· Ешқашан көпшілікке қарсы жүрмеу керек;
· Көпшіліктің ортасынан және темір тор, сөрелерден, қоршаулардан, бағаналардан, қабырғалардан аулақ жүру қажет.
· Қолмен ешнәрседен ұстамау керек – қолыңызды сындырып кетуі мүмкін;
· Есіңізде болсын, киімді түймелеп, мүмкіндігінше өкшесі биік аяқ киім кимеңіз;
· Ешқашан жерге түсіп кеткен сөмкеңізді немесе қолшатырыңызды жерден көтеруге тырыспаңыз - өмір қымбатырақ;
· Арттан келген соққылардан құтылу үшін, шынтағыңызды бүгіп алыңыз;
· Егер сіз құлап қалсаңыз басыңызды соққыдан қорғаңыз және тұруға ұмтылыңыз – бір аяғыңызға сүйене отырып, көпшілік қозғалысының бағытымен тез тұрып кетіңіз.
Ең жақсысы мұндай жағдайларға ұшырамау.
АДАМ НАНҒЫСЫЗ ЖАҒДАЙЛАРДАН ҚАЛАЙ ШЫҒЫУҒА БОЛАДЫ (Джоуш Пайвелен мен Дейвид Боргенихттің «Аман қалудың ең нашар көрінісі» кітабынан)
ӨРТ КЕЗІНДЕ БИІК ҚОНАҚ ҮЙДЕН ҚАЛАЙ АМАН ҚАЛУҒА БОЛАДЫ 
| ҚҰЛАП БАРА ЖАТҚАН ЛИФТТЕН ҚАЛАЙ АМАН ҚАЛУҒА БОЛАДЫ |
| Сулы матамен мұрныңызды және ауыз қуысын жауып, басыңызға сулы сүлгі жамылып шығыңыз. Егер есіктің тұтқасы салқын болса, есікті ашыңыз. Егер коридор түтін болса мүмкіндігінше еңкейіңіз (еденнен 60 см) және шығу есігіне беттеңіз. Егер есіктің тұтқасы ыстық болса, есікті ашпаңыз. Бөлмеге түтін кірмес үшін, есіктің астын сулы сүлгімен бекітіңіз. Негізінде сөрт сатысы тек жетінші қабатқа дейін жетеді. Мүмкін қабарға арқалы келесі бөлмеге кірі алатын шығырсыз (Шкаф орналасқан жерде жұқарақ). Балконнан балконға жете алау мүмскіндігін де қарастырыңыз. Екінші қабаттан жоғары тұрсаңыз, секірмеңіз. Бір-біріне жалғанған төсенгіштірді қолданыңыз, бұл жағдайдың өзінде де бір қабаттан артық түспеңіз. | Соққы күшін анықтау үшін, етбетіңізден жерге жатыңыз(шетінен гөрі ортасына қарай). Жоғарыдан еш нәрсе түсіп кетпес үшін, басыңызды жабыңыз. Лифтінің шахта түбіне түсіп кету мүмкіндігін де ойлаңыз. Осылай да тірі қалуға болады. Құлап бара жатқан лифтіде өлім жағдайы сирек кездеседі. Кейбі сарапшылар тік тұрып, соққы алдында секіру қажет дейді, бірақ уақытты дұрыс пайдалану мұмкіндіге аз. |
| ТЕРРОРИСТТЕРДІҢ ҚОЛЫНАН ҚАЛАЙ АМАН ҚАЛУҒА БОЛАДЫ | ҚҰЗДА ТОҚТАП ҚАЛҒАН КӨЛІКТЕ ҚАЛАЙ АМАН ҚАЛУҒА БОЛАДЫ |
| Террористтер өте ашушаң келеді, сондықтан сабарлық танытыңыз. Олар сізге өздері сөйлемейінше, сіз оларға сөйлемеңіз. Егер оқ атып жатса басыңызды жауып, жерге жатыңыз. Артық әрекет жасамай, солардың талаптарын орындаңыз. Ешқашан терриористтердің көзіне тура қарамаңыз. Егер сізге сөйлесе өте сыпайы жауап беріңіз. Ертеңгі күні оны сипаттап беру үшін ойша есім қойып алыңыз. Оларды ұстау тобы келген кезде еденге жатып, басыңызды жабыңыз, әйтпесе екі жақтың оғы да тиіп кетуі мүмкін. | Жылдам қозғалыстар жасамаңыз. Егер машинаның алдыңғы бампері қауіпті жерде тоқтап қалса, онда аман қалуға уақыт өте аз, ақырын артқы орындыққа барып отырыңыз. Терезені сындыру жағдайында қолыңызға ауыр нәрсе алып алаңыз. Егер машана құламайды деп ойласаңыз, тез арада артқы есікті ашып шығыңыз егер есік ашылмай қалса, артқы терезені сандырыңыз. Тез қимылдаңыз, әрі абай болыңыз. |
| ЖІПТЕН ҚАЛАЙ БОСАНУҒА БОЛАДЫ | СУАТТАРДАН ҚАЛАЙ ШЫҒУҒА БОЛАДЫ |
| Егер сізді байлап қойса, терең тыныс алып иығыңызды артқа тартыңыз. Күшіңіз келгенше жіпті тартыңыз. Жіліншек немесе сүйектеріңізді ажыратуға тырысыңыз (саусақтарыңызды тіреңіз). Басқалары кеткеннен кейін, денеңіздегі күш-қуатты жинап, жіпті шешуге тырысыңыз, мүмкін сіздің жолыңыз болып кетер. Жіпті шешу үшін барлық құралдарды қолданыңыз. Тұйінді тісіңізбен шешіңіз. Байлаулы қолмен де жіп түйiнін шешуге болады. | Судан шығып, келген жағыңызға қараңыз, ол жақта мұз қаттылау болуы тиіс. Суатттың шетіне шынтағыңызды тіреңіз. Жүзіп бара жатқандай аяғыңызбен итеріңіз. Мұздың мүсінде тұрмай, сырғанаңыз, себебі суатқа қайта түсіп кетуіңіз мұмкін. |
| ҚҰМДЫ ЖЕРЛЕРДЕ АМАН ҚАЛУДЫҢ ЖОЛДАРЫ | СУСЫЗ АРАЛДА СУДЫ ҚАЛАЙ ТАБУҒА БОЛАДЫ |
| Мұрныңызды және аузыңызды бет орамалымен жабыңыз. Ұзын шалбар, носки және жабық аяқ киім киіңіз.Егер де сіздер бір топ болсаңыздар адасып кетпес үшін қолдарыңыздан немесе жіптен ұстасып алыңыздар. Биік жерге шығуға тырысыңыз. | Жаңбыр суын ыдысқа немесе тарелкаға жиып алуға тырысыңыз. Өсімдік көп өсетін жерге барыңыз. Шықты жинап алыңыз. Жіңішке шүберекті немесе бір топ шөпті байлап алыңыз. Шық матаға тез сіңеді, содан кейін оны сығуға болады. Балықты ұстап алғаннан кейін бірінші кезекте оның көзін соруға тырысыңыз, оның айналасында сұйықтық көп болады. Балық етінің құрамында су көп болады. Балықты матаға орап, сығыңыз одан шыққан сөлді ішіңіз. |
| ЖҮГІРІП БАРА ЖАТҚАН ТҮЙЕНІ ҚАЛАЙ БАСҚАРУҒА БОЛАДЫ | ТАРАНТУЛДЫ ЖЕҢУ БОЛДАРЫ |
| Шауып бара жатқан атты жүгеннен тартып тоқтатуға болады. Ал түйеге бұлай істей алмаймыз. Түйенің мойны мықты болады. Және оның жүгені мұрнында болады.Сіз оның мұрнын зақымдап алуыңыз мүмкін. Егер жүген түйенің басына қатты тартылған болса, түйе басын бұрған жағына қарай бұрылады.Ол келесі жағына бұрылуы да мүмкін Шаршағаннан кейін түйе жатады. Сол кезде одан секіріп түсіп кетіңіз Егер сіз түйенің қашып кетуіне жол берсеңіз, түенің егесі қатты ашулануы мүмкін | Бұл өрмекшінің шаққаны өлімге алып бармайды. Егер тарантуло сіздің аяғыңызда өрмелеп бара жатса, сабырлық сақтаңыз және оны таяқпен немесе газетпен итеріп тастаңыз. Егер ешнәрсе шықпаса, абайлап тұрып, аяқпен итеріп жіберіңіз. Тарантулдардың көпшілігі екі рет тістейді.(бірінші шаққаны құрғақ, екіншісі –сылы, улы). Жарақаттанған жерге инфекция түсу қаупі бар. Іскен жерді антигистаминен емдеңіз. Егер 12 сағаттан кейін ісік қайтпаса, дәрігерге көрініңіз. Тарантулды ешқашан қолыңызға алуға тырыспаңыз. Оның арқасындағы тікеншелері сынып, теріге сіңіп кетеді. |
«Құс тұмауы» ауруының алдын-алу шаралары.
«Құс тұмауы» - бұл құстардың жұқпалы ауруы, ол вирусты тұмаудың А типіне жатады. Құс тұмауының вирусы алғаш рет ХХ ғасырдың басында Италияда анықталған, көптеген уақатқа дейін адамдарға қауіпті деп саналып келді. Құс тұмауымен ауырған адам алғаш рер 1997 жылы Гонконгтан анықталған, тұмаудың 1 түрі 18 адамның ауыруына әкеліп соқтарды, оның 6 адамы қайтыс болған. Бұл тұмау тек қана құстарға ғана емес, сонымен қатар адамдардың өміріне де қауіпті. Тұмау құстардан немесе солардың шикі етін жегеннен жұғады. Оның вирустары қатты мұзда да бола береді, 70градустан төмен температурада ол бірнеше жылдың көлемінде сақтала береді. Бірақ бірнеше секунд ішінде жоғары температурады өледі.
Осы уақатқа дейін құс тұмауының адамнан адамға жұққан жағдайлары тіркелмеген.
Егер сізде жоғарыда айтылған белгілер байқалса, егер сіз құстардың арасында жүрген болсаңыз, немесе оның етін кесіп, тамақ дайындауғы қатысқан болсаңыз, тез арада дәрігерге көрініңіз.
Құс тұмауынан сақтану үшін келесі шараларды сақтау қажет:
· ауылдық елді-мекендерде тұратындар үй құстарын өз ауласында ұстауы тиіс. Бұл жағдайларды олар жабайы құстармен байланыста болмайды;
· құс еттерінен тамақ дайындау барысында тиісті шараларды сақтау қажет;
· Құстың шикі етімен және құстардан жасалған тағамдармен жұмыс жасағаннан кейін, қолыңызды сабынмен жақсылап жуыңыз.
Жұмылдыру дайындығы, азаматтық қорғаныс, авариялар мен дүлей апаттардың алдын алуды және жоюды ұйымдастыру департаментінің
