Тағам гигиенасы» пәні
В 110400 «медициналық-профилактикалық іс» мамандығы
курс студенттеріне арналған
1*Организмде зат алмасу және энергия алмасу*1*136*2*
#1
*!Ассимиляция үрдісі бұл
*+организм тіршілігі мен өсіп-дамуына қолданылатын қажетті заттектердің түзілу процесі
*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі
*заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы
*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі
*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия
#2
*!Диссимиляция үрдісі бұл
*ішкі ағзалардың жұмысына шығындалатын энергия
*тәулік бойы энергияның түсуі мен жұмсалуының сәйкестігі
*биохимиялық реакциялар үшін организмге қажет энергияның түзілуі
*+ заттардың ыдырауы, оның оттегімен тотығып, организмнен шығарылуы
*органикалық заттардың ыдырауы мен олардың түсуін қамтамасыз ету процесі
#3
*!Зат алмасудың бұзылуына алып келетін факторлардың бірі
*+ үйлесімсіз тамақтану
*физикалық жүктеме
*дене салмағы
*жынысы
*жасы
#4
*!Ұзақ уақыт теріс энергетикалық баланс нәтижесінде дамитын ауру
*семіздік
*+маразм
*қант диабеті
*атеросклероз
*гипертониялық ауру
#5
*!Ұзақ уақытқа созылған оң энергиялық баланс нәтижесінде дамитын ауру
*алиментарлық дистрофия
*+гипертониялық ауру
*квашиоркор
*пеллагра
*маразм
#6
*!Реттелінетін энергия шығыны бұл
*спецификалық-динамикалық әрекетіне кететін энергия шығындары
* тіршілік етуге қажет жүйелердің қызметін ұстап тұратын
*+еңбек әрекетіне жұмсалатын
*бұлшық ет тонусы үшін қажет
*негізгі алмасуға жұмсалатын
*!Негізгі алмасудың мөлшеріне әсер етеді
*бұлшық ет қызметінің көлемі мен сипаты
*+орталық жүйке жүйесінің жағдайы
*еңбек әрекетінің сипаты
*үй жұмысының түрлері
*спортпен шұғылдану
#8
*!Көмірсуға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*+4-7
*10-14
*20-25
*30-45
*45-50
#9
*!Белокқа бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*4-7%
*10-14%
*20-25%
*+30-40%
*45-55%
#10
*!Майға бай тамақ қабылдауда негізгі алмасу неше пайызға жоғарылайды
*1-2%
*+4-14%
*20-25%
*30-35%
*45-50%
#11
*!Зат алмасу бір-біріне қарама-қарсы, бір мезгілде жүретін үрдістерден тұрады
*белоктардың тотығуы мен шығарылуы
*ферменттердің синтезі мен ыдырауы
*көмірсулардың синтезі мен ыдырауы
*гормондардың синтезі мен ыдырауы
* +катаболизм и анаболизм
#12
*!Заттек алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы, олардың келісімділігі мен реттілігі реттеледі
*+ферменттік және басқа да реттеуші жүйелер, әсіресе жүйке жүйесі қызметімен
*ассимиляция және диссимиляция үрдістерімен
*эндогенді факторлардың әсерімен
*экзогенді факторлардың әсерімен
*гормондар синтезімен
#13
*!Тағамдық заттектер мен энергияға қажеттілік мөлшерін анықтайтын факторлар
*еңбек қызметінің сипаты мен түрлері
*+жынысы, жасы және еңбек сипаты
*алмасу үрдістерінің қарқындылығы
*сыртқы орта факторларының әсері
*кәсіптік патологияның болуы
#14
*!«Еңбекке жарамды ерлер үшін белоктар, майлар, көмірсулар және энергияның нормасы» Астана қ. 2012ж. бойынша қарастырылған кәсіби топтың саны
*2
*3
*4
*+5
*6
#15
*!60 жастан асқан қарт адамдарда зат алмасу үрдістеріне тән
*белокқа жоғары қажеттілік
*қатты мал майларының тез сіңуі
*макронутриенттердің артық түсуі
*+зат алмасу қарқындылығының төмендеуі
*ас қорыту белсенділігінің функционалдық жоғарлауы
#16
*!Тағамның спецификалық-динамикалық әрекетімен байланысты энергия шығыны тең
*негізгі алмасудан 15-20%
*+негізгі алмасудан 10-15%
*тәуліктік қуаттылықтан 5-8%
*тәуліктік қуаттылықтан 10-15%
*тәуліктік қуаттылықтан 15-20%
#17
*!Теріс энергетикалық баланс келесі заттектің жеткіліксіздігімен тығыз байланысты
*май
*+белок
*көмірсу
*витаминдер
*минералдық заттектер
#18
*!Спецификалық-динамикалық әрекетінде аз мөлшерде жұмсалатын энергия шығынын шақыратын тағам
*майлы
*белокты
*+көмірсулы
*витаминге бай
*минералдық заттектерге май
#19
*!Зат алмасудың химиялық реакцияларының жылдамдығы реттеледі
*ассимиляция және диссимиляция процесстерімен
*+ферментті және жүйке жүйесі қызметімен
*эндогенді факторлардың әсерімен
*экзогенді факторлардың әсерімен
*гормондар синтезімен
#20
*!Реттелінбейтін энергия шығына жатады
*+негізгі алмасуда
*еңбек қызметінде
*ойлауда жұмсалатын
*спортпен шұғылдануда
*белсенді демалыс түрінде
#21
*!Реттелінетін энергия шығыны
*жылу алмасу
*негізгі алмасу
*су-тұз алмасу
*+жүйке-бұлшық ет жұмысы
*тағамның спецификалық-динамикалық әрекеті
#22
*!Энергия шығынын анықтайтын кең таралған әдіс
*сұрау-өлшеу
*тікелей калориметрия
*+кестелік-хронометражды
*тікелей емес калориметрия
*алиментарлық энергометрия
#23
*!Ересек еңбекке жарамды адамдардың тамақтануында белок, май, көмірсудың оңтайлы
арақатынасы
*1: 0,8: 4
*+1: 1,2: 4,6
*1:1:3
*1:2: 5
*1:3:7
#24
*!Әр түрлі тағамдық белоктардың сапасын бағалайтын халықаралық эталон ретінде қабылданған азық-түлік белогы
*+тауық жұмыртқасы
*сиыр еті
*балық
*сүт
*соя
#25
*!Ересек адамның1 кг салмаққа белоктың тәуліктік қажеттілігі
*0,3 г
*0,5 г
*+1,0 г
*2,0 г
*3,0 г
#26
*!Ересек адамдардың тәуліктік рационының жалпы энергетикалық құндылығынан белоктың ұсынылған мөлшері
*8-10%
*+12-14%
*16-20%
*25-30%
*40-45%
#27
*!Ересек еңбекке жарамды адамдар үшін өсімдік тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды
*35%
*+45%
*55%
*65%
*75%
#28
*!Ересек еңбеккке жарамды халық үшін жануар тектес белоктардың жалпы мөлшері құрайды
*35%
*45%
*+55%
*65%
*75%
#29
*!Аралас тамақтану кезінде тәулігіне негізгі алмасу жоғарылайды
*40-50%
*+10-15%
*20-25%
*30-40%
*45-55%
#30
*!Белокқа бай тағам қабылдауда негізгі алмасудың жоғарылау пайызы
*40-50%
*10-14%
*20-25%
*+30-40%
*45-55%
#31
*!Артық белоктық тамақтануда организммен қадағаланбайтын үрдістер күшейеді
*организмнің әлсізденуі
*бой өсуінің кешеуілдеуі
*иммунитеттің төмендеуі
*зат алмасу бұзылыстары
*+бауырға жүктеменің артуы
#32
*!Адамда белок жеткіліксіздігінің көріністері
*ішекте шіру үрдісінің күшеюі
*бүйрекке жүктеменің артуы
*бауырда жүктеменің артуы
*+иммунитеттің төмендеуі
*жүйке жүйесінің қозуы
#33
*!Адам организмінде лизиннің рөлі
*+сүйек тінінің қалыпты қалыптастыруына қажет кальцийдің сіңуіне көмектеседі
*ниацин биосинтезіне қатысуымен қамтамасыз етеді
*организмнен ауыр металдарды шығарады
*су балансының бұзылысына алып келеді
*ми химиясына белсенді әсер етеді
#34
*!Организмде темірдің жетіспеуінің негізгі себептері
*+организмдегі темірдің шығынының жоғарылауы
*минералдық заттектердің артық түсуі
*сыртқы ортаның ластануы
*кәсіби зияндылық
*артық салмақ
#35
*!Организмде белоктың қорғаныс қызметі
*барлық клеткалық катализаторлар-белоктар
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады
*+бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#36
*!Организмде белоктың рецепторлық қызметі
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*жиырылғыш белоктар барлық іс-қимылды шақырады
*+белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#37
*!Организмде белоктың жиырылтушы қызметі
*+миозин бұлшықет жиырылуына қатысады
*1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#38
*! Организмде белоктың энергетикалық қызметі
*миозин бұлшықет жиырылуына қатысады
*+1 г белок ыдырағанда 17 кДж энергия бөлінеді
*белоктар заттектерді клеткамен тануды қамтамасыз етеді
*бөгде заттарды залалсыздандыру үшін белоктық дене және антидене өндіру
*қандағы гемоглобин белогы оттегімен қосылып, барлық тіндерге тасымалдайды
#39
*!Протеиндерге жатады
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин
*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин
*+альбумин, глобулин, глютелин
#40
*!Протеидтерге жатады
*+нуклеопротеидтер, липопротеидтер, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*нуклеопротеидтер, липопротеидтер, глобулин, глютелин
*альбумин, фосфопротеидтер, гликопротеидтер
*альбумин, глобулин, глютелин, фосфотелин
*альбумин, глобулин, глютелин
#41
*!Адам организмінде триптофанның рөлі
*калийдің сіңуіне ықпал етеді
*ми химиясына белсенді әсер етеді
*су балансының бұзылуына әкеледі
*организмнен ауыр металлдарды шығарады
*+ниацин биосинтезіне оның қатысуын қамтамасыз етеді
#42
*!Тағамның толыққұндылығын анықтауда осы аминқышқылдарының «үштігі» есептеледі
*треонин, триптофан, метионин
*+лизин, триптофан, метионин
*метионин, валин, цистин
*лизин, валин, гистидин
*валин, глицин, цистин
#43
*!Организмде гликоген түзілу үшін тез және жеңіл қолданылатын көмірсу
*клетчатка
*+глюкоза
*крахмал
*лактоза
*пектин
#44
*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу
*пектин
*+лактоза
*глюкоза
*фруктоза
*клетчатка
#45
*!Бауырда көп мөлшерде кездесетін жануар текті көмірсу
*+гликоген
*фруктоза
*крахмал
*лактоза
*пектин
#46
*!Линол, линолен, арахидон қандай май қышқылдарына жатады
*+көпқанықпаған
*моноқаныққан
*тотықпаған
*баяу еритін
*қаныққан
#47
*!Лецитин жататын биологиялық белсенді заттектер тобы
*белоктар
*стериндер
*+фосфолипиттер
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#48
*!Организмде холестериннің артық мөлшерінің жиналуына кедергі жасайтын заттек
*глобулин
*+лецитин
*лактоальбумин
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#49
*!Зоостериндердің негізгі өкілі
*лецитин
*витамин
*ситостерин
*+холестерин
*сфингомиелин
#50
*!Күкірт құрамдас аминқышқылы
*серин
*аланин
*тирозин
*триптофан
*+метионин
#51
*!Қаныққан май қышқылдарына жатады
*арахидон
*линолен
*+майлы
*линол
*олеин
#52
*!Глюкозаның негізгі қызметі
*гормондар синтезіне қатысады
*+миға энергияны негізгі жеткізуші
*ішкі секреция безінің қызметін реттейді
*сүт қышқылды бактерияларының дамуына ықпал етеді
*клетка протоплазмасының негізгі құрылымдық элементі
#53
*!Холестериннің тағамдық көзі
*саңырауқұлақ
*өсімдік майы
*+жұмыртқа
*қара нан
*жеміс
#54
*!Организмде эндогенді судың қосымша көзі бола алатын және үнемді қолдануға ықпал ететін заттек
*+май
*белок
*көмірсу
*дәрумен
*минералдық заттар
#55
*!Көпқанықпаған май қышқылдарына жатады
*пальмитин, стеарнин, миристин
*стеарин, миристин, арахидон
*липолен, линолен,арахидон
*+линол, линолен,арахидон
*липол, фолий
#56
*!Лецитин жатады
*белок
*стерин
*+фосфолипидтер
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#57
*!Организмде гликоген түзілу үшін қолданылатын жеңіл сіңетін көмірсу
*лактоза
*пектин
*+глюкоза
*крахмал
*клетчатка
#58
*!Сүт және сүт өнімдерінде ғана кездесетін көмірсу
*клетчатка
*глюкоза
*крахмал
*+лактоза
*пектин
#59
*!Өсімдік және сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы
*30-40
*45-50
*65-70
*75-80
*+85-98
#60
*!Азық-түлікте бос күйінде кездеспейтін моносахарид
*лактоза
*глюкоза
*крахмал
*сахароза
*+галактоза
#61
*!Асқазан ішек жолдарында ыдырамайтын және энергия көзі бола алмайтын көмірсу
*+клетчатка
*крахмал
*гликоген
*фруктоза
*лактоза
#62
*!1грамм көмірсу түсуді қамтамасыз ететін энергия мөлшері
*+4 ккал
*5 ккал
*7 ккал
*10 ккал
*25 ккал
#63
*!Сүт өнімдерінде көмірсудың сіңімділігінің орташа пайызы
*30-40%
*45-50%
*65-70%
*75-80%
*+85-98%
#64
*!Қарапайым көмірсулар
*крахмал
*+лактоза
*гликоген
*клетчатка
*пектиндік заттек
#65
*!Күрделі көмірсулар
*глюкоза
*фруктоза
*+крахмал
*сахароза
*мальтоза
#66
*!Моносахаридтерге жататын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+галактоза
#67
*!Гексозға жататын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+фруктоза
#68
*!Тамақтануда қолданылатын аса кең таралған моносахарид
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+глюкоза
#69
*!Кондитерлік өнімдер мен сергіткіш сусындар шығаруда мақсатты қолданылатын көмірсу
*крахмал
*сахароза
*лактоза
*гликоген
*+фруктоза
#70
*!Фруктозаның табиғи көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+жемістер мен жидектер
#71
*!Дисахаридтерге жататын көмірсу
*фруктоза
*галактоза
*крахмал
*+лактоза
*глюкоза
#72
*!Адам тамақтануында кеңінен қолданылатын көмірсу
*+сахароза
*галактоза
*крахмал
*лактоза
*глюкоза
#73
*!Сахарозаның табиғи көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+бақша өнімдері және жемістер
#74
*!Ересек адамдар үшін көмірсудың орташа қажеттілігі
*100г
*200г
*300г
*600г
*+400-500г
#75
*!Көмірсу жеткіліксіздігінің нәтижесінде дамиды
*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*артық дене салмағы
*терідегі өзгерістер
#76
*!Тағамда клетчатканың жеткіліксіздігі кейбір елдерде аурулардың едәуір өсуімен байланыстырады
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*+тоқ ішектің қатерлі ісігі
*қант диабеті
*инфаркт
#77
*!Организмге тағам арқылы холестерин көп мөлшерде түскен сайын, ол аз синтезделеді
*өкпеде
*асқазанда
*+бауырда
*көкбауырда
*ұйқы безінде
#78
*!Дисахаридтерге жататын көмірсу
*+сахароза
*галактоза
*фруктоза
*крахмал
*глюкоза
#79
*!Күшті липотропты әсері бар, бауырды май басудан сақтайтын аминқышқылы
*фениаланин
*триптофан
*+метионин
*треонин
*лизин
#80
*!Энергияға сиымдырақ тағамдық заттек
*аминқышқылы
*витамин
*көмірсу
*белок
*+май
#81
*!Моноқанықпаған аминқышқылы
*линол
*+олеин
*линолен
*арахидон
*миристин
#82
*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде қалыптасатын негізгі фактор
*тері өзгерістері
*+артық дене салмағы
*алиментарлық дистрофия
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*дене салмағының төмендеуі
#83
*!Кондитерлік өнімдерді және сусындар шығаруда қолданылатын көмірсу
*лактоза
*крахмал
*гликоген
*+фруктоза
*галактоза
#84
*!Организмде холестериннің артық мөлшерін жиналуына кедергі жасауына ықпал етеді
*белок
*КҚМҚ
*+лецитин
*қаныққан май қышқылдары
*қанықпаған май қышқылдары
#85
*!Зоостериндер өкілі
*КҚМҚ
*витамин
*ситостерин
*+холестерин
*май қышқылдары
#86
*!Ауыл шаруашылығы малдарының сүтінде лактозаның мөлшері
*+4-6%
*10-15%
*20%
*38%
*54%
#87
*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын қамтамасыз ететін көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+крахмал
*лактоза
#88
*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+клетчатка
*лактоза
#89
*!Сахарозаның тағамдық көздері
*ет
*сүт
*балық
*жарма
*+бақша өнімдері және жемістер
#90
*!Қант қызылшасы құрамындағы сахароза мөлшері
*+14-18%
*20%
*30%
*35%
*40%
#91
*!Қант құрағындағы сахароза мөлшері
*+10-15%
*20%
*25%
*30%
*60%
#92
*!Көмірсу ауыр жеткіліксіздігінде дамиды
*+қанда глюкоза деңгейінің төмендеуі
*бауыр қызметінің нашарлауы
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*артық дене салмағы
*терідегі өзгерістер
#93
*!Адам организміне көмірсудің артық түсуінде байқалады
*тері өзгерістері
*+артық дене салмағы
*алиментарлық дистрофия
*сүйек түзілуінің бұзылуы
*дене салмағының төмендеуі
#94
*!Сулы ерітіндіде қышқыл және қанттың болуымен желетәрізді және коллоидты массаға айналуға қабілетті көмірсу
*+пектин
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#95
*!Қауіпті еңбек жағдайлары бар өндірісте емдік және профилактикалық мақсата пайдаланылатын көмірсу
*+пектин
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#96
*!Ішек перистальтикасын ынталандыратын көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#97
*!Холестеринді организмнен шығаруға ықпал ететін көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#98
*!Пайдалы ішек микрофлорасын қалпына келтіруде маңызды рөл атқаратын көмірсу
*+клетчатка
*сахароза
*фруктоза
*мальтоза
*лактоза
#99
*!Дән өнімдерінің тағамдық құндылығын аса жоғарлататын көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+крахмал
*лактоза
#100
*!Дән өнімдеріндегі құрамы аса жоғары көмірсу
*гликоген
*фруктоза
*галактоза
*+клетчатка
*лактоза
#101
*!С витаминінің тағамда мүлде болмауы алып келеді
*пеллаграға
*бери-бериге
*анемияға
*+цингаға
*рахитке
#102
*!Аскорбин қышқылының физиологиялық қызметі байланысты
*реттеуші қызметімен
*цистеиннен метионин түзілуіне қатысумен
*кальций мен фосфор теңгерімін ұстап тұрумен
*+тотығу-тотықсыздану реакцияларына қабілеттілігімен
*жүйке және бұлшық ет клеткаларының ферментативті емес рөлімен
#103
*!Антигеморрагиялық витаминдерге жатады
*Е
*В1
*+К
*В12
*Д
#104
*!Тиамин (В1) авитаминозы аталады
*рахит
*анемия
*скорбут
*пеллагра
*+бери-бери
#105
*!Рибофлавин жеткіліксіздігінің клиникалық белгілері
*қызыл иектің қанағыштығы
*+ангулярлы стоматит, хейлоз
*үдемелі жүрек жеткіліксіздігі
*мегалобласты анемияның дамуы
*дененің әр бөліктерінде ауру сезімі,тырысулар
#106
*!РР витаминінің негізгі тағамдық көздері
*цитрусты жемістер
*сүт және сүт өнімдері
*балық майы, сары май
*+сиыр бауыры, дәнді-дақылдар
