Микророрг генетикасын зерттеудің маңызы

Вирустық геномының құрылысындағы ерекшеліктерге тұқымқуалаушылық ақпарат вирус түріне байланысты ДНҚ,РНҚ ға жазылады.Вирустың мутациясы репликация кезінде немесе сыртқы орта факторларының және мутагеннің әсерінен пада болады.Вирустық геномның фенотиптік мутациясы антигендік құрылымда,сезімтал жасушада өнімді инфекция қоздыруға қабілетсіздікпен,өнімді циклдың темп сезімталдығымен көрінеді.Вирустың қасиеттері сезімтал жасушаларды бір мезгілде бірнеше вируспен жұқтырғанда өзгеруі мүмкін.Бұндай өзгеріс нуклейн қышқылының алмасуы кезінде немесе фенотиптік араласу кезінде болуы мүмкін.Генетикалық рекомбинация көбіне ДНҚ лы вируста кездеседі,РНҚлы вируста мысалы тұмау вирусында кездеседі.Рекомбинация кезінде геномның гомологиялық аймақпен алмасуы жүреді.Генетикалық реактивация туыс вирус геномының арасында байқалады.Генетикалық материалды қайта бөлу нәтижесінде толық бүршікті геном қалыптасады.Комплементация жасушаға жұғатын вирустың біреуі мутация салдарынан қызмет атқармайтын ақуыз синтездеген жағдайда кездеседі.Фенотиптік араласу сезімтал жасуша екі вируспен аралас жұқтырылғанда ұрпағынығ біразы екі вирусқада тән фенотиптік қасиет алады.ол кезде генотип өзгермейді. 43) Хромомсомадан тыс фактор плазмида,транспозон

Плазмида екі тізбекті ДНҚ молекула,Бактериялар қолайсыз жағдайға ұшырағанда маңызды рөл атқарады.Олар антибиотиктерге тұрақты,колицин түзеді,патогендік факторының өнімі,орг заттын ыдыратады.Пазмидалық ДНҚ репликациясы фермент жиынтығымен жүзеге асырылады,бірақ плазмиданың репликациясы хромосомаға тәуелді емес.Әр бактерияда бір н.е бірнеше плазмида болады.Кейбір плазмида бактерия хромосомасына тіркесіп,бір репликон түрінде жүруі мүмкін.Оларды интегративті плазмида д.а.Кейбір плазмида бір жасушадан келесі жасушаға ауысып жүруі мүмкін.Ондай плазмида трансмиссивті д.а.Трансмиссивтілік тек ірі плазмидаға ғана тән.Ұсақ плазмида опероны жоқ, өз бетінше беріле алмайды.Бұндай плазмида мобилизациялық д.а.Мед микробиологияда маңызды орынды R плазмида алады.Оның көбісі трансмиссивті болады.Олар бактерияға қарсы әсер ететін препаратты бұзатын фермент синтезін детерменттейтін гендері бар.Олар ауруханаішілік инфекцияның этиологиялық агенті болып саналады.Плазмидаларды адамның практикалық қызметінде,гендік инженерияда,бактерия штамын конструкцияланғанда қолданылады. ТРАНСПОЗОН молекула синтезін қамтамасыз етеді.М.ы улылықты н.е антибиотикке тұрақтылықты қамтамасыз етеді.Репликондар н.е репликон арасына ене отырып, генетикалық элементтер туғызады.Олар тіркескен ДНҚ ң сол аймақтағы ген инактивациясын,генетикалық материалдың зақымдануын,репликон жанасуын,бактерия популяциясына геннің таралуына,ол популяция қасиетінің өзгеруіне,микроб арасындағы эволюциялық өзгерістерге әкеледі. 44) Мутация Мутаген

ДНҚ ң құрылымдық өзгерісі.Ол тұқым қуалау қасиетінің өзгеруімен сипатталады.Мутацияны шығу тегі,ДНҚ 1 шілік құрылымдық өзгерісіне,бактерияның фенотиптік өзгерісне байланысты жіктеуге болады.Шығу тегіне байл/ы:спонтанды.индуцирленген.1) Спонтанды құбылыс,оның айқындалу дәрежесі мутация санына байланысты болады.Мутация синт жатқан тізбекте азот орнын басқа ата аналық комплемент тіркескенде п.б.М.ы аденин орнына Т.Г.Ц тіркеседі.Табиғи фонның өзгеруі инсертациялық мутацияға байланысты болады.Бұл кезде мутация фенотипі оның интеграциялану орнына байланысты.Егер протоморға жақын түзілсе гендер қызметі бұзылады,құрылымдық генге жақын орналасса кодталған өнім синтезі бұзылады.Мутациялаушы гендер санына байланысты гендік,хромосомалық.Гендік м бір ғана генге әсер етеді,ж.е нүктелік д.а.ДНҚ ға қос азот тіркеседі,Олар бір кодон өзгеруіне әкеледі.Нәтижесінде бос кодон түзіледі.Хромосомалық мутация бірнеше генге әсер етеді.ДНҚ ң жеке фрагментінде ірі өзгерістің п.б сипатталады.Олар делеция,инверсия,дупликация,салдарына байланысты болады.Фенотиптік өзгерісіне байланысты бейтарапты,шартты леталды,леталды деп бөледі.Бейтарапты м қасиеті фенотип өзгеруімен көрінбейді,себебі олар фермент қасиетіне әсер етпейді.Шартты леталды өзгеріске әкеледі.Қ.О жағдайына байланысты микроорг өз тіршілігін сақтайды.Леталды мутация бактерия ферменттің синтезделу қабілетін толығымен жояды.мұндай мутация делеция кезінде кездеседі. 45) Модификация Модификациялар жеке микроб жасушасының немесе жалпы популяцияның өзгеріске ұшыраған қ.о жауабы б.т адаптациялық реакц түрінде көрінеді.Бұндай өзгеріс түрі микроб популяцияның қ.о тез үйреніп,сол жағдайда өз тіршілігін сақтап қалуға мүмкіндік береді.ОЛар морф,биохимиялық,ж.е басқа да модификациялық құбылысты сақтау қажет болмағанда оларды туғызатын факторлардың әсерін жою арқ бастапқы фенотипіне орала алу қасиеттерімен көрінеді.Модификацияның биохим негізін индуцибельді ферменттердің синтезін құрайды, ал олар реттеуші гендермен бақыланатын сәйкес құрылымдық гендердің индукциясы ж.е реперессиясымен аяқталады.М.Ы ішек таяқшасы лактоза болған жағдайда ғана оны ферменттеуге қажетті ферментті синтездей алады.Стафилококтар тек пенициллин болғанда ғана сол антибиотикті бұзатын ферментті синтездей алады.Модификацияларға кейбір микроорг үнсіз гендердің қосындыларын жатқызуға болады,себебі жұқпалы аурулар кезінде олардың антигендері алмасады.Соынымен бірге оларға бағдарланбаған гендік ақпараттардың өзгеруінде жатқызуға болады.Ол геннің хромосомаға көшуі,әртүрлі жиілікте белгілі бір локустарға тіркесіп,нәтижесінде қасиеттернің өзгеруімен сипатталады.Модификациялар антибиотиктермен мысалы пеницилинмен тікелей әсер еткенде п.б мүмкін.Соның салдарынан түзілген,жасуша қабығын жолғалтқан L пішінді бактериялар иесінің жасушаның ішінде сақталып қана қоймай,көбейіп,пеницилиннің әсері тоқтатылған жағдайда қайта қалпына келеді.Көптеген бактерияны антисептиктердің суббактериостатикалық концентр бар қоректік ортасында өсіргенде олар модификацияға ұшырап,морф ж.е басқада қасиетін өзгертуі мүмкін. 46) Рекомбинация Ген рекомбинация екі геном арасындағы әртүрлі генотиптері бар екі геннің арақатынасы.Бактерияларда жыныстық көбею мен мейоз болмайды.Рекомбинация процесінде донор бактериялар жасушаларға ген материалды тасымалдайды,,ж.е қабылдаушы жасуша қатысады.Ркомбинацияның мәні бактерия арасында ген ақпаратты тасымалдау болып табылады.Ол келесі үш мех бойынша жүзеге асырылады конюгация,трансдукция,трасформация.Конюгация Генетикалық материалды донор реципиент жасушаға жанасуы кезінде берілуін айтады.Конюгация процесіндегі негізгі жағдай донор жасушажа трансмиссивті плазмиданың болуы,Трансмиссивті плазмидалар жыныстық кірпікшені кодтайды,ол арқ донор жасушадан реципиен жасушға көпірше түзіп,плазмидалық ДНҚ жаңа жасушаға өтеді.Мұнда хромосомалық гендердің тасымалдануы бір бағытта жүреді,трансмиссивті плзамиданың өзі соңында өтеді.Түзілген рекомбинат донорлық қаситеке ие бола алмайды.Трансдукция бактерия ДНҚ ның бактериофаг арқылы берілуін айтады.Оның екі типі болады жалпы трансдукция бактериофаг бактерия хромосомасының кез келген бөлігін тасымалдайды.спецификациялық трансдукция фаг ДНҚ лы бактерия хромосомасына профаг түзіліп интеграцияланғанда тақарылады.Трансформация белсенділікке екі жіпшеді ДНҚ мол ғана ие.Ол реципиент жасушаға ДНҚң бір жіпшесі ғана енеді,ал 2сі мембранада деградацияланады.Рекомбинация бір жіпшеде жүреді,нәт бір жіпшесі реципиент генотипі,2 рекомбинантты генотип.Рекомбинатты трансформанттар тек репликациялық циклден кейін ғана түзіледі. 47) Биотехнология