Тэма 12. Выбар шляхоў грамадскага развіцця ў Расіі і Беларусі. Нацыянальна-дзяржаўнае будаўніцтва ў Беларусі

1. Лютаўская рэвалюцыя 1917 г. у Беларусі.

2. Кастрычніцкая рэвалюцыя (Кастрычніцкі пераварот) і ўсталяванне Савецкай улады ў Беларусі. Барацьба з германскімі і польскімі інтэрвентамі.

3. Усебеларускі нацыянальны з'езд (снежань 1917 г.). Стварэнне Беларускай Народнай Рэспублікі і яе лёс.

4. Стварэнне беларускай савецкай дзяржаўнасці. Роля і месца БССР у складзе СССР.

Пытанні да дыскусіі:

1. Чаму была ўтворана ЛiтБелССР?

2. У чым вы бачыце палiтычныя пралікі дзеячаў БНР?

Тэма рэфератыўнага паведамлення:

1. Гiстарычныя асобы: З. Жылуновiч, А. Мяснiкоў, А. Чарвякоў.

Літаратура: [].

З 23 па 27 лютага ў Петраградзе ў выніку масавых выступленняў працоўных, якія перараслі ва ўсеагульную стачку, да якой далучыліся салдаты Петраградскага гарнізона, імератар Мікалай ІІ адрокся ад трона. 27 лютага ў Петраградзе быў створаны Савет рабочых і салдацкіх дэпутатаў, а 2 сакавіка з прадстаўнікоў Думы быў створаны Часовы ўрад. У краіне склалася сітуацыя “двоеўладдзя”. Аднак на Беларусі сітуацыя была яшчэ больш заблытанай. Раскрываючы першае пытанне, студэнтам неабходна вызначыць асноўныя нікірункі дзеянняў Часовага Ураду і саветаў, а таксама падкрэсліць значэнне Лютаўскай рэвалюцыі.

У пачатку сакавіка ў губернскіх цэнтрах і галоўных беларускіх гарадах былі створаны Саветы рабочых і салдацкіх дэпутатаў. Уплывовым палітычным цэнтрам на Беларусі была Стаўка галоўнакамандуючага ў Магілёве. Бальшавікі былі малавядомы, але вельмі актыўна набывалі папулярнасць.

Актыўна прагрэсіравалі нацыянальныя беларускія партыі, якія прэтэндавалі на роль палітычнага цэнтра. 25.03.1917 г. па ініцыятыве БСГ адбыўся I з’езд беларускіх нацыянальных арганізацый. 8-10.07.1917 г. у Мінску адбыўся II з’езд, які стварыў – Цэнтральную раду беларускіх арганізацый. Яна ў кастрычніку 1917 года была пераўтворана ў Вялікую беларускую раду.

Краіна знаходзілася ў стане глыбокага крызісу, які пагаршаўся ўдзелам Расіі ў Першай сусветнай вайне. Перад Часовым урадам стаяла цяжкая задача па вываду краіны з крызісу, але рэальных крокаў яно не зрабіла. Гэта прывяло да росту недаверу да Часовага ўраду і вылілася ў Кастрычніцкую рэвалюцыю. Студэнтам варта пазнаёміцца з палітыкай Часовага ўраду, трыма палітычнымі крызісамі Часовага ўрада, заканчэннем двоеўладдзя, ростам уплыву бальшавікоў, Карнілаўскім мецяжом.

У ноч з 25 на 26 кастрычніка 1917 года ў Петраградзе бальшавікі здзейснілі паспяховае ўзброеннае паўстанне супраць Часовага ўрада. Гэтая падзея ўвайшла ў гісторыю як Кастрычніцкая рэвалюцыя. Але ў апошні час у Расіі яе называюць кастрычніцкім пераваротам. Студэнтам трэба вызнацыць прычыны рэвалюцыі, якія падзеі адбываліся ў Петраградзе і асаблівасці ўстанаўлення савецкай улады на Беларусі, якія сацыяльна-эканамічныя пераўтварэнні адбыліся пасля Кастрычніцкай рэвалюцыі 1917 г.

Разглядаючы трэцяя і чацвёртае пытанні студэнтам неабходна асвятлiць асноўныя пазiцыi розных плыняў нацыянальнага руху па пытанні самавызначэння. Звярнуць увагу на ўтварэнне ў кастрычнiку 1917 г. ВБР (каардынацыйнага цэнтра беларускага нацыянальна-вызваленчага руху), асаблiвасцi палiтычнай праграмы. 5–18 снежня 1917г. быў скліканы Усебеларускi нацыянальны з'езд. Неабходна прааналiзаваць склад удзельнiкаў, iх сацыяльнае становiшча i палiтычную накiраванасць, ход i прычыны разгону з'езда. Разгледзець адносiны Аблвыканзаха да Усебеларускага нацыянальнага з'езда.

Студэнтам неабходна зрабiць аналiз прычын абвяшчэння БНР, засяродзiць увагу на становiшчы беларускiх зямель у 1918г.

Трэба звярнуцца да прычын, якiя паўплывалi на аднаўленне дзейнасцi Выканаўчага камiтэта Рады Усебеларускага з'езда, адзначыць факт прыняцця першай устаўной граматы 20.02.1918 г.; стварэнне першага ўрада БНР – Народнага Сакратарыяту; прыняцце Другой Устаўной граматы (9.03.1918г.); Трэцяя Устаўная грамата (25.03.1918г.). Беларусь абвешчана незалежнай i свабоднай дзяржавай. Разгледзець памылкi, дасягненнi i далейшы лёс БНР.

Варта прааналізаваць розныя пазiцыi, якiя iснавалi наконт беларускай нацыянальнай дзяржаўнасцi пасля аднаўлення савецкай улады на тэрыторыi Беларусi (Аблвыканзаха, Абласнога Савета Народных Камiсараў, Беларускага нацыянальнага камiсарыята). Этапы фармiравання Беларускай савецкай дзяржаўнасцi: 1.01.1919 г. Манiфест Часовага рабоча-сялянскага савецкага ўрада Беларусi аб утварэннi беларускай дзяржавы; 2-3 лютага Першы Усебеларускi з'езд Саветаў; 27.02.1919 г. створана Лiтоўска-Беларуская Сацыялiстычная Рэспублiка (ЛiтБел); 31.07.1920 г. прынята Дэкларацыя аб абвяшчэннi незалежнасцi БССР. Беларусь у час Савецка-польскай вайны 1919–1920 гадоў.

Завяршаючы падрыхтоўку дадзенай тэмы, студэнтам неабходна засвоіць, што 18.03.1921 г. паміж Савецкай Расіяй, Украінай і Польшчай быў падпісаны Рыжскі мірны дагавор, паводле якога, дзякуючы здрадніцкай палітыкі бальшавікоў, Беларусь была падзелена на часткі. Польшча атрымала заходнюю частку Беларусі. Усходняя частка Беларусі апынулася ў складзе БССР і РСФСР. Стварэнне СССР 30.12.1922 г. Роля і значэнне ўтварэння БССР. Студэнты павiнны ведаць, што арганiзацыя палiтычнага i эканамiчнага жыцця Беларусi праходзiла пад жорсткiм кантролем камунiстычнага цэнтра ў Маскве (РСФСР).