Жедел гастрит - асқазанның шырышты қабықшасының жедел қабынуы, асқазан қуысына түсетін (түскен) қтты тітіркендіргіштің әсеріне байланысты болады.
Этиологиясы: Жедел гастриттің дамуы экзогенді және эндогенді факторларға байланысты болуы мүмкін. Жедел гастриттің келесі түрлерін ажыратады.
- Iші ретті жедел (экзогенді) гастрит:
- алиментарлы
- токсикалық - инфекциялық
- II ші ретті жедел гастрит, ауыр инфекциялық және соматикалық ауруларды қиындатады.
- Коррозивті гастрит, асқазанға концентрленген қышқылдардың, сілтілердің түсуінен пайда болады;
- Жедел флегмонозды гастрит (асқазанның іріңді қабынуы);
- Жедел гастритті шақыратын этиологиялық факторлар
| Экзогенді гастрит | Эндогенді гастрит |
| Алиментарлы формасы: | Жедел инфекциялық аурулар |
| • сандық және сапалық күштемелер | (стафилококкты инфекция жэне т.б.); |
| (майлы, ащы, қуырылған тамақ және | |
| т.б.) | |
| • «Құрғақ тамақ» | |
| • Дэрілік заттарды қодану | |
| (салицилаттар, глюкокортикоидтар); |
Патогенезі: Алиментарлы даму жолы бар экзогенді гастрит кезінде сапасыз тағам асқазанның шырышты қабықшасына тітіркендір уші эсер етеді, асқорыту процесстерін, ферменттердің бөлінуін бүзады. Эндогенді гастрит кезінде асқазанның гастрит кезінде асқазанның шырышты қабықшасындағы қабыну процессі этиологиялық агенттің гематологиялық жолмен түсуінен болады.
Клиникалық көрінісі: Жедел гастриттің клиникалық көрінісі оның формасына жэне этиологиясына байланысты.
Негізгі клиникалық белгілері:
• баланың мазасыздығы, жалпы жағдайдың нашарлауы, көп мөлшерде сілекей
ағу, жүрек айну, тэбеттің төмендеуі, эпигастральды аймақта «толу» сезімі;
• тоңу, содан кейін субфебрильді қалтырау болуы мүмкін;
• содан кейін іштің ауырсынуы болады, бірнеше рет қүсу, қүсық массаларында
-4-6 сағат бүрын ішкен тамақтың қалдықтары;
• Объективті: терісінің бозаруы, тілдің ақшыл сары жамылғымен жабылуы,
метеоризм, іштің пальпациясы кезінде - эпигастральды аймақтағы ауырсыну;
• Диарея;
Токсикалық - инфекциялық гастриттің ерекшеліктеріне жатқызады:
• жиі қүхудың эсерінен сусызданудың даму мүмкіншілігі;
• ауырсынудың эпигастральды жэне параумбиликальды аймақта болуы;
Кесте Созылмалы гастриттің қазіргі классификациясы:
| Эндоскопиялық маркерлер және созылмалы гастриттің варианттары: | |
| 1.Гиперемия, асқазанның шырышты | 1.Беткейлі гастрит; |
| қабықшасының ісінуі; | |
| 2.Эрозиялар, асқазан қатпарларының | 2.Эрозивті гастрит; |
| гиперплазиясы немесе гипертрофиясы; | |
| З.Асқазанның шырышты қабықшасына | 3.Геморрагиялық гастрит; |
| қан қүйылу; | |
| 4.Дуоденогастральды рефлюкс; | 4.Рефлюкс - эзофагит; |
Созылмалы гастриттің топографиялық классификациясы:
• Антральді гастрит;
• Фундальді гастрит;
Пангастрит;
| Этиологиялық белгілері бойынша классификациясы: | |
 Гастрит А Гастрит В Гастрит С
| Асқазанның денесі зақымдалған, секреторлық функциясы төмендеген;Негізінен асқазаннның бөлімі зақымдалған, бірақ секреторлық функциясы сақталған. Процесс асқазанның денесіне жэне түбіне тарау мүмкін; ¥зақ уақыт асқазанның шырышты қабықшасына тітіркендіруші эсер ететін заттардың эсерімен байланысты |
Диагностикасы: Диагнозды клиникалық көрінісіне объективті қараудың мэліметтеріне жэне арнайы зерттеу эдістерінің негізінде қояды. ФЭГДС жасау керек, оның көмегімен асқазан шырышты қабықшасының бірнеше өзгеріс типтерінен анықтауға болады: гипертрофиялық, субатрофиялық, эрозивті, кейде геморрагиялық гастриттер. Асқазан сөлін функциональді зерттеу асқазанның секреторлы, қышқыл және фермент түзуші функцияларын бағалауға мүмкіндік береді. Тітіркендіргіш зат ретінде пентагастрин, 0,1% - і гистамин ерітіндісі қолданылады.
Емі: Созылмалы гастрит терапиясының негізі төменде берілген:
• айқын өршу сатысында стационарлы ем қажет;
• Диетасы: тамақ механикалық жэне химиялық өңделген болу керек (шырышты көжелер, ұнтақталған көкөністер және ет, кисельдер, ботқалар). Тамақтыңбарлығын эрбір 3 сағат сайын жылы күйінде қабылдау керек;
• Асқазанның жоғарғы секрециясы кезінде антисекреторлы препараттар тағайындалады - гистаминнің Н2 - рецепторларының блокаторлары (мысалы,ранитидин);
ЖІКТЕЛУІ:
Кесте Балаларда болатын ойық жараның жіктелуі:
| Жараның локализациясы | Клиникалық фазасы жэне эндоскопиялық стадиясы | Ағымы | Асқынулары |
| Асқазанда: | Өршуі | Жеңіл | Қан кету |
| Асқазанның денесі: | * I стадия жаңа жара | Орташа | Перфорация |
| Қақпакша маңы: | II жара дефектісінің эпителизациясы | Ауыр | Пенетрация стеноз |
| 12 еліішекте | Өршудің тынуы | ||
| Бульбарлы | III стадия жараның жазылуы | ||
| Постбульбарлы | Тыртықтар түзілмейді | ||
| Асқазанда жэне 12 елі ішекте | Тыртықтар түзіледі Тыртықты-жаралы деформация ІҮ стадия -клиникалық -эндоскопиялық ремиссия |
Клиникалық көрінісі:
I стадия (жаңа язва): Басты клиникалық симптом - эпигастральды аймақтағы және ортаңғы линиядан оңға қарай, кіндікке жақын ауырсыну.
II стадия (жара дефектісінің эпителизациясының басталуы): Эпигастральды аймақтағы ауырсыну, негізінен күндізгі уақытта болады.
III стадия (жараның жазылуы): Ауырсыну ашқарында ғана сақталады, түңгі уақытта оның эквилаенті ашығу сезімі болуы мүмкін.
ІҮ стадия (ремиссия): Жалпы жағдай қанағатты. Шағымдары жоқ.
Диагностикасы:
• Асқазанды зондтау, асқазан сөлінің қышқылдығын анықтаумен, түз қышқылының және пепсиндердің дебит сағатын анықтаумен жүргізіледі;
• Асқазанды жэне 12 елі ішекті рентгенологиялық зерттеу;
• НеіісоЬасіег руіогі - ні анықтау;
• Нэжісте жасырын қанды анықтау;
Емі:
- 2-3 аптадай төсектік режимді сақтау;
- Диета: химиялық, термиялық жэне механикалық өңделген. Певзнер бойынша емдік столдар №1а (1 - 2 апта), №1б (3 - 4 апта), №1 (ремиссия кезінде);
- Адсорбтелінбейтін антацидтер: алгедрат + магний гидроксиді, алюминий фосфаты, сималдрат және т.б.
- Антисекреторлы препараттар: ранитидин, амепрозол.
- Неliсоbасtег руlогі болған кезде: Де - нол, амоксициллин, метронидазол;
- Полиферментті препараттар: панкреатин.
Созылмалы дуодениті бар балаларда жиі вегетативті жэне психоэмоци анльды бүзылыстар орын алады: бастың ауруы, бас айналу, тез шаршау, элсіздік, ұйықшылдық, терлегіштік.
• Ойық жара тэрізді созылмалы гастродуоденит: (бульбит) ең жиі таралған
вариант, антральді гастритпен жэне асқазанның ойық жарасымен бірігеді.
өршу кезеңіндегі бульбитке ойық жара тэрізді ауырсыну синдромы тэн.
• Гастрит тэрізді созылмалы гастродуоденит.
• Холециститке ұқсайтын созылмалщ дуоденит, дуоденостаз фонында дамиды.
Дуоденостаз кезінде түрақты немесе үстама тэрізді эпигастри аймағындағыауырсынулар. үрілу сезімі, қүрылдау, жүрек айнулар, өтпен құсу байқалады.
• Панкреатитке ұқсас локальды дуоденит (папиллит, дивертикулит).
• Дивертикулит — емізікше маңы аймағында орналасқан. Дивертикулдыңзақымдалуы: ауырсыну сезімі оң жақ қабырғасында болады жэне де ол майлытағам қабылдаумен байланысты; бүл кезде терінің аздап сарғыштануы болуымүмкін.
Созылмалы гастродуодениттің циклдік ағымы бар: өршу кезеңі ремиссиямен алмасады. Толық емес ремиссия шағымдардың болмауымен сипатталады. Ремиссия кезеңінде клиникалық, эндоскопиялық, морфологиялық белгілер байқалмайды.
Диагностикасы: Созылмалы гастродуодениттің диагностикасы клиникалық бақылауға, 12 елі ішектің функциональдық жағдайын зерттеуге, эндоскопиялық жэне гистологиялық зерттеулерге негіздер қояды.
- функциональды дуоденальды зондтау кезінде дуоденитке тән өзгерістер анықталады: Одди сфинктерінің дистониясы, ішекке тітіркендіргіш енгізген кездегі ауырсыну жэне жүректің айнуы;
- асқазан секрециясын зерттеудің маңызы бар. Оның көрсеткіштері
- ацидопептикалық дуоденит (бульбит) кезінде әдетте жоғары болады;
- гастродуодениттің диагностикасында ең нақты эдіс - ФЭГДС;
- рентгенологиялық зерттеу - моторлы-эвакуаторлы бү_зылыстарды анықтауға мүмкіндік береді;
Емі: Созылмалы дуодениттің емі созылмалы гастриттің еміне үқсас.
• Өршу кезеңінде 7-8 күндей төсек режимі көрсетіледі;
• Диетаның зор маңызы бар. Аурудың алғашқы күндерінде №1 стол, кейін №5 стол ұсынылады;
• Асқазанның жоғары қышқылдылығы кезінде Нг — блокаторлар, амепрозол ашқарында 20 мг 3-4 апта бойы тағайындалады;
• Көрсеткіштер бойынша моториканы қадағалайтын заттар қолданады, мотилиум, дротаверин;
• Реабилитация процессі кезінде физиотерапия, ЛФК, санаторлы - курортты ем тағайындайды;
Профилатикасы: Гастродуоденальды аймақтың аурулары кезінде жасқа байланысты тамақтану керек, баланы физикалық жэне эмоциональды күш түсулерден қорғау керек. II - ші ретті профилактикаға адекватты терапия, гастроэнтерологтың бақылауы жэне консультациялары жатады:
• айқын диарея;
• перифериялық қанның анализінде нейтрофильді лейкоцитоз;
• Флегмонозды гастрит өте ауыр өтеді. Флегмонозды гастрит асқазанның жарақатында жэне ойық жараның асқынуы ретінде пайда болуы мүмкін. Оған Нр қалтырау, іштің қатты ауырсынуы, бала жағдайының күрт нашарлауы, Кч қайталамалы қүсу, кейде іріңнің қоспаларымен болуы тән.
Диагностикасы; Диагноз негізінен анализге және клиникалық белгілерге негізделеді. Күдік болған жағдайда жэне ауыр жағдайларда ФЭГДС көрсетіледі.
Емі: Төсектік режим 2-3 күн сақталады. Аурудың алғашқы 8-12 сағат аштық болу керек. Көп сұйық ішу көрсетілген (шай, изотоникалық ерітіндісімен қоспасы) 12 сағаттан кейін диеталық тамақтану тағайындалады: көже - пюре, майлы емес сорпалар, кепкен нан, кисельдер, ботқалар. Аурудың 5-7 күніне қарай баланы эдетте жалпы столға ауыстырады. Токсико - инфекциялық гастрит кезінде қабынуға қарсы терапияны тағайындайды, ферменттер (панкреатин, панкреатин + өт компоненттері + гемицеллюлаза), спазмолитикалық препараттар (папаверина гидрохлорид, дротаверин). Флегмонозды гастритті хирургиялық стационарда емдейді.
Созылмалы гастрит — асқазанның шырышты қабықшасының қабынуы, біртіндеп оның атрофиясына, секреторлық жетіспеушілікке, асқорытудың бүзылуына алып келеді.
Этиологиясы және патогенезі: Созылмалы гастрит жиі рациональды тамақтанудың бүзылыстарынан дамиды: тамақтану, режимін сақтамау, тым ыстық немесе суық, қуырылған, ащы тағамдар қолдану жэне т.б. Созылмалы гастрит кейбір дэрілік заттарды үзақ қабылдаудың эсерінен дамуы мүмкін (мысалы, глюкокортикоидтар, антибиотиктер, сульфаниламидтер).
Созылмалы гастриттің дамуында маңызды рөлді Неlісоbасtег руlогі атқарады. Неlісоbасtег руlогі мочевинаны ыдырата алады (уреаза ферментінің көмегімен) мүнда түзілетін аммиак асқазанның беткейлі эпителийімен зақымдайды және қорғаныс барьерін бүзады.
Клиникалық көрінісі: Созылмалы гастриттің негізгі симптомы - эпигастральды аймағындағы ауырсыну, ауырсыну ашқарында, тамақ ішкеннен кейін 1,5-2 сағаттан кейін пайда болады. Соған қоса тәбеттің төмендеуі ауамен немесе қышқылмен кекіру, жүрек айну, іш қатуға бейімділік тэн. Науқасты қарағанда пальпация арқылы эпигастральды аймағындағы жэне пилородуоденальды аймақтағы ауырсынуды анықтайды. Кейін метеоризм, құрылдау пайда болады.
