Дәріс № 5 Қазақстан Республикасында жер реформасының дамуы.

Жер реформасы жүру барысында жер қатынастары өзгеріп, жетілуде жаңа заң, нормативтік хаттамаларды қабылдау кең орын алуда. Мысалы, «Меншік туралы», «Жер реформасы туралы», «Жер кодексі», «Шаруа қожалықтары» зандары қабылданып, өзгеріп жатыр.

Кадастр мәліметтері, бірінші кезекте жерді тіркеу мәліметтері мемлекетпен тек қана жер қорын басқаруды, әрі қарай дамыту мүддесінде емес, сонымен қатар жерге ресми мемлекеттік меншікті жүзеге асыру, қорғау мақсатында, сондай-ақ,жер пайдаланушылар, иеленушілердің құқықтарын қорғауда қолданады.

Сондықтан, жер кадастры мәліметтерінің экономикалықпен қатар құқықтық та манызы зор. Сонымен қатар, жалпы экономикалық өсу аясында қала және ауыл тұрғындарының тұрмыс денгейіндегі алшақтық күшейе түсуде, табыстардың өңірлік айырмашылықтары да елеулі. Ауылдық жерде ел халқының 43 % -ы тұрады, ресми статистика деректеріне қарағанда, олардың үштен бірінің табысы ең төменгі өмір сүру денгейінен төмен. Агроазық-түлік секторының даму ерекшеліктері мен ауыл шаруашылығы қызметінен түсетін табыстардың өсуін ескере отырып, ауыл халқының қазіргі шамадан тыс көптігі халықтың тұрмыс деңгейінің өсуіне тұсау болатын себептердің бірі болып табылады және елдің тұрақты дамуын жоспарлаған кезде күрделі проблемаға айналады.

Ауылды елді мекеннің көпшілік бөлігі ауыз сумен қамтамасыз етілуде

қиындықтарды бастан кешіріп отыр. Ауылдық жерде ауыз су проблемасы екі

негізгі себептен туындайды: сумен қамтамасыз ету жүйесінің бұзылуымен және жер бетіндегі әрі жерасты суларының ластануының жоғары деңгейімен.

Сапалы ауыз сумен қамтамасыз ету саласындағы проблемалармен қатар,

ауылдық өңірлердің экономикасын көтеру үшін автомобиль қатынасын, жолдар мен жол бойындағы инфрақұрылымдарды дамытудың шешуші манызы бар.

Дәріс № 6 Жер реформасын реттеу бойынша экономикалық механизмдерді дамыту: жерді бағалау, жер салығы, жалгерлік төлем ақы, жер нарығы, несиелеу.

Қазақстан Республикасының Президентінің 1993 жылдың 10 желтоқсанындағы Жарлығына сәйкес жер үшін төлемдер жер телімінің сулы, сапасы мен орналасуына қарай жал төлемдері немесе салық күйінде алынады.іаықтар төленетін төлемдер ()ындаудан түсетін ұтыс көлемі Заңда ауыл шаруашылығына қолдануға алынған жерлерлер мақсатты қолданылмаған жағдайда иесіне тартып алуға құқық береді, ол ауылшаруашылық жерлерінің көлемі мен сапасын сақтауға бағытталған іс-шара. Ауылшаруашылық өндірісті жоғалтудан түскен қаражаттар жаңа жерлерді игеру үшін, топырақ құнарлығын арттыру үшін, жер кадастры мен жер мониторингін жүргізу үшін қолданылады.

Қазақстан Республикасының Президентінің 1993 жылдың 15 мамырындағы Жарлығына сәйкес «Бюджетке салық және өзгеде міндетті төлемдер» Заңы күшіне енді, оған сәйкес салық салынатын жерлер: ауыл шаруашылығына арналған жерлер, тұрғылықты жерлер, өндіріс, транспорт, байланыс, қорғаныс, емдік, рекреациялық, ормандық және сулы жерлер жатады. Салық төлеуші ретінде жер телімін қолдану мен иеленуіне орай заңды не жеке тұлға табылады. Жер салығының мөлшері жердің орналасуына, сапасына және сумен қамтамасыз етілуіне орай анықталады және жер қолданушының шаруашылық әрекетінің нәтижесіне байланысты емес, нақты бекітілген мөлшерлемесі болады. Төлем жердің әр бірлігіне жыл сайын төленіп отырады.

1998 жылдың14 шілде айында «Қазақстан Республикасының жер қатынастарын реттейтін заңдардың күштерін жоюына және толықтырулар енгізу» Заңы өз күшіне енді. Оған сәйкес жер қатынастарын реттеуде жал төлемі баса назарға алынады.

Ауылшаруашылығына арналған жер салығының мөлшерлемесі бонитет баллымен өлшенетін 1 гектар жер сапасына байланысты. Жер теліміне мөлшерлемесі бонитет балымен өлшенгенде жүз балдық өлшемде 0,48 ден 200 теңге аралығында (кесте. 8.1). Жартылай шөл, шөлейт, тау жотасындағы шөл аймағындағы қоңыр түсті, сұр, ақшыл-сұр, ақшыл, таулы аймақтың топырағының мөлшерлемесі 0,48 ден 50 теңгеге дейін болады. (кесте 8.2). Салық мөлшерлемесі 2001 жылдың мәліметтері негізінде.

Қара топырақ,, қарапайым және оңтүстіктік қара-қоңыр және қоңыр таулы аймақтың сұр қоңыр жерлердің салық ставкасы бонитет балына сәйкес есептелінеді:

Кесте. 8.1

 

Бонитет балы	Салық мөлшері (теңге)	Бонитет балы	Салық мөлшері (теңге)
1,0	0,48 0,67 0,87 1,06 1,25 1,45 1,68 1,93 2,16 2,41		43,42 44.49 45.55 46,65 47,71 48,77 49,83 50,95 52,01 53,07
1 1	2,89 3,09 3,28 3,47 3,67 3.86 4,09		57,90 60,63 63,26 65,95 68,61 71,31 73,96 76,66
	4,57 4,82		79,32 82,02
24.	5,31 5,79 6,27 6,75 7,24 7,72 8,20 8,68 9,17 9,65		86,85 89,55 92,19 94,89 97,56 100,26 102,91 105,61 108,27 1 10,97
	14,47 15,54 16,59 18,08 18,76 19,82 20,88 22,00 23,06 24,12		115,80 119,02 122,21 125,45 128,67 131,86 135,10 138,32 141,51 144,75
	28,95 30,01		149,57 154,40
	31,07		159,22
	32,17		164,05
	33,23		168,87
	34,29		173,70
	35,36		178,52
	36,48		183,35
	37,54		188,17
	38,60		193,00
		100 жоғары	202,65

 

Жартылай шөл, шөлейт, тау жотасындағы шөл аймағындағы қоңыр түсті, сұр, ақшыл-сұр, ақшыл, таулы аймақтың топырағының мөлшерлемесі бонитет балы бойынша төмендегідей.

 

Бонитет балы	Салық мөлшері (теңге)	Бонитет балы	Салық мөлшері (теңге)
	0,48 0,54 0,58 0,62 0,67 0,73 0,77 0,81 0,87 0,96		19,78 20,26 20,75 21,23 21,71 22,19 22,68 23,16 23,64 24,12
	1,45 1,83 2,22 2,55 2,93 3,32 3,71 4,05		24,61 25,28 25,82 26,44 27,02 27,64 28,22 28,85
	4,44 4,82		29,49 30,07
	5,31 5,79 6,27 6,75 7,24 7,72 8,20 8,68 9,17 9,65		30,69 31,27 31,88 32,46 33,09 33,68 34,31 34,93 35,51 36,15
	10,13 10,61 11,09		36,71 37,34 37,92
	11,58 12.06 12,54 13,03 13,51 13,99 14,47		38,56 39,18 39,76 40,38 40,95 41,59 42,17
	14,96 15,44 15,92 16,40 16,89 17,37 17,85 18,33 18,82 19,30		42,18 43,39 44,00 44,62 45,20 45,84 46,38 47,03 47,61 48,25
		100 жоғары	50,18

 

Жеке тұлғаларға жеке тұрғын үй салу, бағбандық пен жеке шаруашылық жүргізу телімдеріне салық мөлшері төмендегідей есептеледі:

0.50 га көлеміндегі жер үшін - 0.01 га үшін 20 теңге;

0.5 га көлемнен асатын жер үшін- 0.01 га.үшін10 теңге

Тұрғылықты жерлердің салық мөлшері бір шаршы метр жер есебінен:

 

Кесте 8.3

 

Тұрғылықты жер	Тұрғылықты жерлерге салынатын салық, тұрғын үй мен ондағы салымдар есепке алынбайды (теңге)	Тұрғын үй мен ондағы салымдардың салық мөлшерлемесі (теңге)
қалалар: Алматы Астана Ақтау Ақтөбе Атырау Тараз Қарағанды Қызылорда Көкшетау Қостанай Павлодар Петропавл Орал	28,95 19,30 9,65 6,75 8,20 9,17 9,65 8,68 5,79. 6,27 9,65 5,79 5,79	0,96 0,96 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0,58 0.58 0,58
Өскемен Шымкент Алматы. обл Облыс. Маңызы бар қалалар Аудандық маңызы бар қалалар Ақмола обласы: Облыс. Маңызы бар қалалар Аудандық маңызы бар қалалар Облыс. Маңызы бар өзге қалалар   Аудандық маңызы бар өзге қалалар   Кенттер Ауылдар	9,65 9,17     .6,75   5,79   5,79   5,02     0,96 0,48	0,58 0,58     0,39   0,39   0,39   0,39 0,39     0,19     0,13 0,09

 

Үй маңындағы жерлерге тұрғылықты жердегі тұрғын үйді күтуге және өмір сүруге арналмаған жер телімдері мен ондағы салынған құрылымдар.

Үй маңындағы жерлер келесідей салық мөлшерлемесі негізінде салық есептеледі:

1) Астаны, Алматы және облыстық маңызы бар қалаларда:

1000 шаршы метр жер телімі үшін - 1 шаршы метр үшін 0,20

теңге;

1000 шаршы метрден асатын жер үшін -1 шаршы метр үшін 6,00 теңге.

Өкілетті органдардың шешімі бойынша 1000 шаршы метрден асатын жер телімдеріне салық 6 теңгеден 0,2 теңгеге дейін төмендетілуі мүмкін;

2) өзге тұрғылықты жерлер үшін:

5000 шаршы метр жердің үшін әр шаршы метр үшін - 0,20 теңге;

5000 шаршы метрден асатын жер телімдердің әр шаршы метрі үшін 1,00 теңге.

Өкілетті органдардың шешімі бойынша 5000 шаршы метрден асатын жер телімдеріне салық 1 теңгеден 0,2 теңгеге дейін төмендетілуі мүмкін

Тұрғылықты жерден мың жерде орналасқан өндірістік жер үшін салық мөлшері бонитет балы бойынша төмендегідей есептеледі.

Кесте 8 4

Бонитет балы	Салық мөлшерлемесі (теңге)	Бонитет балы	Салық мөлшерлемесі (теңге) (теңге)
	48,25
	91,67		2634,45
	135,10		2690,23
	178,52		2745,95
	221,95		2801,72
	265,37		2857,46
	308,80		2913,24
	352,22		2968,96
	395,65		3024,73
	439,07		3080,47
	482,50		1136,25
	530,75		3188,36
	592,41		3247,75
	654,08		3325,49
	715,68'		3364,61
	777,35		3423,05
	839,01		3489,25
	900,67		3539,95
	962,29		3598,39
	1023,96		3656,81
	1084,66		3715,25
	1138,70		3769,29
	1189,07		3829,64
	1239,35		3890,53
	1287,73		3951,67
	1340,29		4012,79
	1390,66		4073,88
	1441,07		4135,02
	1491,45		4196,15
	1541,88		4257,23
	1592,25		4319,34
	1646,29		4371,45
	1693,03		4432,57
	1740,76		4493,66
	1788,47		4554,80
	1836,20		4615,92
	1883,87		4677,01
	1931,58		4738,15
	1979,31		4799.27
	2027,02		4860,36
	2074,75		4921,50
	2126,86		4975,54
	2178,19		5054,48
	2228,61		5134,32
	2278,98		5214,22
	2329,41		5294,09
	2379,79		5373,99
	2340,22		5453,83
	2480,57		5533,73
	2531,00		5613,59
	2582,34		5693,50
		100 жоғары	5790,00

 

2. Қорғаныс мақсатындағы жерлер, өзге тұлғаның уақытша қолдануына берілген жерлерінен басқасы Қазақстан Республикасының Заңнамаларына сәйкес салық мөлшеріне сай төленеді. Кесте

3. Қорғаныс үшін берілген алайда қолданылмайтын, өзге тұлғаға қолдануға берілген жерлер 1,2 кестеде көрсетілген салық мөлшерімен есептеледі.

4. Темір жол көлігінің жерлерінің бойында орналасқан ормандар 1,2 кестеде көрсетілген салық мөлшерімен өлшенеді.