АМГ
≈ 1093 - протограф Нестара
≈ 1037 - протопротограф
У кожным горадзе была своя летапісь і своя інапрытація гісторыі.
Сільвестр - монарх, по загаду Уладзіміра Манамаха (1116) зрабіў рэдакцію АМГ.
Летапісны звод - гістарычны твор у якім зведзены іншая крыніцы летапісы.
Іпацеўская і Лаўрэнская летапісь- 1 палова 15 ст., напісана больш праудзівая АМГ.
Полнае собрание русскіх летаписаў (ПСРЛ)- надрукавана у 19 стг.
Мікалай Улашчык - беларускі вывучальнік летапісаў.
№3 Старажытныя аўтары аб гісторыі славян.
Яшчэ ў пачатку новай эры, асвойваючы новыя тэрыторыі, славяне падышлі да межаў Рымскай імперыі, якая пазней распалася на заходнюю і ўсходнюю часткі, пастаянна парушаючы яе памежныя рубяжы. Менавіта таму аб славянах сталі пісаць рымскія і візантыйскія гісторыкі – Тацыт, Пліній Старэйшы, Іардан, Пракоп Кесарыйскі, Маўрыкій Стратэг і інш. Славяне ў іх працах названыя як венеды, склавіны, анты. Найстаражытнае найменне славян – венеды – сустракаецца ў Плінія Старэйшага і Тацыта. У I–II стст. і пазней, у раннім сярэднявеччы, этнонім венеды распаўсюджваўся на значную частку заходніх славян.
Па дадзеных пісьмовых крыніц, у сярэдзіне I тыс. супольнасць венедаў распалася на дзве групы – склавінаў і антаў. Візантыйскія пісьменнікі VI ст. лакалізуюць склавінаў на заходнім участку ад ніжняга Дуная да Днястра, а антаў – на ўсходнім, прыкладна ад Днястра да Азоўскага мора. Сучаснікі склавінаў і антаў – гоцкі гісторык Іардан і візантыйскі пісьменнік Пракоп Кесарыйскі – адзначалі, што абодва племені паходзяць ад аднаго кораня – венедаў – і блізкія паміж сабой. Параўноўваючы антаў і склавінаў, Іардан падкрэсліваў, што анты – самыя адважныя з плямёнаў. Збіраць звесткі аб склавінах і антах Візантыю прымусілі пастаянныя войны з імі. Па дадзеных Іардана, склавіны размяшчаліся на поўнач ад Дуная, паміж Дунаем, Днястром і Віслай; анты засялялі тэрыторыю паміж Дняпром і Днястром. Пад імем венедаў выступаюць тыя славянскія плямёны, якія не ўдзельнічалі ў перасяленні на поўдзень і жылі паміж Віслай і Эльбай. Многія навукоўцы мяркуюць, што ў падзеле славян на венедаў, склавінаў і антаў можна бачыць тры сучасныя галіны славянства: заходнюю, паўднёвую і ўсходнюю адпаведна.
Візантыйскія пісьменнікі данеслі да нас важныя звесткі пра побыт, грамадскую і ваенную арганізацыю славян. Так, Пракоп Кесарыйскі паведаміў, што “ славяне і анты не падпарадкоўваюцца аднаму правадыру, але спрадвеку жывуць у народапраўстве ”. Згаданыя візантыйскімі аўтарамі славянскія правадыры – гэта не князі або цары, а, хутчэй за ўсё, правадыры ваенных дружын перыяду ваеннай дэмакратыі. Гэта пацвярджаецца паведамленнямі аб тым, што ўвесь народ антаў узброены, усе мужчыны-воіны. Такім чынам, асновай грамадскай арганізацыі антаў быў родаплемянны лад з яго фінальнай стадыяй – ваеннай дэмакратыяй, формай палітычнай арганізацыі грамадства ва ўмовах разлажэння першабытнаабшчыннага ладу і ўтварэння дзяржавы. Сутнасць ваеннай дэмакратыі праяўлялася ва ўмацаванні ўлады ваенных правадыроў, абраных дэмакратычным чынам.
№4 Аповесць мінулых гадоў” як крыніца па гісторыі ўсходніх славян.
«Аповесць мiнулых гадоў» – гэта летапiсны звод, якi складзены ў Кiеве, ахоплiвае час да другога дзесяцiгоддзя XII ст.
Самый ранний дошедший до нашего времени список Повести временных лет относится к 14 в. Он получил название Лаврентьевская летопись по имени переписчика, монаха Лаврентия, и был составлен в 1377. Другой древнейший список Повести временных лет сохранился в составе так называемой Ипатьевской летописи (сер. 15 в.).
Летапіс ахоплівае перыяд з біблейскіх часоў аж да 1137 года, датаваныя артыкулы пачынаюцца з 852 года. Усе датаваныя артыкулы ўяўляюць сабой сачыненні, якое пачынаецца са слоў «У лета такое-то...», што азначае, што запісы ў летапіс дадаваліся кожны год і расказвалі аб падзеях, што адбыліся. Адна артыкул на адзін год. Гэта адрознівае Аповесць часовых гадоў ад усіх хронік, якія вяліся да гэтага. Тэкст летапісу таксама змяшчае паданні, фальклорныя апавяданні, копіі дакументаў (напрыклад, павучанні Уладзіміра Манамаха) і выпіскі з іншых летапісаў. Сваю назву аповесць атрымала дзякуючы сваёй першай фразе, якая адкрывае апавяданне - «Аповесць времянных гадоў...»
Першапачатковая мэта напісання Аповесці часовых гадоў – даследаванне і тлумачэнне паходжання рускага народа, паходжанне княжацкай улады і апісанне распаўсюджвання хрысціянства на Русі. Пачатак аповесці часовых гадоў – аповяд пра з'яўленне славян.
В состав Повести временных лет также включаются предания. Например – рассказ о происхождении названия города Киева от имени князя Кия; сказания о Вещем Олеге, победившем греков и умершем от укуса змеи, спрятавшейся в черепе умершего княжеского коня; о княгине Ольге, хитроумно и жестоко мстящей племени древлян за убийство своего мужа. Летописца неизменно интересуют известия о прошлом Русской земли, об основании городов, холмов, рек и о причинах, по которым они получили эти имена. Об этом также сообщают предания. В Повести временных лет доля преданий очень велика, так как описываемые в ней начальные события древнерусской истории отделены от времени работы первых летописцев многими десятилетиями и даже веками. В позднейших летописных сводах, рассказывающих о современных событиях, число преданий невелико, и они также находятся обыкновенно в части летописи, посвященной далекому прошлому.
В состав Повести временных лет включаются и повествования о святых, написанные особенным житийным стилем. Таков рассказ о братьях-князьях Борисе и Глебе под 1015, которые, подражая смирению и непротивлению Христа, безропотно приняли смерть от руки сводного брата Святополка, и повествование о святых печерских монахах под 1074.
№5 Руская праўда як крыніца аб сацыяльна-эканамічных адносінах ХІ–ХІІ стст.
На раннім этапе развіцця Старажытнарускай дзяржавы дзейнічалі нормы звычаёвага права. З узмацненнем ролі дзяржавы усё ў большай меры ўзрастала значэнне заканадаўчай дзейнасці князёў, з'яўляліся пісьмовыя прававыя дакументы, больш выразна вызначалі прывілеі пануючых класаў і абаранялі іх інтарэсы. Найбольш цікавым прававым дакументам (помнікам права) Старажытнарускага дзяржавы быў зборнік прававых нормаў, званы Рускай Праўдай. Руская Праўда дайшла да нас больш чым у ста спісах, падзеленых ў адпаведнасці з утрыманнем на тры рэдакцыі: Кароткую, Прасторную і Скарочаны.
Кароткая Праўда - найбольш старажытная, складалася з двух частак. Яе першая частка, звязаная з імем вялікага князя Яраслава (Правда Яраслава), ставілася да 30-м гадам XI ст. Другая, больш позняя, званая Праўдай Яраславічаў, была прынята в Кіеве на з'ездзе князёў і найбуйнейшых феадалаў у апошняй чвэрці XI ст. пасля падаўлення паўстання нізоў 1068 г.
Вялізная Правда складалася з двух частак - Статута князя Яраслава і Статута Уладзіміра Манамаха - сістэматызаванага зборніка прававых нормаў, якія ўваходзілі ў Кароткую Праўду з пазнейшымі зменамі і дапаўненнямі Статута, прынятага ў час княжання Уладзіміра Манамаха, пасля падаўлення паўстання ў Кіеве ў 1113 г. Вялізная Правда была складзена ў XII ст.
Паводле “Рускай праўды”, асноўную масу насельніцтва Кіеўскай Русі складалі сяляне-абшчыннікі, людзі або смерды, у становішчы якіх, аднак, існавала значная розніца. Людзі выступаюць як юрыдычна свабоднае і праваздольнае насельніцтва. Смерд жа не меў права пакінуць маёмасць непрамым нашчадкам – яна перадавалася князю. Пераўтварэнне свабодных абшчыннікаў у залежных смердаў адбывалася шляхам прамога захопу абшчынных земляў з іх насельніцтвам, шляхам дарэння або надання з боку князя, нарэшце, шляхам закабалення землеўладальнікамі абшчыннікаў, спустошаных і збяднелых з-за неўраджаю, голаду, варожых нападаў. Выгнаныя або сышоўшыя з абшчыны называліся “ізгоямі”. Парваўшы са сваім асяроддзем, гэтыя людзі пазбаўляліся і сацыяльнай абароны. Бывалі выпадкі, калі “ізгоямі” станавіліся князі, пазбаўленыя сваіх уладанняў, купцы, якія страцілі чужую маёмасць, дзеці хрысціянскіх святароў, якія не навучыліся грамаце. У старажытнарускім грамадстве існаваў значны слой асабіста залежных людзей. “Руская праўда” называе іх халопамі, закупамі, радовічамі і агульным тэрмінам чэлядзь. Халопы – гэта рабы.
Смерды - свободные крестьяне-общинники, имевшие свое хозяйство и свою пашню.
Закупы - смерды, взявшие у другого землевладельца ссуду ("купу") скотом, зерном, орудиями труда и т. п. и должные отрабатывать на заимодавца до тех пор, пока не отдадут долг. Уйти до этого от хозяина они не имели права. Хозяин нес за закупа ответственность в случае совершения им кражи и т.п.
Рядовичи - смерды, заключившие с землевладельцем договор ("ряд") об условиях своей работы на него или пользования его землей и орудиями труда.
Изгои - люди, утратившие свой прежний социальный статус и не имеющие возможности вести самостоятельное хозяйство.
Прощенники - вольноотпущенные ("прощенные") холопы. Находились под покровительством церкви, жили на ее земле за повинности.
Холопы - категория феодально-зависимого населения, по правовому положению близкая к рабам. Изначально не имели собственного хозяйства и исполнявшие различные работы в хозяйстве феодалов. Источниками формирований этого сословия были: пленение, продажа за долги, брак с холопом или холопкой.
Дружинники - воины вооруженных отрядов князей, участвующие в войнах, управлении княжеством и личным хозяйством князя за денежное вознаграждение.
Бояре - представители высшего сословия феодалов на рус:и, потомки родо-племенной знати, крупные землевладельцы. Пользовались иммунитетом и правом отъезда к другим князьям.
Князья - вожди племен, позже - правители государства или государственных образований в рамках единого государства. Старшим князем в Древней Руси считался киевский князь, а остальные – удельными.
№6 Роля індаеўрапейцаў у генезісе ўсходніх славян.
Генезис - процесс станаўлення і дальнейшага развіця жыцця.
Індаеўрапейцы (арыі)- старажытнае племя якое дамінавала ад Індастана, да Еўропы.
Большасць вучоных бачаць у славянах нашчадкаў старажытных індаеўрапейцаў, у выніку распаду якіх славяне пасля наступнага рассялення сталі асноўным насельніцтвам Сярэдняй і Усходняй Еўропы.=> Беларусы- частычна арыі.
Прарадзіма - месца дзе супольнасць людзей набывае этнавызначальныя рысы.
Версіі прарадзімы індаеўрапейцаў:
1. Баўканская- арыйцы пражывалі на Балканах.
2. Паводе лінгвістаў- індаеўрапейцы пражывалі на горыстай мясцовасці, каля моря, дзе спецыфічныя древы і жывёлы, і дзе пражывалі народы хамасіміцкіх моваў (продкі ізралітян),= прарадзіма каля возера Урмія і Ван (современная тер. Турцыі).
3 тыс. да н.э.- індаеўрапейцы прішлі ў Еўропу.
Індаеўрапейцы расселялісь на терріторіі Еўропы сустракалі другія народы.= працэсс змешывання (дыфузія).
Ассеміляцыя - працэс узаемаадносін розных народаў.
Фінаугры і цюркі жылі да індаеўрапейцаў!
Першыя плямёны якія былі на тэріторіі Беларусі былі- фіна-угры.
Дысеміляцыя -працесс пранікнення асобых рысаў культуры друг в друга.
Пранікнення індаеўрапецаў у Еўропу-распад іх і паяўлення Германская- балтская- славянская супольнасці- яны разпаліся і вытеснялі фінаўграў.
Пріблізна у 3-2 тыс. да н.э. пачалі пранікаць іранцы.
Балты- прусы і ятвігі.
