Методикалық нұсқау 2
биохимия пәнінен «Жалпы медицина» мамандығы бойынша 2 курс студенттері үшін. 10-14.09. 2012-2013 оқу жылы.
Тақырып: Ферменттердің құрылысы және қасиеттері. Әсерінің механизмі және ферментативті катализдің ерекшеліктері. Ферменттердің кофакторлары. Дәрумендердің коферментті міндеттері.
Тақырыптың негізгі сұрақтары:
1.Ферменттердің қасиеттері.
2.Ферменттік катализдің ерекшеліктері мен әсер ету механизмдері.
3.Ферменттік реакциялар жылдамдығының температураға, ортаның рН-на, ферменттер
мен субстраттар концентрациясына тәуелділігі.
4.Ферменттер белсенділігі мен мөлшерінің өлшем бірлігі.
5.Ферменттердің кофакторлары: металл иондары және коферменттер.
6.Дәрумендердің коферментті міндеттері.
7.Ферменттер белсенділігінің реттелуі.
8.Ферменттердің ингибиторлары мен активаторлары.
9. Дәрі-дәрмек заттар - ферменттердің ингибиторлары мен активаторлары.
СӨЖ-ді сұрақтары:
1.Жасушаның құрылымды - міндетті ұйымдасуы және олардлың компартментерінің міндеттері.
2. Медицинада ферменттерді қолдану.
3. Изоферменттер.
4. Мүшеөзгешелік ферменттер.
Тәжірибелік жұмастыры:
1.Ферменттер әсерінің өзгешілігі. (Верболович П.А.1973. Практикум. 234).
2.Энзимді реакция жылдамдығынын ферменттің мөлшеріне тәуелдігі (мысалы ретінде сілікейдің амилазасы). Жұмыстың барысы.
3.Тіңдердің сукцинадегидрогеназасының сыбайлас ингибирленуі. (Жұмыстың барысы)
4.Қан каталазасының сыбайлас емес ингибирленуі (Жұмыстың барысы)
5.Ферменттер белсенділігіне активаторлар мен парализаторлардың әсері. (Верболович П.А. 1973.Практикум. 238).
6.Ферменттер белсенділігіне ортаның рН әсері. (Верболович П.А. 1973.Практикум. 237.
Сыбайлас ингибиторлардың сукцинатдегидрогеназаѓа (СДГ) әсері.
Б±л тәсіл реакция барысында метиленді кµктің (МК) т‰ссізденуіне (малон қышқылыныњ қатысуында және қатысуынсыз метиленді кµк сутегі атомыныњ акцепторы болып табылады) байланысты СДГ – ныњ белсенділігін салыстырмалы анықтауѓа негізделген.
Т‰зілген ФАДН2 метилен кµкті тотықсыздандырады (МКН2), соның нәтижесінде ерітіндініњ т‰ссізденеді. Қ±рамында әрт‰рлі мµлшерде малон қышқылы бар сынамалардаѓы кµк т‰стіњ қарқындылығының кµзге кµрінетіндей баяулауын салыстыра отырып, оныњ ферментке әсер ету т‰рі туралы қорытынды жасайды.
Зерттеудің барысы. 3 пробиркаѓа 3 – 4 грамм б±лшық етті салады да, бірінші пробиркаѓа – 0,8 мл су, екіншіге – 0,2 мл малон қышқылыныњ ерітіндісін және 0,6 мл су, ‰шіншісіне – 0,8 мл малон қышқылыныњ ерітіндісін қосады.
Барлық пробиркаларѓа 1 мл натрий сукцинатының ерітіндісін және 1 тамшы метилен кµгініњ ерітіндісін қосып, араластырѓаннан кейін әрбір пробиркаѓа 3 – 4 тамшы вазелин майын тамызады. Пробиркаларды су моншасына (37 0 С) қояды. 3 – 5 минуттан соң ерітіндініњ т‰ссізденуін байқайды.
Сонынан 3 пробиркадаѓы кµк т‰стіњ қарқындылыѓын салыстырып, малон қышқылыныњ СДГ белсенділігіне әсер ету механизмі туралы қорытынды жасайды.
Ж±мыстыњ тәжірибелік мәні. Әрт‰рлі ферменттердіњ сыбайлас ингибиторлары биохимиялық зерттеулерде және практикалық медицинада дәрілік препараттар ретінде кењінен қолданылады.
Жұмыс 24. Қан каталазасын сыбайлас емес ингибирлеу.
Б±л әдіс қан каталазасыныњ қатысуымен натрий азидініњ (NaN3) бар және жоқ кезіндегі сутегінің асқын тотығының (H2O2) ыдырауында газ (оттегі) кµпіршіктерініњ бµліну қарқындылыѓын визуальды салыстыруѓа негізделген.
Зерттеудің барысы. Екі пробиркаѓа 1 тамшы қан қ±яды да, біріншісіне - 2 тамшы су, екіншісіне – сондай көлемде натрий азидініњ ерітіндісін қосады. Сынамаларды шайқайды.
2 минуттан соң екі пробиркаѓа да сутегінің асқын тотығы (Н2О2) ерітіндісініњ 2 мл-ін қосадыда, газ кµпіршіктерініњ бµліну қарқындылыѓын салыстырады.
Жұмыстың жазылуы. Алынған мәліметтер бойынша қан каталазасына натрий азидінің әсері туралы қорытынды жасап, жұмыстың практикалық мәнін көрсетеді.
Ж±мыстыњ практикалық мәні.
Геминді ферменттердіњ (цитохромоксидаза, каталаза және пероксидаза) сыбайлас емес ингибиторлары азидтер және цианидтер болып табылады. Олар белсенді ортаныњ қ±рамына кіретін гемніњ темірімен әрекеттесіп, аталѓан ферменттердіњ каталитикалық белсенділігін тежейді. Осыѓан байланысты азидтер және цианидтер к‰шті улы зат болып табылады.
а) Реакция жылдамдыѓыныњ ферменттіњ мµлшеріне тәуелділігі. Б±л тәсіл, йодпен анықталатын, крахмал гидролизініњ жылдамдыѓын анықтауѓа негізделген. Ал крахмал гидролизініњ жылдамдыѓы қосылѓан сілекейдіњ α – амилазасыныњ мµлшеріне тәуелді.
Зертттеудің барысы.
Бастапқы сұйылтылған сілекейді пробиркаларда 20, 40, 80 және 160 есе сумен сұйылтады. 4 пробирка алып, оның әрқайсысына сілекейлердің сәйкес сұйылтуларынан 1 мл – ден қ±яды. Пробиркаларѓа бюреткадан 4 мл крахмал ерітіндісін қосып, тез су моншасына (38 0 С) қояды да, реакцияның басталу уақытын белгілейді.
1 – 2 минуттан кейін әрбір сынамадан 2 тамшы с±йықтықты алып, оларѓа 1 тамшы калий иодидіндегі йод ерітіндісін қосады. Сынамалар алѓашында кµк, соњынан қызыл – к‰лгін және ең соңында қызыл т‰ске боялады.
Әрбір 4 пробиркада тәжірибеніњ басталған уақытынан қызыл т‰с пайда болѓанѓа дейінгі (крахмалдан эритродекстриндердіњ пайда болу кезењіне дейін) дәл уақытты белгілейді.
Тәжірибеніњ нәтижесін график т‰рінде кµрсетеді. Ординат білігінде v – реакция жылдамдыѓын (эритродекстриндердіњ пайда болуына қажетті уақыттыњ теріс мµлшері), абсцисс білігінде (С) – амилазаныњ салыстырмалы концентрациясын (с±йылтылуы) салынады. Реакция жылдамдыѓыныњ ферменттіњ концентрациясына тәуелділігі туралы қорытынды жасап, биологиялық емес катализаторлардыњ осындай тәуелділігімен салыстыру қажет.
