№ 21 Түзеу мекемесіндегі отырған Құрбанов мас күйінде сотталған Болатовтың ішіне екі пышақ жарақатын келтірді жəне соның салдарынан Болатов ауруханада қайтыс болып кетті.Бұл əрекет құрамындағы қылмыс белгілерін атап көрсетіңіз?
Жауабы: Тузеу мекемесiнде отырган Курбанов масс куйiнде сотталган Болатовтын iшiне пышак жаракатын келтiрдi жане сонын салдарынан Болатов ауруханада кайтыс болды. Бул арекет курамындагы кылмыс белгiлерi:
-кылмыстык кукыкка кaйшылыгы;
-когамга кауiптiлiгi;
-кiналiлiгi 21. 1) Заңға қайшылығы: суық қару қолданды, түзеу мекемесінде спирттік ішімдік ішті.
2) Қоғамға қайіптілігі: Болатов ауруханаға түсіп, қайтыс болды.
3) Айыптылығы: Құрбанов Болатовты пышақтады.
4) Жазаланатындығы: ҚР Қылмыстық кодексі бойынша жазаланады.
№ 22 Дауылбаев қызық көріп А-ны жағадан суға итеріп жіберді.А. жүзу білмеген еді (бұл туралы Дауылбаев білмеді) жəне сол себепті суға батып кетті.Дауылбаевтың кінəсі бар ма?
Жауабы: Дауылбаев кызык корiп А-ны жагадан суга итерiп жiбердi. А-нын жузе алмайтынын бiлмеген едi. С. бул туралы бiлмедiжане сол себептiсуга батып кеттi. Дауылбаевтын арекетiмем-пен жасалган кылмыс деп танылады, себебiол озiс-арекетiннiн кауiп тугызуы мумкiн екенiн бiлдi, бiрак бул зардаптарды жеткiлiктiнегiздерсiз женiлдiктiкпен болгызбау мум-не сендi(КР-нын кылмыстык кодексiнiн 21 бабына сайкес) Даулыбаевтың кінәсі бар. ҚР Қылмыстық кодексінің 21 бабындағы немқұрайлықпен жасалған қылмыс болып табылады. Оған 2 мен 5 жыл арасында қамауға алынады. Жаза қолдануда оның кәмілеттік жасқа толған-толмағандығы, әрекеттілігі бар-жоқтығы, отбасы жағдайы және т.б. факторлар шешуші роль атқарады.
№ 23 Шəкеев С –пен дауласып қалып С.оны ұрып соқты.Шəкеев үйден пышақ алып келіп С–ті қуды.Қашып бара жатқан С – тың қарсы бетіне келе жатқан Тоқтаров оның аяғын шалды,ал Шəкеев бұл жағдайды пайдаланып С–қа бірнеше пышақ жарақатын келтірді. Нəтижесінде С қайтыс болып кетті. Тохтаровтың əрекетінде қылмысқа қатысу белгілері бар ма?Қылмысқа қатысудың обьективті жəне субьективті белгілерін ашып беріңіз.
Жауабы: Токтаров кылмыска комектесушi болып табылады.Субъективтi – Шокеев есi дурыс кылмыстык жауаптылык жасына толган. 1) Тоқтаров кінәлі. ҚР Қылмыстық кодексінің бабына сәйкес, ол қылмысқа көмектесіші болып табылады.
2) Объективтік белгісі – қоғамға қауіптілігі (Шәкеевтің суық қаруды пайдалануы, С.-ның қайтыс болуы).
Объектілері – С.-ның өмірі, суық қару.
Субъектілері – Шәкеев, С., Тоқтаров.
Субъективті жағы - әрекет қабілеттілігі, есінің дұрыстығы.
№ 24 Өз бақшасынан ұрлықтың алдын алу үшін Хамраев электр тоғы өткізілген сыммен бақшаны қоршады жəне қауіпсіздік мақсатында "Өмірге қауіпті!Электр тоғы!" деген хабарламаларды іліп қойды.Жасөспірім В. Жəне О. түнде бақшаға түсті жəне нəтижесінде В. элетр тоғының əсерінен қайтыс болып кетті.Бұл жағдайда қажеттілік қорғану орын ала ма?
Жауабы: Оз бакшасынанурлыктын алдын алу ушiн Хамраев электр тогын откiзiлген сыммен бакшаны коршады жане кауiпсiздiк максатында «омiрге кауiптi электр тогын» деген хабарламаларды iлiп койды. Жасоспирим В жане О тунде бакшага тустi жане натижесiнде В электр тогынын асерiнен кайтыс болып кеттi.
1. Қажеттi қорғану жағдайында қол сұғушы адамға зиян келтiру, яғни қорғанушының немесе өзге бiр адамның жеке басын, тұрғын үйiн, меншiгiн, жер учаскесiн және басқа да құқықтарын, қоғамның немесе мемлекеттiң заңмен қорғалатын мүдделерiн қоғамдық қауiптi қол сұғушылықтан қол сұғушыға зиян келтiру жолымен қорғау кезiнде, егер бұл орайда қажеттi қорғану шегiнен асып кетушiлiкке жол берiлмеген болса, ол қылмыс болып табылмайды. 2. Барлық адамдардың кәсiби немесе өзге де арнаулы даярлығына және қызмет жағдайына қарамастан тең дәрежеде қажеттi қорғануға құқығы бар. Бұл құқық адамға қоғамға қауiптi қол сұғушылықтан құтылу басқа адамдардың немесе мемлекеттiк органдардың көмегiне жүгiну мүмкiндiгiне қарамастан тиесiлi болып табылады. 3. Нәтижесiнде қол сұғушыға анық шектен тыс, жағдай мәжбүр етпейтiн зиян келтiрiлетiн, қол сұғушылықтың сипаты мен қоғамдық қауiптiлiгi дәрежесiне қорғанудың көрiнеу сай келмеуi қажеттi қорғаныс шегiнен шығу деп танылады. Бұлайша шектен шығу тек қасақана зиян келтiрiлген жағдайларда ғана қылмыстық жауаптылыққа әкеп соқтырады. Адам өмiрiне қол сұғушыға не қаруды қолданумен немесе қолдануға әрекет етумен ұштасқан өзге де қол сұғушылыққа тойтарыс беру кезiнде адамға зиян келтiру қажеттi қорғаныс шегiнен шығу болып табылмайды.
№ 25. Учаскелік инспектор өз танысымен жеке əңгімесінде,жабдықтау бөлімінің бастығы Құсайынов 500 000 теңге сомасындағы ақшалай қаражатты ұрлағанын білді.Бұл жағдайда қылмыстық істі қозғауға негіз бар ма?Қылмыстық істі қозғаудың себептері мен негіздерін атап көрсетіңіз.Жасалған қылмыс туралы арыздар жəне хабарлауларды тексерудің тəртібі қандай?
Жауабы: ҚР Қылмыстық іс жүргізу кодексі бойынша қылмыстық істі қозғау үшін: 1) қылмыс оқиғасынын, яғни себебі мен негізін анықтау қажет. 2) қылмыс құрамының болуы керек (субъектісі, объектісі, субъективтік жағы, объективтік жағы).Қылмыстық iс қозғау тәртiбi: 1. себеп пен негiз болған кезде анықтаушы, анықтау органы, тергеу бөлiмiнiң бастығы, тергеушi, прокурор қылмыстық iс қозғау туралы қаулы шығарады.
2. Қаулыда: оның шығарылған уақыты мен орны, оны кiм жасағаны, iс қозғаудың себептерi мен негiздерi, ол кiмге қатысты немесе қандай факт бойынша қозғалып отырғаны, белгiлер бойынша iс қозғалып отырған қылмыстық заңның бабы, сондай-ақ iстiң бұдан былайғы бағыты көрсетiледi. Қылмыстық iс қозғау туралы қаулының көшiрмесi жиырма төрт сағаттың iшiнде прокурорға жiберiледi. Қабылданған шешiм туралы арыз берушiге және өзiне қатысты iс қозғалып отырған адамға оған қылмыстық iзге түсудiң басталуына байланысты құқықтар мен мiндеттердi түсiндiре отырып, хабарланады.
№ 26. Айыпталушы Оспанов пəтерін тінту кезінде 10 бейнемагнитофон, 50 кг май жəне 120 кг ет табылды.Барлық табылған тауарларды криминалды полиция қызметкері, өз шешімі бойынша сату үшін дүкенге тапсырды.Полиция қызметкері дұрыс істеді ма?
Жауабы: Жоқ дұрыс істемеді. Қазақстан Республикасының Қылмыстық іс жүргізу кодексінің 230-бабы бойынша тiнту - болған істі тергеу үшiн маңызы бар заттарды немесе құжаттарды табу және алу мақсатында жүргiзiледi. Біздің жағдайдағы мүлік ұрланған болуы мүмкін, өйткені оның мөлшері тым көп. Өкілетті орган осыған ұқсас заттардың ұрлануы туралы ақпаратты іздей бастайды. Белгілі бір уақыт ішінде мүліктің ұрланғандығы анықталса, заңды иегеріне қайтарылады. Табылмаса ол мүлік сот шешімімен тәркіленеді.Қазақстан Республикасының Қылмыстық-атқару кодексінің 61-бабы бойынша сотталушының тәркiленген мүлкiн уәкiлеттi мемлекеттiк органға беру Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес оған қойылатын барлық талаптар қанағаттандырылғаннан кейiн жүргiзiледi. Тәркiленген мүлiк есебiнен қанағаттандыруға жататын талаптар жөнiнде мемлекет оны сатудан немесе одан әрі пайдаланудан алынған қаражат шегiнде жауап бередi. Тәркiленген мүлiктi уәкiлеттi мемлекеттiк органға беру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi. Берілген жағдайда криминалды полиция қызметкері билiктi не қызметтiк өкiлеттiктi асыра пайдаланып кеткен. Ол ҚР Қылмыстық кодексінің 308-бабаымен жазаланады.
№ 27 Келесі талаптар бойынша соттылықты анықтаңыз:
Алимент талап ету
Қарызды талап ету
Жұмысқа қайта алу талабы
Тұрғын үй иемденуді бөлу талабы.
Жауабы: Осы талаптар бойынша соттылыкты аныктайды:
-алимент талап ету;
-карызды талап ету;
Тургын уйди иемденудi болу талабы;
Бұның барлығы бойынша соттылық Азаматтық процесс негізінде жүзеге асырылады.
№ 28. Қамалов жəне Бұрханов мас күйінде бір – бірімен төбелесіп қалды жəне нəтижесінде Бұрхановтың жаңа пальтосы жыртылып қалды.Келесі күні оның əйелі Қамаловтан пальтоның құнын өндіріп алу туралы талаппен сотқа шағымданды.Сот қандай шешім қабылдауы тиіс?
Жауабы: ҚР Қылмыстық кодексінің188-бабы бойынша абайсызда бөтен адамның мүлкін бүлдіргеннен кейін Қамалов пальтоның құнын өтеу қажет. Бірақ ҚР Қылмыстық іс-жүргізу кодексі бойынша арызды Бұрахановтың өзі жазу керек. Содан кейін ғана тергеу жүргізіледі. Тергеу кезінде қылмыстың оқиғасы ашылады, айыптаушындан, бар болған жағдайда куәгерден жауап алынады. Егер бұрын жауап алынған екi адамның көрсетпелерiнде елеулi қайшылықтар болса, тергеушi осы қайшылықтардың себебiн анықтау үшiн оларды беттестiредi. Ақырын да егер Қамаловтың кінәлілігі анықталса онда ол қажетті жазаны өтеу керек.
№ 29. 15 жасар Сəрсенов, тоғыз сынып бітіргеннен кейін, база директорына өзін жұмысқа қабылдауын сұрап өтініш берді.Директор Сəрсенов 16 жасқа толмады деп оның өтінішін қабылдамады.Директор шешімі дұрыс па?
Жауабы: Директор шешімі дұрыс. Себебі Еңбек кодексінің 4-інші тарауының 30-ыншы бабына сәйкес орта білім беру ұйымында негізгі орта, жалпы орта білім алған жағдайда, он бес жасқа толған азаматтар еңбек шартын ата-анасының біреуінің, қорғаншысының, қамқоршысының немесе асырап алушысының жазбаша келісімімен және еңбек шартына қол қоюымен ғана жасай алады.
№ 30 Фабрика қаладан 10 км қашықтықта орналасқан жерге көшінуе байланысты, фабрика қызметкерлері жаңа жұмыс орнына шығудан бас тартты.Фабрика əкімшілігі қызметкерлерін жақын уақытта олар жұмыстан шығарылуы туралы ескертті.Бұл дауда кімнің пікірі дұрыс?
Жауабы: Фабрика каладан 10 км. Кашыктыкта орн-кан жерге кошуiне байланысты, кызметкерлерi жана жумыс орнына шыгудан бас тартты ф-ка акiмшiлiк кызметкерлерiн жакын уакытта олар жумыстан шыгарылуы туралы ескерттi. Еңбек жағдайларының өзгеруi
1. Ұйымдарда өндiрiстiң өзгеруiне және жұмыс берушiдегi жұмыс көлемiнiң қысқаруына байланысты сол кәсiп (мамандық), бiлiктiлiк, қызмет бойынша жұмысты жалғастыру кезiнде еңбек жағдайларын өзгертуге жол берiледi. Еңбек жағдайларының өзгеруi туралы қызметкер бiр ай бұрын жазбаша хабардар етiлуге тиiс.
2. Еңбек жағдайлары өзгертiлген жағдайда жеке еңбек және ұжымдық шарттарына тиiсiнше толықтырулар мен өзгерiстер енгiзiледi. Егер қызметкер жаңа жағдайларда жұмысты жалғастыруға келiспесе, онымен жасалған жеке еңбек шарты осы Заңның 26-бабының 7) тармақшасына сәйкес бұзылады. Жеке енбек шартынын токтатылуы, бузылуы негiзiнде. Бул дауда фабрика кызметкерлерiнiн пiкiрi дурыс.(Енбек кодексiне сайкес)
№ 31 Ресторан бухгалтері директор бұйрығымен бухгалтериядан осы ғимаратта орналасқан жəне осы еңбекақымен ас бөлмесіне ауыстырылды. Бухгалтер ас бөлмесінде жұмыстан бас тартты, себебі ол мұндай ауыстыруға келісімін берген жоқ еді. Ресторан директорының ойынша бұл жұмыс ауыстыру емес жұмыс орнын ауыстыру,сондықтан қызметкердің келісімі қажет емес.Бұл дауда кімніңпікірі дұрыс?
Жауабы: Ресторан бухгалтерi директор буйрыгымен бухгалтериядан осы гимаратта орналаскан жане осы жалакымен ас болмесiне ауыстырылды.Бухгалтер ас болмесiнде жумыстан бас тартты, себебi ол мундай ауыстыруга келiспедi. Ресторан директорынын ойынша, бул жумыс ауыстыру емес, жумыс орнын ауыстыру,сондыктан кызметкердiн келiсiмi кажет Бiр ұйымда басқа жұмысқа, не ұйыммен бiрге басқа жерге ауыстыруға, осы Заңда көзделген жағдайларды қоспағанда, жеке еңбек шартына тиiстi өзгерiстер енгiзiле отырып, қызметкердiң жазбаша келiсiмiмен ғана жол берiледi.
18-бап. Қызметкердi басқа жұмыс орнына ауыстыру
Қызметкердi сол ұйымдағы басқа жұмыс орнына, сол жердегi басқа құрылымдық бөлiмшеге ауыстырған ретте, жеке еңбек шартында келiсiлген мамандық, бiлiктiлiк немесе қызмет шегiнде басқа механизмдегi немесе агрегаттағы жұмысты тапсыруға, егер бұл жеке еңбек шартының талаптарын өзгертуге әкеп соқпаса, қызметкердiң келiсiмi талап етiлмейдi.
Жұмыс берушi қызметкердi оның денсаулық жағдайы жарамайтын басқа жұмысқа ауыстыруға құқылы емес..
Бул дауда ресторан директорының пiкiрi дурыс, себебi жумыска турганда жумыстын аткарылатын орны енбек шартында корсетiледi (28 б.,1(3)). Ал енбек шартында бухгалтер жумысынын аткарылатын орнын ауыстыру туралы корсетилмеген жане ресторан тарапына бул енбек шартынын жасалу талаптарын бузу болып табылады.
№ 32. Асанов 28 қазан күні оны 5 қарашадан бастап өз еркі бойынша жұмыстан шығарылуы туралы өтініш берді. Бірақ әкімшілік оны жұмыстан шығару туралы бұйрықты 12 қарашадан шығарды. Әкімшіліктің әрекеттері заңға сай ма?
Жауабы: Әкімшіліктің әркеттері заңға сай, себебі,Қазақстан Республикасының 2007 жылғы 15 мамырдағы Еңбек кодексінің 57-бабы, қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу:
1. Осы баптың 4-тармағында көзделген жағдайларды қоспағанда, қызметкер жұмыс берушіге кемінде бір ай бұрын жазбаша ескерте отырып, еңбек шартын өзінің бастамасы бойынша бұзуға құқылы.
2. Еңбек шарты қызметкер мен жұмыс берушінің арасындағы келісім бойынша осы баптың 1-тармағында көзделген ескерту мерзімі аяқталғанға дейін бұзылуы мүмкін. Яғни, әкімшіліктің 28 қарашаға дейін бұйрықты шығаруға құқығы бар.
№ 33 Бухгалтер Əлімжановаға жұмысқа кешігіп келгені үшін 1 сəуір күні сөгіс шығарылды.28 тамыз күні ол жұмысқа тағы да кешікті. Əкімшілік 5 қыркүйек күні Əлімжанованы еңбек тəртібін бұзғаны үшін жұмыстан шығарды. Əлімжанова бұл бұйрықпен келіспей сотқа жүгінді.Сот қандай шешім қабылдауы тиіс?
Жауабы: Акiмжанова сотка жугiндi: Бул жерде акiмшiлiк бухгалтер Акiмжанованы жумыстан шыгаруына негiз жок. Акiмшiлiк Акiмжановага 1 сауiр кунi согiс жариялады. 28 тамыз кунi катан согiс жариялауы тиiс едi. Егер Акiмжановага енбек тартiбiн 3 рет бузганда гана акiмшiлiк енбек шартын жумыс берушiнiн бастамасы бойынша бузу турiндегi тартiптiк жаза клодануга кукыгы бар. Сот Акiмжанованын отiнiшiн канагаттандыруы керек.
№ 34 Программист Серкебаеваны 4 айдан көп ауырғанына байланысты əкімшілік жұмыстан шығарды.Жұмыстан шығарылу кəсіподақпен келісілген жоқ жəне Серкебаеваның орнына жаңа қызметкер алынған жоқ, оның міндеттері басқа программисттер арасында бөлінді. Серкебаеваны жұмыстан шығару заңды ма?
Жауабы: Програмиист Серкебаеванын жумыстан шыгарылуы дурыс, занды. Себебi, енбек кодексiнiн 54 бабынын 1 тармагынын 17 тармакшасында козделген жагдайда: «Кызметкер КР-нын Укiметi бекiтетiн» енбекке кабiлетсiздiктiн анагурлым узак мерзiм белгiнiн аурулар тiзбесiне енг-н жагдайларда коспаганда кызметкер енбекке уакытша кабiлетсiздiгi салдарынан катарынан 2 айдан астам уакыт шыкпаган жагдайда жумыстан босату орын алады. Кызметкермен енбек шарты жумыс берушiнiн бастамасы бойынша бузылуы мумкин.
№ 35. Азамат Есенов үлкен мөлшерде заңсыз ағаштарды шауып тастады. Бұл құқық бұзушылық үшін қандай жауапкершілік белгіленген?
Жауабы: Қылмыстық кодекстің «Ағаштар мен бұталарды заңсыз шабу» деген 291-бабы бойынша шығын көлеміне байланысты айыппұл төленеді. Қылмыстық кодекстің «Ұрлық» деген 175-бабы бойынша-6, Қылмыстық кодекстің «Сеніп тапсырылған бөтен мүлікті иеленіп алу немесе ысырап ету» деген 176-бабы бойынша
25) қоршаған ортаға келтiрiлетiн залал - табиғи
ресурстардың жұтаңдауы мен сарқылуын немесе тiрi
организмдердiң қырылуын туындатып немесе туындататындай етiп қоршаған
ортаны ластау немесе табиғи ресурстарды белгiленген нормативтерден артық
алу;
№ 36 Жер заңымен жер учаскесін мемлекеттік жəне қоғамдық қажеттіліктерге мəжбүрлеп алу белгіленген. Мемлекеттік жəне қоғамдық қажеттіліктер деген не?
Жауабы: Жер заны мен жер учаскесiн мем-к когамдык кажеттiлiктерге мажбурлеп иелiктен шыгару кезiнде ерекше жагдайлар:
Халыкаралык мiндеттемелер;
Корганыс кажетiне, ерекше коргалатын табиги аумактарга, сауыктыру, рекриациялык жане тарихи-мадени максат-на арнап жер беру жане арн. Ак-к аймактын курылуы мен олардын жумыс iстеу.
Пайдалы казба, кен орындарынын табылуы жане оларды казу.
Электр тарату желiнiн, байланыс желiлерiн магистральдi кубырлар, ендi мекемелер-н ортак пайдаланудагы инженерлiк коммуникациялык желiнiн салу, сондай-ак мемл-ке бар баска да объектiлердi салу;
Кулау каупi бар авариялык жане ескерген тургын уйлердi бузу.
Осы бапта белгiленген ерекше жан тiзбесiне жататын курылыс объектiлерiнiн болiгiнде елдi – мекен-н бас жоспарларын орындау, Сондай-ак мем-к жане ондiрiлiс багдарлама да козделген объектiлердi,камтамасыз ететiн инветициялык жобаларды салу жане когамнын манызы бар максаттарга кол жеткiзу болып табылады.
