Сабақтың мақсаты: Бұйымның түрі мен негізгі шикізаттың қасиеттерін ескере отырып керамикалық массаның дайындау әдісін дұрыс таңдауды меңгеру.
Сазды шикізатты өңдеуде саздың табиғи структурасын (құрылымын) бұзу мақсатында табиғи және механикалық өңдейді. Алдын ала сумен ылғалданған сазды табиғи өңдегенде ұзақ уақыт бойы атмосфералық әсерге ұшыратады, ол саздың босауына, иілгіштігін, байланыстырушылығын, қалыптанушылығын жоғарылатады.
Алайда сазды табиғи өңдеу әдісі көп уақытты, үлкен алаңды қажет етеді және тасты араластардың толығымен бөліп алуды қаматамасыз етеді.
Механикалық өңдеуде сазды шикізаттағы тасты араластарды майдалап немесе бөліп алауға, гомогенді массаны жайғасымды қалыптау үшін қолданады.
Механикалық өңдеу үшін жабдықтарды бастапқы шикізаттың қасиеттеріне (оның тығыздығы, қаттылығы, тұтқырлығы, ылғалдылық) және өндірілетін бұйымның түріне байланысты таңдалады.
Неғұрлым саздың структурасы бұзылып және қалыпталатын масса біртекті болған сайын, бұйымның сапасы жоғары болады.
Жартылай құрғақ әдісте массаны дайындау алғашқы шикізатты бөлшектеп, оны кептіріп, майда ұнтақтап, ірі араластарды елеп, қоспамен араластырып және ылғалдаудан тұрады.
Мұны сазды шикізаттың тас түріндегі қоспалармен ластанған кезде структурасы тығыз және каръерлік ылғалдылығы төмен болғанда қолданады.
Бұл әдіс тас түріндегі қоспаларды мұқият майдалап немесе толығымен ажыратып алады, соның ішінде әкті, қоспаларды біркелкі таратып және бұйымды кептірудің технологиялық циклын қысқартып, тіпті алып тастауға мүмкіндік береді.
Массаны дайындаудағы иілгішті әдісті бос не борпылдақ саз болғанда, сулағанда жақсы ылғалданатын, тасты араластар құрамы шектеулі болғанда қолданады.
Массаны дайындаудағы шикерлі әдісті саздың каръерлік ылғалдылығы жоғары болғанда, көпкомпонентті біртекті емес шикізаттан дайындағанда, гидромонитор көмегімен гидроэкскавация әдісімен қазылған не өндірілген кезде пайдаланады.
Тапсырма:
1. Керамикалық кірпіш өндірісі үшін келесі химиялық және минералогиялық құрамдағы (4-кесте) массаны дайындау әдісін таңдаңдар. Таңдалған өндіріс технологиясын негіздеңдер. Массаны дайындаудағы негізгі технологиялық процесстерді бейнелеңдер.
2.Кілемдімозайкалы плиткалар өндірісі үшін келесі химиялық және минералогиялық құрамдағы (4-кесте) массаны дайындау әдісін таңдаңдар. Таңдалған өндіріс технологиясын негіздеңдер. Массаны дайындаудағы негізгі технологиялық процесстерді суреттеңдер.
3.Черепица өндірісі үшін келесі химиялық және минералогиялық құрамдағы (4-кесте) массаны дайындау әдісін таңдаңдар. Таңдалған өндіру технологиясын негіздеңдер. Массаны дайындаудағы негізгі технологиялық процесстерді суреттеңдер.
4.Қуысденелі кірпіш өндірісі үшін келесі химиялық және минералогиялық құрамдағы (4-кесте) массаны дайындау әдісін таңдаңдар. Таңдалған өндіру технологиясын негіздеңдер. Массаны дайындаудағы негізгі технологиялық процесстерді суреттеңдер.
5.Ванна бөлмесіне арналған плиткалар өндірісі үшін келесі химиялық және
минералогиялық құрамдағы (4-кесте) массаны дайындау әдісін
таңдаңдар. Таңдалған технологияны негіздеңдер. Массаны дайындаудағы
негізгі технологиялық процесстерді бейнелеңдер.
Кесте- Саздың негізгі кен орындары
| Кен орны | SiO2 | Al2O3 | CaO | MgO | Fe2O3 | TiO2 | R2O | SO3 | қ.к.ш.. | Саз түрі | Дайындау әдісі |
| 55,88 | 28,37 | 0,20 | 0,94 | 2,09 | 0,58 | 3,39 | 0,34 | 8,30 | Отқа төзімді, Қиын балқитын. | ||
| 59,3- 68,64 | 20,49- 19,32 | 1,63- 0,55 | 1,01 1,80 | 3,51-2,80 | 4,02- 4,92 | 0,20 следы | 3,88- 5,80 | Қиын балқитын. | |||
| 50,3-61,7 | 22,5-30,0 | 0,67-1,25 | 0,3-1,4 | 2,0-3,3 | 0,3-0,5 | 7,6-12,9 | Отқа төзімді, | ||||
| 53,0-85,9 | 7,7-29,8 | 0,14-1,77 | 0,35-0,50 | 0,26-6,60 | 0,56-1,12 | 0,62-0,80 | 0-0,18 | 2,56-10,96 | Қиын балқитын. | ||
| 41,9-80,1 | 15,7-39,1 | 0-4,83 | 0-4,56 | 0,12-12,22 | 0,1-1 | 0-3,75 | 0-0,80 | 5,15-18,9 | Отқа төзімді, | ||
| 54,6 | 15,29 | 5,37 | 3,14 | 6,3 | 5,9 | 9,4 | Жеңіл балқитын | ||||
| 50-60 | 16-24 | 3-4 | 6-10 | 3-6 |
Бақылау сұрақтары.
1. Құрылыстық керамика өндірісінде массаны дайындаудың маңыздылығы.
2.Құрылыстық керамика өндірісіндегі массаны дайындау әдістері.
3.Массаны дайындауда пластикалық әдіс қай кезде таңдалады?
4.Массаны дайындауда жартылай құрғақ әдіс қай кезде таңдалады?
5.Массаны дайындауда ылғалды әдіс қай кезде таңдалады?
6.Массаны дайындаудың табиғи әдісінің жетістіктері мен кемшіліктері.
Практикалық сабақ №7. Бұйым түрі мен сазды шикізаттың қасиеттеріне байланысты керамикалық материалдарды
