Р маркетингінің қалыптасуы мен даму келешегі

Қазақстандағы маркетингтід қалыптасу үдерісін сипаттай келе, оның өндірісті жоспарлау, сүрапысты зерттеу және болжау сиякты элементтері әкімшілдік-жоспарлы экономи-када да қолданылғанын атап өту керек. Маркетингке деген қызығушылық, ынта-ықылас 70-жылдары пайда болды, алғашында оның кагидалары кәсіпорындардың сыртқы эко-номикалық қызметінде пайдаланылды, ол отандык өнімнін шетелдік нарықтарға шығуына жол ашты.

Қазақстанда маркетинг ғылым бағыты, шаруашылық қызмет аумағы және өндірістік өткізу қызметін басқару жүйесі ретінде республиканың нарықтық қатынастарға өтуінен бастап қалыптасты. 1991 жылдан бастап кәсіпорын-дар мен үйымдарда маркетинг бөлімдері ашылды, оған мар­кетолог мамандардың қызметі енгізіле бастады. Республика Президенті Н. Назарбаев 1994 жылы «Бүгінде басшылыққа кәсіпорынды үтымды жүмысқа алып шығатын бағдарламасы бар, маркетингті және әндірісті жаңғыртып, жетшдіруге кар-жы табу жолын білетін адамдар келуі тиіс»деп атап етті

Бірінші кезең шамамен 1991 жылы дами бас гады, огаи көптеген кәсіпорындардьщ коммерциялық және өткізуге бағытталған әрекет пен маркетингтің жекелеген элементтері мен қағидаларын пайдалану тән болды. Бұл кезеңде кәсіп-орындар өзінің өндірістік мүмкіндіктеріне қарай бейімделді, сондықтан да маркетингтің өндірісті басқарудағы ролі косалқы ғана еді.

Өндірістің өсуіне және де маркетингтің жүйелі тәсілдерін пайдалануға кедергі фактор - түтынушылардың төлем қабілеттілігінің темендеуі деп белгіленді. Халық түты-натын тауарлар негізінен орташа төлем қабілеті бар сатып алушыларға бейімделеді. Сатып алушы сүранысына тәуелділік өндіріс шығындарын азайтуға және соған орай бағаны түсіруге можбүрлейді.

Маркетинг көптеген кәсіпорындардың қызметін басқару жүйесі ретінде қазір әлі қалыптасу кезеңінде. Маркетинггік түжырымдаманы негізге алып қабылдаған компанияларда ол мақсатты іс-әрекет ретінде дамиды және жетіледі. Бүл не-гізінен шетелдік компаниялар, БК және нарыққа бейімделген кәсіпорындар.

2000 жылдан бастап маркетинг дамуының екінші кезеңі басталады, оған кептеген отандық кәсіпорындардың марке-тингке бейімделуі тэн. Нарықтағы бәсекенің, эсіресе оның бағалық емес тэсілдерінің шиеленісуіне байланысты, марке-тингтік кұралдардың қадірін саналы түрде жете ұғынып, пай­далану қажеттілігі пайда бола бастады. Маркетинг нашар да-мыған кэсіпорындар негізінен өз өнімдерін өткізу проблема-ларымен айналысады жэне маркетингтің ролін жете бағала-май отыр. «Маркетинг тұжырымдамасын кэсіпорын басшы-лығының негізін қалаушы ретінде қабылдадыңыздар ма?» леген сауалға «ФудМастер», «Филип Моррис», «Рахат», «PRG Bottlers» (Пепси), «Әсем-Ай» компанияларының мар­кетинг бөлімінің басшылары оң жауап берді. Оларда марке­тинг жүйесі қалыптасқан және олар ендІ жетілдіру багытында дамып келеді.

«Алматы шайы», «Қарағанды конфеттері», «Бахус», «Қант орталығы» және «Баян сүлу» компанияларының мар­кетинг мамандары, олардьщ басшылары бүл түжырымдаманы әлі толық мақұлдамаған. Міне сондықтан осы компаниялар-дағы өткізу немесе тауарлық тужырымдамаға бейімделген маркетинг қалыптасу кезеңінде. Кептеген жағдайда мүндай тәсіл басшының маркетинга түсінбеуінен, оны түжырымда-ма және ойлау бейнесі ретінде қабылдау үшін жагдайлардың жоқтығынан болып тұр.

Өзін -өзі бақылау сұрақтары:

1. Тауар немесе қызмет мысалында маркетингіні басқару процесінің негізгі кезеңдерін көрсетіңіз.

2. Маркетинг бөлімдерін құрғанда ұйымдастырудың қай түрі жиі қолданылады? Оның қасиеттері қандай?

3. Маркетинг кешені деген не?

Ұсынылатын әдебиеттер: