың полиморфтыядролық жасушалардың жұқпаларға әлсiз жауабына байланысты.

Науқастардың Pneumocystis Pneumonia немесе Candida қоздырғыштарымен жұқпалануы салдарынан асқынулар пайда болуы мүмкiн. Бұл жұқпалардың пайда болуы антидене тапшылығын сүйемелдейтін адаптивті иммунитеттің Т-жасушалық бөлігінің біршама жетiспеушiлiгiн көрсетедi. Қайсы бірі бiрiншiлiк, ал қайсысы екiншiлiк екенi әзірше белгiсiз.

Емi: иммуноглобулиндермен орынбасушы терапиясы, антибиотиктер, сүйек кемiгiн немесе бағаналы қан түзу жасушаларын ауыстыру.

Болжамы қолайсыз, себебi көп жағдайда сепсис дамиды. Тромбоцитопения болуы мүмкiн, нәтижесiнде ауыр қан кетулер байқалады.

 

Ергежейлiкпен өтетiн иммундық тапшылық

Патогенезi және тұқымқуалау түрi анықталмаған.

Ауру екi жынысты да зақымдайды. Қөріністері жеке ақаулықтардан бастап В- және Т-жасушалық адаптивті иммунитеттің толығымен болмауына дейін мүмкін. Бұл патологиямен сүйек қанқасының аномалиялары қатар жүреді, бірақ олар бейтарап түрде тұқымқуалайды. Кейбiр жағдайда сүйек құрылысының бұзылысы иммундық тапшылықпен сүйемелденбеуі мүмкін. Аурудың үш түрi анықталған.

I түрі адаптивті иммунитеттің жасушалық бөлігінің таңдаулы ақауларын біріктіреді. Гуморалды иммунитеттiң деңгейi қалыпты, бірақ лимфопения және Т-лимфоциттердiң in vitro ынталануы төмен. Осындай ақауларға қарамастан, науқастар вирустық жұқпалармен жақсы күреседi, бiрақ олар жел шешек және табиғи шешекке бейiм болып келедi.

II түрге аралас гуморалдық және жасушалық адаптивті жауаптың біріккен ақаулықтары жатады. Бұл патологияға шалдыққан нәрестелер әдетте 1 жастан аспайды.

III түрі – В-жасушалық гуморалдық жауаптың ақауы. Толық гипогаммаглобулинемиясы бар екi науқас туралы мәлемет бар.

Болжамы: иммундық тапшылықтың түріне және ауырлық дәрежесiне байланысты.

Соңғы жылдары басым түрде аутосомды-рецессивтiк жолмен тұқымқуалайтын тағы бiрнеше генетикалық негiздлеген арнайы бiрiнiшiлк ИТЖ анықталды.

Келесі мысалдар солардың тек кейбіреуі:

· «Жалаңаш» лимфоциттер синдромы (ЖЛС), патогенезiнiң негiзiнде МНС антигендердiң жетiспеушiлiгiне алып келетін бiрнеше гендердiң мутациясы жатыр. ЖЛС науқастанғандардың лимфоциттері МНС молекулаларын аз мөлшерде эксперссиялайды немесе мүлдем экспрессияламайды. ЖЛС І түрі кезінде МНС І класс молекулаларының тапшылығы болады да ЖЛС ІІ түрінде МНС ІІ класс молекулаларының эксперссиясының ақаулығы тән.

ЖЛС І түрімен науқастанған адамдарда дамитын аурулар МНС І класс молекулаларының аутоиммунды аурулардың алдын алуда және патогендерге қарсы күресте маңыздылығын айқындайды. ЖЛС І түрі бар науқастарда ТАР 1 және ТАР 2 тектері ақаулы болатын екені жақында анықталды. ТАР нәруыздары антигендік пептидтерді МНС І класс молекулаларындағы арнайы «тілкемдерге» «тиеу» ушін қажет те, нәтижесінде кейін оларды CD8⁺ ЦТЛ тануын қамтамасыз етеді. Бұл саты жасуша бетінде МНС І клас молекулаларының экспрессиясында өте маңызды болып келеді. Сондықтан ТАР дефектісі бар науқастарда (ЖЛС І түрі) лимфоциттер бетінде МНС І клас молекулаларының деңгейі әлде қайда төмен болады (осы себептен олардың лимфоцитттерін «жалаңаш» деп атайды).

Бұл науқастарда басқа да ақаулықтар байқалады, сонын ішінде - NK-жасушаларының және γδТ-лимфоциттердің көбейюі, сонымен қатар CD8 αβТ-лимфоциттердің санының азаюы.

Клиникалық көріністері туа біткен және адаптивті иммунитет жасушалардың аталған ақаулықтармен негізделеді. Ерте балалық шақта бұл науқастар жоғары тыныс жолдарының жұқпаларына жиі ұшырайды, ал 10 жастан кейін созылмалы өкпе жұқпалы аурулары қалыптасады. Сонымен қатар, CD8⁺ ЦТЛ жасушалар бұл науқастарда аз болса да, Т-жасушалық иммунды тапшылықтарға тән ауыр вирустық жұқпаларға жоғары бейімділік байқалмайды. Оның себебі - туа біткен вирусқа қарсы иммунитетке белсенді қатысатын NK-жасушалары мен γδТ-лимфоциттердің көбейюі.

Жас ұлғая ЖЛС І түрімен науқастанғандарда бронхоэктазалар қалыптасады, жиі қайталанатын жұқпалар адам өліміне де алып келуі мүмкін.

Зертханалық зерттеулер: CD8⁺Т-лимфоциттер саны күрт төмендеген, ал NK-жасушалар саны керсінше жоғарлаған. МНС І клас нәруыздарының лимфоциттер бетіндегі экспрессиясы төмендеген.

Емі: Антибиотиктерді қолдану және иммуноглобулиндер препараттарын тамырішілік енгізу.

ЖЛС ІІ түрінің патогенезінің негізінде тимустағы оң сұрыптау үрдістерінің бұзылысы жатыр. Оң сұрыптау барысында жетілу үстіндегі тимоциттер АТЖ бетінде орналасқан МНС ІІ клас нәруыздармен әсерлескен меншікті антигендік пептидтермен жанасатыны белгілі. МНС ІІ клас нәруыздарының тапшылығы (немесе мүлдем болмауы) кезінде CD4⁺Т-хелперлердің пайда болуы күрт төмендейді.

CD4⁺Т-хелперлердің және CD4⁺Т-реттеуші лимфоциттердің тапшылығы жұқпалы аурушандықтын және қатерлі ісіктердің пайда болу қауіпінің күрт жоғарлауымен сипатталатын ауыр Т-жасушалық иммунды жетіспеушілігіне алып келеді.

CD4⁺Т-реттеуші лимфоциттердің тапшылығы орталық Т-жасушалық төзімділіктің қалыптасуының бұзылуына себепкер болады. Бұның салдарынан әр түрлі аутоиммунды үрдістер пайда болады.

Зертханалық зерттеу: салыстырмалы лимфопения, CD4 Т- лимфоциттердің күрт төмендеуі. Моноциттер мен дендритті жасушаларда МНС ІІ клас нәруыздарының экспрессиясының азаюы.

Емі: антибиотикотерапия, симптомдық.

 

· Иммуноглобулиндердiң ауыр тiзбек генiнiң делециясы. Бұл мутация 14 хромосомада орналасқан. Берiлген ақау кейбiр иммуноглобулиндер изотипiнiң болмауына әкеледi.

· IgG изотипiнiң (топшалар) селективтiк тапшылығы. Патогенездiң негiзiнде бiр немесе бiрнеше IgG топшаларының жетiспеушiлiгiне әкелелтiн изотиптер өзара ауысуы бұзылыстарын шақыратын мутация жатыр.

· CD4-жасушасының бiрiншiлiк тапшылығы. Патогенездiң негiзiндеCD4 нәруызын қадағалайтын гендердiң мутациясы жатыр. Бұл ауруда сәйкес клиникалық нәтижелерге әкелетiн, Т-хелперлер санының күрт төмендеуi байқалады.

· CD3 тiзбегiнiң тапшылығы (Т-лимфоциттердiң антигенді танушы рецепторынан цитоплазмаға белсендi белгi беретiн корецептор). Патогенездiң негiзiнде белгiлi CD3 полипептид тiзбегiн түзетiн гендер транскрипциясының бұзылысы жатыр. Осы аурудар, шеткерi қанда Т-лимфоциттердiң қалыпты мөлшерi қалыпты болса да, оның қызметi терең бұзылыстарға ұшыраған.

· ИЛ-2 тапшылығы. Сирек кездесетiн иммундық тапшылық. Патогенезi анықталмаған. ИЛ-2 қадағалайтын гендер транскрипциясы бұзылған. Шеткi Т-лимфоциттердiң мөлшерi қалыпты. Айқын Т-жасушалық иммундық тапшылықтың клиникасы тән.

· Көптеген цитокиндердiң тапшылығы. ИЛ-2, ИЛ-4, ИЛ-5 жәнеIFN-γ мөлшерi күрт азайған. Осындай ААИЖ-гi бар бір бала зерттелген. Ақаудың генетикасы әлi зерттелмеген.