Мұнай өңдеуші зауыттардың негізгі нысандары.

Кіріспе

 

Мұнайгазөңдеу өнеркәсіптерінің екіншілік процестерді едәуір ауқымды енгізуменен технологиялар мен жабдықтарды жетілдіруменен мұнай мен газды қолдану тиімділігі ұдайы өсуде. Өндірілуші өнім сапасының артуы және өндірістің техникалық деңгейінің өсуі халық шаруашылығына үлкен экономикалық әсер береді.

Кез келген мұнайөңдеу зауыттарында, жақын орналасып отырған тұтынушыларға қажетті мұнай өнімдері номенклатурасының барлығын өндіріске бермейді. Бұл, қазіргі таңдағы қондырғылар мен өндірістер үлкен өнімділікпен жобаланатындығыменен байланысты болып отыр, себебі дәл осы жағдайда ғана олар экономикалық тиімді. Жетіспейтін мұнайөнімдері әдетте басқа аумақтарда орналасқан МӨЗ-нан алып келінеді.

Мұнайөңдеу зауыттары (МӨЗ) келесі бес типте болады:

1) Мұнайды терең өңдемейтін жанармайлық;

2) Мұнайды терең өңдеудегі жанармайлық;

3) Мұнайды терең өңдеудегі және мұнайхимиялық өнім өндіруші жанармайлы-мұнайхимиялық;

4) Жанармайлы-жағармайлық;

5) Энергомұнайхимиялық

Алғашқы екі типтегі зауыттарда негізінен түрлі жанармайлар түрі өндіріледі. Мұнайды терең өңдемеу барысында өндірілетін мөлдір мұнай өнімінің көлемі 35%-дан аспайды, ал қалған бөлігі отындық мазут. Мұнайды терең өңдеу барысында бұл қатынас керісінше. Бұл көрсеткішке каталитикалық крекингтеу, кокстеу, гидрокрекинг және т.б. екіншілік мұнайөңдеу әдістерін қолдануменен қол жеткізуге болады.

Жанармайлы-мұнайхимиялық типтегі зауыттарда тек жанармай өндіріп қоймай, сонымен қатар мұнайхимиялық өнімдер де өндіріледі.

Жанар-жағармайлық типтегі зауыттарда жанармайларменен қатар кең көлемде жағармай ассортименттерін, парафиндер, битум және басқа да өнімдер өндіріледі.

Энергомұнайхимиялық типтегі зауыттар үлкен қуаттағы жылуэнергетикалық орталықтар маңында немесе жақын салынады. Мұндай зауыттарда мұнайды фракцияларға бөлу процесінде, онан бензиндік, керосиндік және дизельдік жанармай фракциялары алынады да, қалдық мазут ЖЭО-да отын ретінде қолданылады. Мұнайдан алынған мөлдір мұнай өнімдерін мұнайхимиялық өндіріс үшіншикізат ретінде қолданады.

Толық технологиялық циклдағы (аяқталған) газмұнайөңдеу зауыттарында (ГӨЗ) келесі негізгі бес технологиялық процесті қолданады:

1) Газды қабылдау, өлшеу және өңдеуге дайындау (тазарту, құрғату және т.б.);

2) Газды өңдеуге қажетті қысымға дейін компрессорлау;

3) Газды бензинсіздендіру, яғни онан тұрақсыз бензинді бөліп алу;

4) Тұрақсыз бензиндік дистилятты газдық бензинге және жеке техникалық таза көмірсутекке (пропан, бутан, пентан және гексанға) бөлу;

5) Зауыттың сұйық өнімдерін сақтау және жөнелту.

Газөңдеу өндірістері тек газөңдеу зауыттары түрінде ұйымдастырылып қоймай, сонымен қатар мұнайгазөңдеу басқармасының (МГӨБ) немесе мұнайөңдеу зауыттарының (МӨЗ) құралдарында газбензинсіздендіруші қондырғы түрінде ұйымдастырылуы мүмкін. Бұл алғаш шикізат көлемі шектеулі болғанда ғана мүмкін болады.

 

 

Мұнай өңдеу

Мұнай өңдеуші зауыттардың негізгі нысандары.

Соңғы уақытта мұнайөңдеу өнеркәсіптерінде ЛК-6у қиыстырылған қондырғылар кеңінен қолданыс тауып отыр. ЛК-6у кешені электротұзсыздандыру, қуаты жағынан 6 млн. тонна болатын мұнайды алғаш өңдеу, бензиндік фракцияны алдын ала тазалау және реформингтеу, дизельдік жанармайды гидротазалау, керосиндік дистилятты гидротазалау, газофракциялау блоктарынан тұрады. Мұндай кешендерде іс жүзінде кез келген мұнайдан жоғары сапалы тауарлық мұнай өнімдерін алуға болады.

Қиыстырылған кешенді ЛК-6у қондырғысының құрамына кіретін, жеке блоктардың (секциялардың) өзара байланыстылығы 1.1-суретте көрсетілген. Қондырғының әрбір секциясы іс-жүзінде өз алдына жеке жұмыс істейтін қондырғы болып саналады. Бұл секциялар өзара жалпы кешенді қондырғы құрамында бола отырып, өзара «қатаң схема» бойынша (секциядан секцияға) немесе аралық тауарлық каратер арқылы жұмыс істейді. «Қатаң схема» бойынша жұмысы кезінде бақылау-өлшеу приборларын және автоматтандыру жүйесін едәуір мұқият реттестіру қажет.