Бурыч.
Фатирымнан ашыга-ашыга чыкканда, күрше ишектә звонок биреп торучы бер карчыкны күрдем. Звонок төймәсе шактый биектә, ә әбинең буе тәбәнәк. Шуңа күрә ул, аяк очларына басып, өскә үрелә. Язгы пальто өстеннән бөркәнгән ак шәле җилкәсенә җыерылып төшкән. Йөзе борчулы, күз карашында, ниндидер өметсезлек, аптырау сизелә иде.
Мин әбигә күршеләремнең бер атна элек ялга китүләрен әйттем. “Бик кирәк идемени соң алар?” – дим. Карчык баскан җирендә таптанып алды, авыр сулады. “Кирәк иде шул, бәбкәм, бик кирәк иде. Өченче тапкыр киләм инде. Мунчага барганда, акчам җитмәгәч, Хәбирәдән ике сум акча алып торган идем. Шуны бирәсем бар иде.”, - ди. “И, әби, шул 2 сумны бирәм дип кат-кат йөрмәсәң инде, - дим, - әллә ни зур акча түгел ич!”
Карчык миңа гаҗәпләнеп карап алды. Сүзләремне ошатмавы йөзенә чыкты. “Бирәчәкнең зурысы-кечесе юк аның, бала. Олы кешегә андый бирәчәк белән яшәү дөрес түгел. Карт кешенең хәлен белеп булмый, үлеп китсәм, өстемдә кала ич!” – диде. “Алайса, калдыр соң миңа ике сумыңны. Күршеләр кайткач, кертеп бирермен”, - дим.
Әбинең йөзе балкып китте, ул ашыгып, 2 сум акчаны миңа сузды. “И балам, игелекле кеше икәнсең, тагын ничек килермен дип борчылган идем. Рәхмәт, балам!”.
Әбинең өстеннән тау төштемени! Ул ашыга-ашыга ишектән чыгып китте...
Сүзлек
Ашыга-ашыга – торопливо
Үрелә - тянется
Борчулы – беспокойно
өметсезлек – безнадёжно
сулады - дышал
гаҗәпләнеп – удивлённо
бирәчәк (здесь) – долг
өстемдә кала – останется на мне
игелекле – добрый
тау төштемени – будто гора упала с плеч
Мләдә сүзләр нинди тәртиптә торырга тиеш?
1) бәйрәме а) 7,1,3,6,2,5,4
2) ел б) 7,5,6,2,1,4,3
3) котлады в) 6,3,2,5,4,1,7
4) белән
5)дусларын
6) яңа
7) Миша
2) Кирәкле сүзләрне куеп языгыз:
Cтёпа Гранов мәктәптән _______. Кинәт кемдер бик каты ______. Тавыш елгадан _______. Стёпа елгага таба ______ һәм анда кечкенә Серёжаны _____. Серёжа боз өстендә ______. Боз ярылган малай суга _____. Серёжа ______. Стёпа кечкенә Серёжаны _____.
Сүзләр: уйнаган, йөгерде, кычкырды, кайта иде, коткарды, күрде, бата башлаган,ишетелде, егылып төшкән.
Билет №19
1. Сәламәтлекне саклау турында сөйлә.
2. Бирелгән текстны сәнгатьле итеп укы.
3. Биремнәрне үтә.
Бирелгән текстны сәнгатьле итеп укы.
Әти бүреге.
Сания апа белән биш яшьлек улы Варис күрше авылга кунакка киттеләр. Варисның башында олы, эче йонлы матур бүрек - әтисенең бүреге. Аны әнисе: “Көн суык, җәяүле буран да чыгарга тора, төпчек улым туңмасын”, - дип, бик кадерләп, сандыктан алып кидерде. Варисның әтисе сугыштан кайтмады. Әнисе фермада бер караңгыдан икенче караңгыга кадәр эшләде. Көндез тамак ялгарга кайтса да, “әтиегез кайтмый микән” дип, күзе һаман тәрәзәдә булды. Төнлә балалары йоклап киткәч тә, “кайтып ишек шакыр да, ишетмичә калырмын” дип, бик сак йоклады. Иренең кайтмаячагына күңеле һаман ышанмады. Варис йокысыннан уянгач күзләрен ачып:
- Әтием кайтмадымы? – дип һәркөн сорады. Ә әтисе никтер һаман кайтмады.
Ана һәм улы урман юлыннан нәрсәдер сөйләшеп баралар. Ярый әле чана юлын көрт басмаган. Юлның уң ягындагы зифа буйлы ак каеннар үзара пышылдашалар:
- Матур бүрек кигән бу үскән егет кая бара икән?
Олы бүрек бик җылытты. Варис эченә сыймаган шатлыгын әнисе белән уртаклашасы итте:
- Әни, әни бу бүрек бик җылы икән. Эх, әтием кайтса, бөтенләй үземә бирер иде! – дип, алга таба йөгерде...
Әнисе нәрсә әйтергә дә белмәде, баскан урынында туктап калды. Аның күзләреннән кайнар күз яшьләре акты.
Бу минутта ана белән урман да елый иде ахры.
Сүзлек
Йонлы бүрек – меховая шапка
Җәяүле буран – метель
Төпчек – последыш
Тамак ялгарга – покушать
Сак йокы – чуткий сон
Көрт басмаган – не замело
Күз яшьләре – слёзы
Мләдә сүзләр нинди тәртиптә торырга тиеш?
1) республикасының а) 9,8,6,1,3,2,7,5,4
2) кызыл б) 6,1,3,2,7,5,9,8,4
3) гербында в) 6,1,3,2,9,8,5,7,4
4) сүрәтләнгән
5) җирлегендә
6) Татарстан
7) кояш
8) ак барс
9) канатлы
2) Кирәкле сүзләрне куеп языгыз:
Шәһәребездә матур _______ күп була. Һәр көз _______ өлкәннәр көне үткәрәбез, чөнки шәһәрдә олы яшьтәге ________ күп. Алар бу бәйрәмне яраталар, аны ел буе ________. Без быел да бәйрәмгә тырышып әзерләндек. Бу көнне мәктәпкә __________ килде. Без аларны _________, мәктәбебезне күрсәттек. ________ кунакларны башта ашханәгә чакырды. Өстәлләрдә тәмле _______ һәм кайнар чәй иде.
Сүзләр: бәйрәмнәр, кешеләр, мәктәптә, көтәләр, каршы алдык, кунаклар, мәктәп директоры, ризыклар.
Билет №20
1. Компьютерның файдасы һәм зарары турында сөйлә.
2. Бирелгән текстны сәнгатьле итеп укы.
3. Биремнәрне үтә.
