Жабдықтар бөлек бөлшектерден тұрады, өз ара керіліспен немесе саңылаумен қосылған. Саңылаумен бөлшектер қосылыс кезінде бір қатыстан басқаға жылжуға мүмкіншілігі болады. Керілісті бөлшектерді қосылыстар өз ара ауысу жылжуын мүмкіндігін шығарады.. Керіліспен ішкі мойынтірек құрсамалары бар біліктер, біліктер муфталармен және т.б. қосылады. Керілісті қосылыстар бөлшектерді кейде ыстықтай жүргізіледі (ыстықтай отырғызу), немесе қалыптаумен бір бөлшекті басқа бөлшекке (баспақты отырғызу). Кездесетiн бет жақтары жабдық жұмыс барысында бөлшек беттерінің өлшемдерін өзгеріске алып келетiнң тоздырады. Осылай, ұнтақтағыштың цапфасы, диаметрде азаяды, мойынтiрек iшпек диаметрде үлкеедi, тiстi iлiнiсте саңылау тiстi дөңгелектердiң тістерін тозудың нәтижесiнде үлкеедi. Сонымен қатар бөлшектердің беттері жылжымайтын бөлшектері тозады (баспақты немесе ыстықтай). Бөлшектердің өлшемдерінің өзгеруі машинаның жүрісі нашарлайды және одан әрі қарқынды тозудан астам болады. Жабдықтың техникалық пайдалану ережесін қадағалау кезінде және орындалуда үйкелетiн түйiндерiнiң дер кезiнде майлауға, шектік ұзақ уақыт арқылы жете баяу болады. Мұндау тозу табиғи деп аталады.
Тозған бөлшектерді ауыстыру үшін жабдықтарды тоқтатып, көптеген қосалқы бөлшектерді дайындауды немесе ауыстыратын жабдықтарды жасауды және үлкен көлемді жөндеу жұмыстарын жүргізуді қажет етеді.
Технологиялық процестердің қарқындауына байланысты, жабдықтардың өнімділігі мен өлшемдерінің өсуі олардың қолдану жағдайын төмендетеді. Ал ол жабдықтарға көрсетілетін техникалық жұмыс пен жөндеуге кететін шығын жөндеушілер санын арттыруға әкеліп соғады.
Сондықтан, қосалқы бөлшектерге және жөндеуге кететін шығын шамасын қысқартумен, жабдықтардың сенімділігін арттырудағы маңыздысы олардың құрылысын дұрыс таңдау, жасау технологиясын жақсарту, материал мен бөлшектерді қалпына келтіру әдістерін дұрыс таңдау. Сондықтан, жабдық-тардың жұмыс бөлшектеріне әсер ететін үйкеліс пен тозудың пайда болу жағдайларын талдай отырып, олардың әсерін бәсеңдету әдістерін қарасстыру қажет.
Машиналар мен механизмдердің бөлшектерінің салыстырмалы қозғалы-сындағы кинематикалық белгісіне қарай үйкелістің екі түрі байқалады, олар сырғанамалы және тербелмелі үйкелістер. Түр өзгертетін денелердің салыстыр-малы қозғалысы, олардың жанасу алаңшалары арқылы жүреді. Сондықган, жанасу алаңшаларында әртүрлі физикалық және механикалық құбылыстар болады. Олар, дене бөліктерінде серіппелі және иілімді түр өзгерту, молекулалық жабысу, газдың жіңішке қабатқа адсорбциясы, коллоидты бөлшектердің дисперсиясы т.б.
Жанасу беттеріндегі құбылыстардың сандық және сапалық күйі, олардың арасындағы сұйық немесе газ қабатының, яғни майлайтын заттың болуына байланысты. Майлайтын заттың болуына немесе болмауына қарай және үйкеліс беттерінің сипатына қарай, үйкелістің мынандай түрлері бар:
- екі жанасу беттерінің арасында сұйық немесе газ түріндегі қоспалардың
болмаған жағдайындағы құрғақ үйкеліс;
- екі үйкелетін беттердің қалындығы 0,1 мкм шамасындағы май қабатымен бөлінген жағдайында шектес үйкеліс;
- май қабаты үйкелетін беттердің кедір бұдырын толық жаппаған, яғни
жанасу екі беттің кедір бұдырлары арқылы болған жағдайдағы жартылай құрғақ
үйкеліс; Екі жанасу беттерінің сенімділігін арттыру үшін, жоғарыда аталған үйкелістің ең қолайлы жағдайын қамтамасыз ету қажет.
ЖЕЖ- (жоспарлы-ескертпе жұмытар) жүйелері жұмыстардың келесi түрлерін қосады: (ТК) техникалық күтiмдер, (А) ағымды, (ЖТ) жөндеуді тексеру, (КЖ) күрделi жөндеулер. Жүйе негiзiн ЖЕЖ техникалық күтiм, жөндеуді тексеру және ағымды жөндеуді құрайды.
Техникалық күтiм және жөндеу тексерулерi бөлшектердi мезгiлсiз тозуды ескерту үшiн орындайды және машинның түйiндерiн, анықтау және ақауларды жою үшін жүргізіледі.
Техникалық күтімдер эксплатациялық персоналмен орындалады: машинаны шаңнан және ластанудан тазалау бойынша операциялар; машинаны мұқият байқау және зақымданудың жоқтығының тексеру немесе ақаулықтарын; ұсақ ақауларды жою; бекiту бөлшектерiнiң күйiн және кiлтектi қосылыстарын тексеру; iшпектердiң үйкелетiн бет жақтарының ысытылуын тексеру; тығыздауларды майлау құрылғыларды, май өткiзетiндердiң жұмысын тексеру, салқындату жүйесiн және бақылау аспаптарын тексеру; электр жабдығының дұрыстығын тексеру; керiлiсті текстроптық берілістерін тексеру; жалғағыш муфталарды тексеру, күйін және қорғаушы қоршау кемшiлiктердi жою; тәсiлдiң журналына (қолмен майлау кезінде) машиналарды маймен толтыруға, журналға қабылдау және ақауларды өткiзу жазбалар, жататын жоюлар кезектi жөндеу кезінде.
Жөндеуге тексерістер қысқа мерзiмдi тоқтауларында тәулiк сайын (0,5-1,5 сағ.) жабдықтың істен шығуына және ұсақ ақаулықтарды жоюды ескередi. Мұндай ақаулықтарды жоюға жатады: диірменнің футеровкасының болттық бекітпесін тарту, торцалы қақпақтарды, диірменнің тәжді тістерін, шиыршықтарын, редукторларды, пошипниктердің корпустарын, сонымен бірге жіктеуіштің шиыршығын жеке тозған футерлеуін және текстропты белдіктерін ауыстыру.
Байыту фабрикалары үшін қатты қайта өңделетін және абразивті кендерді мерзімділіктің төменгі мағынасы қабылданады және керісінше жұмсақ абразивті емес кендерді қайта өңдеу кезінде – жоғарғы.
Жөндеудің ұзақтығы нормативтің шақтамада жөндеу жұмыстарының жоспарланатын көлемінен байланысты қабылданады.
