1. И.Кант философиясындағы гносеология және этика.
2. И.Фихте философиясындағы субъектінің белсенділігі проблемасы. Шеллингтің натурфилософиясы.
3. Г.Гегельдің идеалистік жүйесі және диалектикалық методы.
4. Л.Фейсрбахтың антропологиялық материализмі және гумаиизмі.
5. К.Маркс пен Ф.Энгельстің материалистік ілімі.
Әдебиет:
1. Қасабек А. Тарихи-философиялық таным. Алматы, 2002.
2. НысанбаевӘ., ӘбжановТ. Қысқаша философиятарихы. Алматы, 1999.
Сабақтың мақсаты: Неміс классикалық философиясының көрнекті
өкілдерінің дуниежүзілік маңызы бар ілімдерін талқылау.
Берілген тақырып игеруге к ү рделі және маңызды болып саналады, сондықтан дайындық процесінде ерекше салмақтылықты талап етеді. Келесі мәселелерге назар аудару қажет:
166
И.Кант - неміс классикалық философиясының негізін салушы. Кант гносеологиясы: априори (тәжірибеге дейін) білім түсінігі - тәжірибені ақыл мен трансценденталды категориялар көмегімен түсіну. Танып-білінілмейтін дүние «өзіндік зат» ретінде. Канттың антиномиялар туралы ілімі. Канттің категориялық императиві - ақылды практикалық қолдану. Кант адамның парызы мен абыройы туралы. Кант этикасы және қазіргі заман.
Гегельдің ХІХ-ХХ ғ.ғ. философиясына ықпалы. Абсолюттік идея, Логос - тұтас, барлық бардың негізі ретінде. Рух - абсолюттік идеяның жүзеге асуы ретінде. Триада формасында даму. Гегельдің диалектикалық әдісі. «Бақытсыз сана» туралы түсінік.
Л.Фейербахтың антропологиялық материлизмі: адам - табиғи тіршілік етуші. Л.Фейербахтың сенсуализмін таным теориясындағы антропологизм ретінде түсіну. Адам - махаббат объектісі. Фейербахтың гуманизмі: адамды жаттанудың әр түрлі формаларынан азат ету.
К.Маркс: жаттанған еңбектің монін ашу. Жаттану және жеке меншік. Әлеуметтік проблематика - марксизмнің ядросы. Материалдық базис -қоғамдық өмірдің бүкіл жүйесінің басты звеносы. Маркс ілімі және олемдік философиясының әрі қарай дамуы. Ф.Энгельс табиғи ғылымдарның философиялық негіздемесі туралы.
Сабақ. ХІХ-ХХ ғасырдағы батыс философиясының негізгі
Бағыттары
1. С. Кьеркегор, А. Шопенгауэр, Ф.Ницше шығармашылығындағы пес-симизм мен иррационализмнің философиялық негіздемесі.
2. Позитивизм мен неопозитивизмнің философиялық проблемалары.
3. Экзистенциализм, оның негізгі бағыттары және ерекшеліктері.
4. Герменевтиканың негізгі мәселелері. Әдебиет:
1. АлтаевЖ., Ғабитов Т. Философия және мәдениеттану. Алматы, 2001.
І.КішібековД, Сыдықов Ү. Философия. Алматы, 2004.
3. Нурышева Г.Ж. Адам өмірінің философиялық мәні. Алматы, 2001.
Сабақтың мақсаты: XIX гасырдагы Батыс философиясының сипаттық мазм ұ нын, негізгі мөселелерін сараптау.
Тақырыптың ең маңызды аспектілері:
А.Шопенгауэр - ХІХ-ғ. философиясының басты бағыттарының бірі -«өмір философиясының» негізін салушы. «Өмір философиясының» раци
167
онализмді сынауға бағытталғандығы. Дүниенің монін ақылсыз ерік, соқыр күш ретінде түсіну: адам өміріндегі болып жатқанның барлығы тарих пен табиғат заңдары еріктің объективтенуінің сатылары болып саналады, бей-саналыққа бағынады. Шопенгауэрдің пессимизмі: өмірдің бәрі - азап.
Ф.Ницше - Шопенгауэрдің «өмір философиясын» жалғастырушы және өзгертуші. Христиан қүндылықтарын қайта бағалау. Ницшенің Аса туған адам туралы ілімі. Адамның бақыты - оның өсу және өзін анықтау процесіне ұмтылысында.
Къеркегордің экзистенциализмі мен «өмір философиясының» ортақ сипаттары. Трагикалық және экзистенциалдықтаңдау мәселесі оның фи-лософиясының орталық проблемасы ретінде.
Позитивизм: тәжірибеге сүйенетін нәрсе ғана ақиқат. О.Конт: фило-софияның міндеті - объективті өмір сүретін материалдық әлем туралы нақты ғылымдардың мәліметтерін жалпылау және жүйелеу. Махизм: әлем «түйсіктер комплекстері» түрінде. Неопозитивизм. К.Поппер, И.Лакатос, Т.Кун: ғылыми теориялардың шын екендігін анықтау әдістерін жасау.
XX ғ. экзистенциализмі Европадағы терең әлеуметтік дағдарыстардың бейнесі ретінде. Философиялық талдау объектісі - адамның өмір сүруі мәселесі, абсурдті қоғамнан жаттанған адамның сезімдері мен уайымы. Экзистенциализмнің категориалдық аппараты: жалғыздық, азап шегу, күйзелу, тасталғандық, үрей. Неміс экзистенциализмі. М. Хайдеггер: экзистенция - өзіндік сана негізі, адам болмысының орталығы. К.Ясперс: адам болмысының және оның өмірінің мәнінің «шекаралық жағдайларда» ашылуы. Француз экзистенциализмі. Ж.П.Сартр: экзистенциализм гуманизм ретінде. Адам тек «проект» қана, ол өзін өзі қалыптастыруы тиіс. А.Камю: адамға абсурд дүние қарсы тұрады. Итальяндық экзистенциализм. Н. Аббаньяно: экзистенциализмнің позитивті сипаты.
Герменевтика - түсіну философиясы. Мәтінді талқылау мәселесі.
В. Дильтейдің гременевтиканы рух туралы ғылым әдістемесі деп түсінуі. Г.Гадамер түсіну механизмдері (тіл, қимылдар, өзара үнсіздік сақтау) ту-ралы. Түсіну - диалог процесінде өмірді "ұстап алу". Мәтін философиялық рефлексия феномені ретінде.
