Сигнал (лат. signum — белгі) — берілген хабарды тасымалдайтын(алып жүретін) физикалық процесс.
Электр сигналы дегеніміз — параметрлері берілетін хабар заңдылығымен өзгеретін электр тоғы немесе электр кернеуі. Телекоммуникация саласында сигнал электр сигналы түріндеқолданылады.
Біріншіретті сигнал — берілетінхабардыалыпжүретін электр сигналыныңалғашқы (көбінетөменгіжиіліктегі) түрі. Мүмкіндігінеқарай (жақынжерлерге) сигналдыңалғашқы (бірінші) түріөзгертілмей, солкүйінде байланыс жолдарыментаратылады, мысалы, қаланың телефон байланысында.
Арналық сигнал. Электр сигналынқашықжерлергетаратқандаол байланыс жолыбойындаәртүрлісебептерменөшіп, әлсірейтіндіктенжәне хабар таратудыарзандату, бір байланыс жолыменбірнеше хабар беріптығыздауүшінбіріншіретті (алғашқы) сигналдытүрлендіріпөзгертуге тура келеді. Өзгерту хабар тасымалдайтынбайланысжолдарына карай жасалынады. Осындайбайланысжолдарыменберілетінөзгертіліп, түрлендірілгенсигналды арналық сигнал дейді.
Детерминал сигнал (лат. determinarе — анықтау) — уақытбойыншаөзгерісіалдын ала белгіліболатын сигнал. Детерминал сигнал уақытбойыншабелгілізандылықпенөзгереді. Олар үздіксіз, дискретті, периодты, периодсыз болыпбөлінеді. Детерминалсигналдыңқарапайымтүрлері: гармоникалық сигнал немесе импульстертізбегі.
Курделі сигнал — әртүрлізаңбойыншатаратылатынсигналдардыңжиынтыгынантұратын сигнал. Кезкелгенкүрделі сигнал гармоникалықсигналдардың (әртүрліжиіліктердегі) жиынтығынантұрады. Мысалы, төртбүрышты, үшбүрышты, экспоненциалды, т.б. сигналдар.
Гармоникалық сигнал — белгілізаңдылықпенберілгенамплитудалы, берілгенжиіліктіжәне фазалы синусоидалықнемесекосинусоидалықсигналдар.
Дискретті сигнал — бөлек-бөлекүзілістісигналдардантұратын сигнал. Үзіліссіз (аналогты) сигналдардыкодалау, яғнисандықсигналдаргаайналдыруүшінолардыүзіп, дискреттейді. Дискреттісигналдарпериодты, периодсызболыпжәнетүрлерінеқарай тіктөртбүрышты, үшбұрышты, қоңыраутәрізді, экспоненсиалды болыпбөлінеді.
Тасушы сигнал — байланысжолдарынтығыздап, бірбайланысжолыменбірнеше хабар сигналдарын беру жәнесигналдардыңтаратылужағдайынжақсартуүшінолардыбір спектр ауқымынанбасқа спектр ауқымынаауыстыруүшінпайдаланатын сигнал. Тасушы сигнал параметрлерініңбіреуі хабар сигналыныңзаңдылыгынасәйкесөзгереді.
Үзіліссіз сигнал — уақытбойыншабөлінбейжүретін ток күшімен (немесекернеумен) берілетін сигнал. Үзіліссізсигналдар: детерминал немесе кездейсоқсигналдар және периодты немесе периодсызсигналдар болыпбөлінеді. Қарапайымүзіліссіз сигнал — синусоидалы, гармоникалық сигнал.
Кездейсоқсигналдар — белгілібірзаңдылықпенөзгермейтін, белгіленгенуақыттақандайболатыныналдын ала айтугаболмайтын сигнал. Кездейсоқсигналдар тұрақты және тұрақсыз, эргодикалық немесе эргодикалықемес және Марковтық немесе Марковтықемес болыпбөлінеді.
Тұрақты кездейсоқ сигналдар ықтималдық тығыздыгы уақыт өлшемінің басталатын жеріне байланысты болмайтын кездейсок сигналдар. Тұрақты кездейсоқ сигналдардың сипаттамалары уақыт бойынша тұрақты болады.
СигналдардыңуақыттықформасыСигналдыңуақыттықкрсетілуідеп, базистік функция ретіндебірлік
импільстік функциянемесе Δ функция қоланылатын, уақыттықсигналға
таратылуынайтады. Мұндайфункцияныңматематикалықсипаттамасы:
(3)
Мұндағы δ(t)-Δ функция
Δ функция көмегіментұрақтынемесеөзгермелідеңгейліпериодтытізбекті
импульс көрсеткіштеріболады. t=kΔtнүктелеріндеуақытфункциясы U(kΔt) тең
жәнеқалғабарлықжағдайданөлгетең. Осығанбайланыстыпериодтыуақыттың
функциясы
(4)
МұндағыΔt- импульс жүруқадамы
Спектрлі формалары
Кез келген соңғы интервал функция үзіліссіз болуы қажет және экстремалдынүктелердің соңғы нүктелерінен тұруы шарт. (6) теңдеу ω- параметрі екі жақты жиілікті көрсетілу деп аталады. (7)теңдік A(jkω1)- функциясы периодты сигнал комплексті спектр бұл спектрдискретті өйткені сандық өсте к нақты мәні үшін анықталады. A(jkω1) функциямәнікомплекстік амплитуда.A(jω)-комплексті спектрA(jω)=2/t ∫ U(t) e jωt dt (8)A(jkω1)= A(kω1) e jφ(kω1) (9) Мұндағы A(kω1)-амплитуда спектрі φ (kω1)-фаза спектрі Амплитуда спектрімынаформуламенанықталады:A(kω1)=√Ak 2+ Bk 2A(kω1)=A (-k ω1)-жұпфункцияφ (kω1)-тақ функция
