80. (Ий, Мөхәммәд) улар өсөн ғәфү һораһаң да, һорамаһаң ла, уларҙы ярлыҡа тип, етмеш тапҡыр ялбарһаң да, Аллаһ уларҙы ғәфү итмәй. Аллаһты һәм уның илсеһен инҡар иткәндәренә күрә, шулай мәғҡуль. Аллаһ боҙоҡ кешеләрҙе тура юлға ирештермәҫ.
81. Аллаһтың Рәсүленә ҡарышып, һуғышҡа бармайынса ҡалғандар (монафиҡтар) ҡыуаныштылар. Аллаһ юлында малдары, йәндәре менән һуғышыуҙы хуп күрмәнеләр:
— Был эҫҫелә яуға баралармы ни? — тип, бер-береһен ҡоторттолар.
Һин әйт:
— Тамуҡ уты бынан да хәтәр эҫе буласаҡ, — тип. Их, улар шуны аңлаһалар ине. (82) Әйҙә! (Монафиҡтар) бер аҙ көлһөндәр, ҡылғандарына күрә (ике йөҙлөлөк өсөн) күп иларҙар. (83) Әгәр Аллаһ һине уларҙың төркөмөнә кире ҡайтарһа, улар һинән (һинең менән бергә яуға) сығырға рөхсәт һораһа, уларға әйт:
— Һис бер ваҡытта ла һеҙ минең менән (яуға) сыҡмаясаҡһығыҙ һәм һис бер ваҡыт һеҙ минең менән дошманға ҡаршы һуғышмаясаҡһығыҙ. Һеҙ уҙғанында ла өйөгөҙҙә ултырырға риза булдығыҙ, өйҙәгеләрегеҙ менән рәхәтләнеп ултырығыҙ, — тип әйт. (84) Уларҙың бер генә мәрхүменә лә намаҙ уҡыма; уларҙың ҡәбере осонда торма; сөнки улар Аллаһ менән Рәсүлде инҡар иттеләр һәм көфөр булып үлделәр. (85) Уларҙың байлығы һәм балаларының күплеге һине хайранға ҡалдырмаһын. Сөнки Аллаһ уларҙы ошо донъя байлығы менән (һынап) язаларын күбәйтә һәм көфөр булараҡ йәндәрен алырға теләй. (86)— Аллаһҡа иман килтерегеҙ, Рәсүле менән бергә Жиһадта ҡатнашығыҙ, — тип бер сүрә индерелгәс, улар араһындағы байҙар:
— Зинһар, беҙҙе өйҙәгеләребеҙ янында ҡалдыр, — тип үтенделәр. (87) Улар ҡатындары янында, өйҙә ҡалғандарына ҡыуанды. Уларҙың күңелдәренә (яҙмыштарына «монафиҡтар» тип) мөһөр һуғылды. Ләкин улар быны аңламай. (88) Әммә Пәйғәмбәр менән бергә иман килтергәндәргә, малдары менән дә, йәндәре менән дә Жиһадта ҡатнашҡандарға бөтөн ниғмәттәр биреләсәк һәм улар ғына бәхет тантанаһында буласаҡ. (89) Аллаһ уларға мәңге йәшәр өсөн арыҡтарынан шишмәләр ағып тороусы йәннәттәр әҙерләп ҡуйҙы. Бына, бөйөк ҡаҙаныш ошо булыр. (90) Баш эйеп, һинең янға килгән бәҙәүи ғәрәптәре һуғышҡа бармаҫ өсөн һинән рөхсәт һоранылар. Аллаһ тураһында, Рәсүл хаҡында ялған таратыусылар ҙа (һуғышҡа бармайынса) ултырып ҡалды. Шулар араһындағы кәферҙәргә әрнеүле яза һәм ғазап биреләсәк. (91) Аллаһҡа һәм уның Рәсүленә ихлас иман килтергәндәр араһында зәғифтәргә, сирлеләргә, һуғыш ҡоралдары һатып алырга хәле булмағандарға (һуғышта ҡатнашмаһалар ҙа) гөнаһ юҡ. Изгелек ҡылғандарға шелтә юҡ. Аллаһ ярлыҡаусы, кисереүселер. (92) (Һинең менән бергә һуғышҡа барырга ат, дөйә һатып алырға аҡһалары булмағандар) килгәс:
— Һеҙҙе атландырып һуғышҡа ебәрергә мөмкинлегем юҡ, — тип әйттең. Улар (һуғышта ҡатнаша алмаған ҡайғынан) күҙ йәштәре менән илап, өйҙәренә ҡайтып китте. Уларға ла (һуғышта ҡатнашмағандары өсөн) гөнаһ юҡ. (93) Бай булып та (һуғышҡа бармаҫҡа) рөхсәт һорағандарҙы язаға тарттырырға юл бар. Улар өйҙәгеләре янында ҡалғанға ҡыуандылар. Уларҙың күңеленә (ҡара) мөһөр һалынды, ләкин улар быны белмәй. (94) Һеҙ һуғыштан ҡайтҡас, улар ғәфү үтенер. Әйт:
— Ғәфү үтенмәгеҙ; беҙ һеҙгә ышанмайбыҙ. Аллаһ һеҙҙең (кем икәнлегегеҙ) тураһында беҙгә хәбәр итте инде. Аллаһ та, илсеһе лә һеҙҙең ғәмәлдәрегеҙҙе күрер. Унан һуң һеҙ йәшеренде лә, асыҡты ла белеүсе Аллаһ хозурына ҡайтарыласаҡһығыҙ. Шул саҡ Ул һеҙҙең ҡылғандарығыҙҙы фаш итер. (95) (Һеҙ һуғыштан ҡайтҡас) улар: беҙгә ҡағылмағыҙ, тип Аллаһ исеме менән һеҙҙе ҡарғаясаҡ. Уларҙан ваз кисегеҙ, ҡағылмағыҙ. Сөнки улар — нәжес кешеләр. Уларҙың ятағы —йәһәннәм. (Яман) ғәмәлдәренә күрә уларға шул тейеш. (96) Үҙҙәренән риза булыуығыҙҙы теләп, улар ант итәсәк. Һеҙ уларҙан риза булһағыҙ: Хаҡтыр, Аллаһ ямандарҙы хуп күрмәй. (97) Бәҙәүиҙәр (сүл ғәрәптәре) кәферлектә, икейөҙлөлөктә тағын да хәтәрерәк, Аллаһтың Рәсүле аша индергән (хөкөмдәр) сиген белмәйенсә йәшәү уларға хас. Аллаһ бөтөн нәмәнең асылын белеүсе, хикмәт эйәһелер. (98) Бәҙәүиҙәрҙең бер ҡәүеме: (Аллаһ юлында) сарыф ителгән малдарыбыҙ әрәмгә китте, тип уйлай; һеҙҙең башҡа бәлә килеүен көтә. Уларҙың үҙ башына бәлә төшәсәк. Аллаһ ысынын ишетеп, ысынын күреп тороусы. (99) Бәҙәүиҙәрҙең бер төрлөһө иһә, Аллаһҡа, Әхирәт көнөнә иман килтергәндәренә күрә, (Аллаһ юлында) сарыф иткәндәре арҡаһында, Аллаһҡа яҡынаябыҙ, Пәйғәмбәрҙең доғаларына лайыҡ булабыҙ, тип өмөтләнә. Шуныһы хаҡтыр, сарыф иткәндәре үҙҙәре өсөн яҡынлыҡтыр. Аллаһ уларҙы рәхмәтендә йөҙҙөрәсәктер. Аллаһ ярлыҡаусы, сикһеҙ мәрхәмәтлелер. (100) Мөһәжирҙәрҙән (ватандарын ташлап күсенергә мәжбүр булғандарҙан) һәм әнсарҙарҙан (Ислам юлында Мөһәжирҙәргә ярҙам итеүселәр) элек килгән һәм уларға эйәреүселәрҙән Аллаһ ҡәнәғәт ҡалды; улар ҙа Аллаһтан риза булды. Аллаһ уларға мәңге йәшәр өсөн бәреп сыҡҡан шишмәләре булған йәннәттәр вәғәҙә итә. Бына, был — иң бөйөк ҡотолош буласаҡ.
(Әнсарҙар - Исламды ҡабул иткәндәргә, һижрәт иткәндәргә ярҙам итеүселәр.)
101. Тирә-яғығыҙҙағы бәҙәүиҙәрҙең һәм Мәҙинәлә йәшәүсе халыҡтың бер ҡәүеме монафиҡ һәм ике йөҙлө халыҡ. Һеҙ уларҙы белмәйһегеҙ, бары тик Беҙ беләбеҙ. Уларға икеләтә яза бирәсәкбеҙ. Ахырҙа ла ҙур ғазаптарға дусар итәсәкбеҙ. (102) Бүтән бер ҡәүемдәре лә бар, улар гөнаһтарынан ваз кисеп, тәүбә итеп, ҡылған яман эштәрен яҡшы эштәре менән аралаштырҙы. Ихтимал, Аллаһ Тәғәлә уларҙың тәүбәләрен ҡабул да итер. Аллаһ сикһеҙ мәрхәмәтле ярлыҡаусы. (103) (Ий, Мөхәммәд) мосолмандарҙың малдарынан (мәғлүм бер күләмдә) саҙаҡа ал. Шуның менән улар пакланыр, ҡәнәғәт ҡалыр. Уларҙы доғаңдан ташлама, сөнки һинең доғаларың уларға йыуаныс ләззәте бирә. Аллаһ барыһын да ишетеп, белеп тороусы.
104. Кешеләрҙең тәүбәһен ҡабул итеүсе, саҙаҡаларҙы алыусы Аллаһ икәнен улар белмәйме ни? Шик юҡ, тәүбәләрҙе ҡабул итеүсе, сикһеҙ мәрхәмәтле бер — Аллаһ.
105. (Эй, Мөхәммәд) әйт һин:
— Теләгәнегеҙсә ғәмәл ҡылығыҙ. Аллаһ та, Рәсүлүлла ла, мосолмандар ҙа ҡылғандарығыҙҙы күрәсәк. Йәшеренде лә, асыҡты ла белеүсе Аллаһ хозурына ҡайтарыласаҡһығыҙ. Ул һеҙҙең нимәләр ҡылғанығыҙ тураһында хәбәр бирәсәк, — тип.
106. Уларҙың бүтән бер ҡәүеме иһә Аллаһтың хөкөмөнә ҡалдырылды. Аллаһ уларға яза бирер йәки уларҙың тәүбәһен ҡабул итер. Аллаһ барыһын да белеүсе хикмәт эйәһелер.
107. (Мосолмандарға) зарар эшләмәү, кәферлекте арттырмау, мосолмандарҙың араһын боҙмау һәм тағын, элеке заманда һуғышҡан кеүек, Аллаһҡа һәм уның илсеһенә ҡаршы һуғышҡанды (Әбү Ғәмирҙең килгәнен) күреү өсөн, мәсет ҡорҙолар һәм:
— Изгелектән башҡа бер нимә лә ҡылманыҡ, — тип ант иткәндәр ҙә монафиҡтар араһында бар. Гәрсә, уларҙың ялғансы икәненә Аллаһ ҡәтғи шаһитлыҡ итә.
(«Монафиҡтар мәкер менән бер мәсет бина ҡылдылар. Әбү Ғәмир исемле бер монафиҡты Рум ҡайсарына, мосолмандарға ҡаршы һуғышыр өсөн, ғәскәр һорарға юлланылар. Шул ике йөҙлө Ғәмирҙең, ғәскәр менән килеүен монафиҡтар үҙҙәре төҙөгән мәсет манараһынан биш күҙ менән көтә ине. Был аят иңгәс, Мөхәммәд ул мәсетте емертте».
Садретдин Ғүмүш тәфсиренән.)
108. (Ул мәсет эсендә) зинһар, (намаҙҙа) баҫып торма (ғибәҙәт ҡылма). Беренсе көнөндән тәҡүәлек менән ҡоролған мәсеттә намаҙ уҡыу мең өлөш артыҡ. Шунда пакланырға теләгән әҙәмдәр генә керә. Аллаһ та пакланғандарҙы ярата. (109) Аллаһ ҡаршыһында гөнаһ эшләүҙән ҡурҡыуы арҡаһында бина ҡорған кешеме изгелекле, әллә бинаһын ишелергә торған яр ҡырына ҡороп, бинаһы менән бергә йәһәннәм утына емерелеп төшкән кешеме изгелекле булыр? Аллаһ изгелекһеҙҙәрҙе тура юлға күндермәҫ.
110. Улар (монафиҡтар) төҙөгән ул мәсет бинаһы йөрәктәре ярылып үлгәнсегә саҡлы күңелдәрендә шом булып торасаҡ. Аллаһ барыһын да бик яҡшы белеп тороусы хикмәт эйәһеҙер.
111. Аллаһ мөьминдәрҙең малдарын, йәндәрен (үҙҙәренә биреләсәк) йәннәт биреп һатып алды. Сөнки улар Аллаһ юлында һуғышыр, үлтерерҙәр, үлерҙәр. Тәүрәттә, Инжилдә һәм Ҡөръәндә Аллаһ шулай вәғәҙә иткән ине. Аллаһтан башҡа үҙ һүҙендә ныҡ тороусы тағын башҡа бер зат бармы? Шуға күрә, Уның менән алыш-бирешегеҙгә һөйөнөгөҙ. Бына был бөйөк бер ҡаҙаныш буласаҡ.
112. Тәүбә итеүселәр, ғибәҙәт ҡылыусылар, ғибәҙәттәрендә Аллаһты маҡтаусылар, (Аллаһ юлында ураҙа тотоусы) сәйәхәт итеүсе (ғалимдарҙы), рөкүғҡа эйелгәндәр, сәждәгә йығылғандар, изгелеккә өндәп, яманлыҡтан тыйғандар һәм Аллаһ бойорған сиктәрҙе боҙмаусылар — мосолмандар. Шуларҙан (һеҙ йәннәткә керәсәкһегеҙ, тип) һөйөнсө ал.
113. Мөшриктәр өсөн, хатта ҡәрҙәшегеҙ булһа ла, уларҙың йәһәннәмгә керәһе мәғлүм булғас та, уларҙың гөнаһтарын ғәфү иттерер өсөн Аллаһҡа ялбарып доға ҡылыу пәйғәмбәрҙәргә лә, башҡа иманлы кешеләргә лә ярай торған эш түгел.
114. Атаһына вәғәҙә биргәнгә генә Ибраһим атаһы өсөн Аллаһтан ғәфү һорап, доға ҡылырға ниәтләне. Атаһының Аллаһ дошманы икәнлеге беленгәс, ул доғанан баш тартты. Шик юҡ, Ибраһим бик йомшаҡ холоҡло, бик тә сабыр бер әҙәм ине.
115. Аллаһ бер халыҡты тура юлға баҫтырғандан һуң, һаҡланырға кәрәкле нәмәләр тураһында үҙҙәренә хәбәр иткәненә ҡәҙәр, уларҙы юлдан яҙҙырасаҡ түгел. Аллаһ һәр нәмәне үтә күреп тороусы. (116) Күктәрҙең һәм Ерҙең хужаһы бер Аллаһтыр. Ул терелтер һәм үлтерер. Һеҙҙең Аллаһтан башҡа ярҙамсығыҙ ҙа, яҡлаусығыҙ ҙа юҡ. (117) Күңелдәре боҙоҡлоҡҡа табан кәкерәйгәс, Пәйғәмбәрҙе һәм ҡыйын ваҡыттарҙа (Тәбүк һуғышына барғанда) уға эйәргән мөһәжирҙәр менән әнсәрҙәрҙең бер төркөмөн Аллаһ ғәфү итте. Сөнки Ул уларға сикһеҙ шәфҡәтле, хәтһеҙ мәрхәмәтле.
118. Һәм (һуғыштан) ҡалдырылған өс кешенең тәүбәһен дә ҡабул итте. Ер йөҙө ни ҡәҙәр киң булыуына ҡарамаҫтан, уларға тар кеүек тойола башланы, улар выждан ғазабында интегә башланы һәм, ниһайәт, улар Аллаһтың ғазабынан бары тик Аллаһтың Үҙенә һыйынып ҡына ҡотолоп була икәнен аңланы. Һуңынан Аллаһ уларҙың тәүбәһен ҡабул итте. Аллаһ тәүбәләрҙе күпләп ҡабул итеүсе, ярлыҡаусы.
119. Әй, иман килтергән кешеләр, Аллаһ ҡаршыһында гөнаһ ҡылыуҙан ҡурҡығыҙ һәм тура юлдағылар (иманында, ғәмәлендә, антында, һүҙендә, Үҙенә тура булғандар) менән бергә булығыҙ.
120. Мәҙинә халҡына һәм уларҙың әйләнә-тирәһендәге бәҙәүи ғәрәптәренә Аллаһтың илсеһе — Рәсүлдән айырылып (һуғыштан) ҡалмаҫҡа, уны һаҡлауҙан башҡа үҙ-үҙҙәрен генә ҡайғыртмаҫҡа кәрәк ине. Улар Аллаһ юлында һыуһау, яфа, аслыҡҡа дусар булып, кәферҙәрҙең асыуын килтерерлек ергә баҫып керһә һәм еңһә, был изге ғәмәлдәре өсөн уларға сауап яҙылған булыр ине. Хаҡтыр, Аллаһ изгелек ҡылғандарҙың әжерен юҡҡа сығармаҫ.
121. Аллаһ уларҙы иң гүзәл ғәмәлдәренә күрә бүләктәр, әҙ генә һәм оло сығымдары, ҡыйын юлдар уҙғандары өсөн сауап яҙыр.
122. Мосолмандарҙың бөтөнөһө бер юлы яу сәфәренә сығыуҙары мәжбүри түгел, һәр төркөмөндән бер нисәһе дин ғилеме алыр өсөн, һуғыштан ҡайтҡан туғандарына дин өйрәтер өсөн өйҙә ҡалды. Шунан һуң, моғайын, улар һаҡ булыр.
123. Әй, иман килтереүсе халыҡ, яҡынығыҙға булған (һөжүмгә әҙер тороусы) кәферҙәр менән һуғышығыҙ һәм улар һеҙҙең ҡөҙрәтегеҙҙе татыһын. Белеп тороғоҙ, Аллаһ (гөнаһтан) һаҡланғандар менән бергәлер.
(«Ислам диненең маҡсаттарының береһе — солох (килешеү), тыныслыҡ һаҡлау. Ниса сүрәһенең 128 -се аятында, солох (килешеү) тағын да яҡшыраҡ, тип бойоролдо. Ләкин юғарылағы аят иһә, диндең һәм дәүләттең ышаныслы мөхиттә йәшәйешен һаҡлар өсөн, мосолман булмаған башҡа күршеләр һуғыш башларға баҙнат итмәҫ дәрәжәлә уларға ҡаршы торорлоҡ ҡөҙрәтле һәм ҡырыҫ булырға кәрәклеге иҫкәртелә».
Садретдин Ғүмүш тәфсиренән.)
124. Берәй сүрә индерелгән һайын, уларҙың бер ҡәүеме:
— Был (сүрә) ҡайһығыҙҙың иманын арттырҙы һуң? — тигән булалар. Иман килтергәндәрҙең иманын арттырыр һәм уларға ҡыуаныс бирер. (125) Эстәрендә сир (кәферлек, монафиҡлыҡ сире) булғандарҙың да (был сүрә) инҡарҙарын арттырыр һәм улар ысын кәфер булып үләсәк. (126) Йыл һайын бер-ике тапҡыр (төрлө бәләләргә дусар булып) һынау уҙып торғандарын улар аңламайҙармы ни? Һуңынан тәүбә итмәйҙәр, ғибрәт алмайҙар. (127) Берәй сүрә индерелгәс, улар бер-берһенә ҡарашып:
— Һеҙҙе кем дә булһа күрмәйме? — тип әйтәләр һәм (мәкерҙәре асылып, рисуай булыуҙан ҡурҡып) боролоп китәләр. Аңламай торған бер ҡәүем булғандарына күрә, Аллаһ уларҙың күңелдәрен (имандан) ситләштерҙе.
128. (Ий, мосолмандар) хаҡтыр, һеҙгә үҙ арағыҙҙан сыҡҡан Пәйғәмбәр килде; һеҙ бәләгә тарыһағыҙ, ул хәсрәтләнә. Ул һеҙҙең өсөн йән ата, тәҡүәләргә ул сикһеҙ шәфҡәтле, мәрхәмәтле.
129. (Ий, Мөхәммәд) йөҙ сөйөргәндәргә әйт:
— Аллаһ миңә етәр (миңә башҡа — уйҙырма Илаһ кәрәк түгел), Унан башҡа Илаһи ҡөҙрәткә эйә һәм тәңре булырлыҡ һис бер кем юҡ. Мин бары тик Уға ғына инанып һыйынам, Ул мөһабәт Ғәрештең (Күктәге тәхеттең) хужаһы, — тип әйт.
Юнус (Юныс) сүрәһе
(Юнус сүрәһе 109 аяттан тора. Юныс ҡәүеме тураһында һөйләнгәнлектән, сүрәгә ошо исем бирелгән. Мәккә халҡы үҙ араһынан пәйғәмбәр сығасағына ышанмай ине.)
Бисмилләһир-рахмәәнир-рахиим.
1. Әлиф. Ләм. Ра. Бына былар хикмәтле Китаптың аяттары.
2. Араларынан сыҡҡан бер әҙәмгә (хәҙрәти Мөхәммәдкә):
— Кешеләрҙе киҫәт, иман килтергәндәргә Раббы ҡатында юғары дәрәжәләр биреләсәге тураһында әйтеп һөйөндөр, — тип уахи төшөргәнебеҙ кешеләргә ғәжәп бер нәмә булып күрендеме икән ни һуң?
Кәферҙәр:
— Был, шик юҡ, сихырсы, — тинеләр.
3. Шөбһәһеҙ, Раббығыҙ күктәрҙе һәм Ерҙе алты көндә яралтты, һуңынан бөтөн эштәре менән идара иткән хәлдә Ғәрешкә (тәхеткә) өлгәште. Уның рөхсәтенән башҡа бер кем дә шәфҡәтсе була алмаҫ. Бына шул Раббы һеҙҙең Аллаһығыҙ булыр. Шуға күрә, Уға баш эйегеҙ. Аҡылығыҙға килерһегеҙ бәлки? (4) Хаҡ вәғәҙәһе буйынса һеҙ Аллаһҡа ҡайтарыласаҡһығыҙ. Сөнки Аллаһ башта бар ҡылыр, һуңынан иман килтереп, изгелек ҡылғандарға ғәҙеллек менән әжерен бирер өсөн, уларҙы үлтереп, яңынан тергеҙеп, үҙ хозурына ҡайтарыр. Кәферҙәр иһә инҡар иткәндәренә күрә, ҡайнар һыу эсәсәк һәм хәтәр яза аласаҡтар. (5) Аллаһ Ҡояшты яҡтылыҡ сығанағы итеп ҡабыҙҙы, Айҙы нурлы итеп яралтты, йылдарҙың һанын һәм хисабын белер өсөн уға (Айға) фасылдар тәғәйенләнде. Аллаһ быларҙы (тиккә генә түгел) Хәҡиҡәт өсөн яралтты. Ул мәғлүмәтле ҡәүемгә аяттарын асыҡ аңлата. (6) Төн менән көндөң берһе артынан береһе оҙоная, ҡыҫҡара, алмашыныуында, күктәрҙә һәм Ерҙә Аллаһ яралтҡан нәмәләр (Күктәрҙә — фәрештәләр, Ай, йондоҙҙар, есемдәр, сикһеҙ ғаләм; Ерҙә — йәнлектәр, ҡош-ҡорттар, кешеләр, тауҙар, диңгеҙҙәр, йылғалар, үҫемлектәр) Аллаһ ҡаршыһында гөнаһ эшләүҙән ҡурҡҡандар өсөн ғибрәттәр һәм киҫәтеүҙәр барҙыр. (7) (Ҡиәмәт көнөндә) Беҙҙең менән осрашыуға ышанмайынса, донъя тормошона риза булып, шунан ләззәт алып йәшәгәндәр һәм аяттарыбыҙға битараф булғандар арағыҙҙа юҡмы ни? (8) Бына шулар инде йыйған гөнаһтары арҡаһында ялҡын эсендә үҙҙәренә ятаҡ табыр. (9) Иман килтереп, изгелекле эштәр башҡарғандарҙы, иманлы булғандарына күрә, Раббы ниғмәт тулы йәннәттәрҙә, аҫтынан йылғалар ағып тороусы баҡсаларға урынлаштырыр. (10) Уларҙың:
